Narodowy bank centralny

Funkcje podstawowe

Narodowy Bank Polski, jak większość banków centralnych w gospodarkach rynkowych, pełni trzy podstawowe funkcje: jest bankiem emisyjnym jest bankiem banków jest centralnym bankiem państwa

Bank emisyjny NBP ma wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych będących prawnym środkiem płatniczym w Polsce. Narodowy Bank Polski określa wielkość ich emisji oraz moment wprowadzenia do obiegu, za którego płynność odpowiada. Ponadto, organizuje obieg pieniężny i reguluje ilość pieniądza w obiegu.

Bank banków NBP pełni w stosunku do banków funkcje regulacyjne, które mają na celu zapewnienie bezpieczeństwa depozytów zgromadzonych w bankach oraz stabilności sektora bankowego. Organizuje system rozliczeń pieniężnych, prowadzi bieżące rozrachunki międzybankowe i aktywnie uczestniczy w międzybankowym rynku pieniężnym. Narodowy Bank Polski jest odpowiedzialny za stabilność i bezpieczeństwo całego systemu bankowego. Pełniąc funkcję banku banków, sprawuje kontrolę nad działalnością banków, a w szczególności nad przestrzeganiem przepisów prawa bankowego. Ponadto NBP nadzoruje systemy płatności w Polsce.

Centralny bank państwa NBP prowadzi obsługę bankową budżetu państwa, prowadzi rachunki bankowe rządu i centralnych instytucji państwowych, państwowych funduszy celowych i państwowych jednostek budżetowych oraz realizuje ich zlecenia płatnicze.

Główne obszary działalności NBP - organizowanie rozliczeń pieniężnych, - działalność emisyjna, - działania na rzecz systemu płatniczego, - zarządzanie rezerwami dewizowymi, - działalność edukacyjna i informacyjna, - prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa - statystyki pieniężne i bankowe, - tworzenia bilans płatniczego - regulowanie płynności banków oraz ich refinansowanie - kształtowanie warunków niezbędnych dla rozwoju systemu bankowego; - opracowywanie statystyki pieniężnej i bankowej, bilansu płatniczego oraz międzynarodowej pozycji inwestycyjnej, a także - wykonywanie innych zadań określonych ustawami.

Funkcje poboczne - działalność statystyczna, w ramach której są zbierane, przetwarzane i publikowane m.in. dane dotyczące: bilansu płatniczego międzynarodowej pozycji inwestycyjnej, inflacja bazowa, statystyka bankowa i pieniężna, oczekiwania inflacyjne osób prywatnych. - edukacja ekonomiczna: NBP jako instytucja, która wspiera rozwój gospodarczy Polski, podejmuje się misji upowszechnienia edukacji ekonomicznej, aby zasady funkcjonowania gospodarki rynkowej były ogólnie znane. - analizy i badania ekonomiczne. NBP prowadzi i wspiera działalność analityczną i badawczą w zakresie szeroko rozumianej ekonomii i finansów.

Budżet państwa a NBP . Bank centralny może udzielać bezpośredniego kredytu dla budżetu państwa na pokrycie przejściowego niedoboru środków, ale nie deficytu budżetu, tzn. po pierwsze – na określony krótki czas i po drugie – do wysokości, która powinna być określona ustawą (kwotowo lub też przez odpowiedni procent). Długoterminowy deficyt powinien być pokryty oprocentowanymi obligacjami, a krótkoterminowy – przez 3 – miesięczne oprocentowane weksle skarbowe. Formy finansowania budżetu przez bank centralny: a) finansowanie bezpośrednie: - kredyt w rachunku otwartym, - zakup obligacji krótkoterminowych, b) finansowanie pośrednie: - zakup obligacji skarbowych w trakcie operacji otwartego rynku, - redyskonto weksli skarbowych, - udzielenie kredytu pod zastaw państwowych papierów wartościowych.

Podstawowymi organami Narodowego Banku Polskiego są : Prezes NBP Rada Polityki Pieniężnej Zarząd NBP

Prezes NBP powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, 6-letnia kadencja, jest on przewodniczącym Rady Polityki Pieniężnej, Zarządu NBP oraz Komisji Nadzoru Bankowego. jedna osoba może sprawować tę funkcję maksymalnie przez 2 kadencje.

Rada Polityki Pieniężnej 9 członków - powoływanych po trzech przez Prezydenta, Sejm i Senat - oraz przewodniczący, którym jest Prezes NBP. zadaniem Rady Polityki Pieniężnej jest coroczne ustalanie założeń polityki pieniężnej oraz podstawowych zasad jej realizacji. Rada ustala wysokość podstawowych stóp procentowych, określa zasady operacji otwartego rynku oraz ustala zasady i tryb naliczania i utrzymywania rezerwy obowiązkowej. zatwierdza ona plan finansowy banku centralnego oraz sprawozdanie z działalności. zgodnie z art. 227 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 6 Ustawy o Narodowym Banku Polskim, Rada Polityki Pieniężnej jest organem NBP. Członkowie Rady Polityki Pieniężnej są powoływani raz na 6lat. Zgodnie z art. 12 Ustawy o NBP, Rada Polityki Pieniężnej.

Zarząd NBP kieruje działalnością NBP, podejmując uchwały w sprawach nie zastrzeżonych w ustawie o NBP do wyłącznej kompetencji innych organów NBP. jego podstawowym zadaniem jest realizacja uchwał Rady Polityki Pieniężnej, uchwalanie i realizowanie planu działalności NBP oraz wykonywanie zatwierdzonego przez RPP planu finansowego, a także realizacja zadań z zakresu polityki kursowej i systemu płatniczego. Zarząd realizuje uchwały Rady Polityki Pieniężnej oraz tworzy uchwały w sprawach które nie są zastrzeżone w ustawie do wyłącznej kompetencji innych organów NBP. w jego skład wchodzą: prezes NBP - jako przewodniczący oraz 6-8 członków zarządu, w tym 2 Wiceprezesów NBP. członków powołuje i odwołuje prezydent na wniosek prezesa NBP

Niezależność NBP Narodowy Bank Polski, jako bank centralny powinien być niezależny od wpływów politycznych. Stanowisko to podziela również Trybunał Konstytucyjny stwierdzając w wyroku z 28 czerwca 2000 r. wydanym w pełnym składzie (sygn. akt K 25/99, OTK ZU 2000, nr 5, poz. 141): „specyficzna pozycja ustrojowa NBP jako centralnego banku państwa polega z jednej strony na niezależności wobec organów państwowych, z drugiej zaś na "apolityczności" tego banku.”