Podstawy metodyki nauczania upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim Opracowała Iwona Łukasiewicz

Klasyfikacja stopni rozwoju umysłowego Odchylenie nie standardowe (S) Ilorazy inteligencji Stopień rozwoju umysłowego Pozycja w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób Nomenklatura psychiatryczna Klasyfikacja kliniczna L.Terman, M.Merrill D.Wechsler Powyżej +3S Powyżej 148 146 Bardzo wysoka inteligencja - Norma Prawidłowy rozwój umysłowy Od +2S Do +3S 132-147 131-145 Wysoka inteligencja Od +1S Do +2S 117-131 116-130 Inteligencja powyżej przeciętnej Od -1S Do +1S 84-116 85-115 Przeciętna inteligencja Od -2S Do -1S 68-83 70-84 Inteligencja niższa niż przeciętna 310 Stupiditas physiologica Pogranicze normy Od -3S Do -2S 52-67 55-69 Upośledzenie w stopniu lekkim 311 Debilitias mentalis Lżejsze upośledzenie Od -4S Do -3S 36-51 40-54 Upośledzenie w stopniu umiarkowanym 312 Imbecilitas Głębsze upośledznie Od -5S Do -4S 20-35 -39 Upośledzenie w stopniu znacznym 313 Poniżej 5S 0-19 Upośledzenie w stopniu głębokim 314 idiota

Stadia rozwoju wg Jeana Piageta STADIUM SENSORYCZNO-MOTORYCZNE: od urodzenia do 2 lat jakościowe cechy myślenia sensoryczno - motorycznego: myślenie pojawia się tylko w toku czynności sensorycznych i motorycznych, doskonali się koordynacja działań sensorycznych, doskonali się koordynacja działań motorycznych, obiekty i ludzie, w tym JA, są odróżnianie jedne od drugich i rozpoznawane jako stałe, początki mówienia i myślenia symbolicznego.

Stadia rozwoju wg Jeana Piageta STADIUM PRZEDOPERACYJNE: 2-7 lat jakościowe cechy myślenia przedoperacyjnego: intensywnie rozwija się język i myślenie symboliczne, dominują egocentryczna mowa i myślenie, w percepcji i myśleniu dominuje centracja i nieodwracalność, trudności z postępowaniem według zasady stałości, niektóre przedmioty są grupowane i klasyfikowane według jakiejś zasady, ale nie mogą być ponownie klasyfikowane według innej zasady.

Stadia rozwoju wg Jeana Piageta STADIUM OPERACJI KONKRETNYCH: 7-11 lat jakościowe cechy myślenia konkretno - operacyjnego: wnioskowanie występuje w miejsce działania, ale tylko w odniesieniu do “powierzchniowych” właściwości przedmiotów, rozwijają się operacje zdecentrowane i odwracalne, myślenie symboliczne, wliczając w to używanie liczb, rozwija się gwałtownie, postęp w zakresie rozumowania na liczbach, kształtują się pojęcia; dwie lub więcej klas przedmiotów jest łączonych w klasę nadrzędną; klasa nadrzędna jest rozbijana na dwie lub więcej klas podrzędnych, zachowania społeczne wypierają egocentryzm.

Stadia rozwoju wg Jeana Piageta STADIUM OPERACJI FORMALNYCH: 12 lat do dorosłości jakościowe cechy myślenia formalno-operacyjnego: myślenie abstrakcyjne pojawia się pod nieobecność rzeczy i zdarzeń, zdolność do rozważania różnych możliwości i formułowania hipotez, idee abstrakcyjne są przedmiotem analizy, syntezy i ewaluacji, pojęcia stają się całkowicie oderwane od konkretnych kontekstów, w jakich powstawały; opanowane są takie pojęcia jak: proporcja, energia, rzeczownik, atom.

Charakterystyka poszczególnych etapów edukacyjnych w kształceniu upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim Kształcenie zintegrowane – I etap edukacyjny Nauczanie kompleksowe – II etap edukacyjny Nauczanie przedmiotowe – III etap edukacyjny Dobór treści poznawczych tematyka dotycząca najbliższego środowiska rodzinnego i szkolnego oraz otaczającej przyrody tematyka dotycząca całego kraju tematyka dotycząca całego świata Układ treści pełna integracja i koncentracja treści poznawczych, materiał realizowany jest ośrodkami, które stanowią kompleksy treściowo – organizacyjne częściowa integracja treści, które grupują się przede wszystkim wokół zjawisk przyrodniczych coraz mniejsze możliwości integracji Sposób poznawania rzeczywistości dominuje forma bezpośredniego poznawania otaczającego świata, środkami dydaktycznymi są przede wszystkim naturalne okazy w naturalnych albo sztucznych warunkach stopniowe odchodzenie od konkretu, poznawanie zarówno bezpośrednie, jak i pośrednie, coraz większą rolę pełnią tzw. zastępniki (modele, ilustracje, filmy, obrazy, teksty pisane i drukowane) główne źródło wiedzy o rzeczywistości stanowią środki ukazujące ją w sposób pośredni i uogólniony (modele, obrazy, wykresy, diagramy itp.) Organizacja procesu nauczania – uczenia się wszystkie lekcje danego dnia tworzą całość i stanowią jednostkę metodyczną, tzw. ośrodek dnia podział na przedmioty, lecz w danym dniu różne lekcje o zbliżonej tematyce mogą być realizowane wspólnie i stanowić samodzielną jednostkę dydaktyczną, czyli całość treściowo organizacyjną podział na przedmioty, kompleksy treściowo – organizacyjne są zastępowane wyłącznie treściowymi, czyli korelacją między różnymi przedmiotami

Ogniwa procesu nauczania (wg W. Okonia) Uświadomienie uczniom celów – podanie problemu Zaznajomienie uczniów z nowym materiałem Uogólnienie – opanowanie przez uczniów nowych pojęć Utrwalanie wiadomości uczniów Kształtowanie umiejętności i nawyków Wiązanie teorii z praktyką Kontrola i ocena wyników nauczania

Sposób organizacji lekcji (wg W. Okonia) Zdobywanie wiedzy przez przyswajanie Uczenie się przez odkrywanie Uczenie się przez przeżywanie Uczenie się przez działanie

Sposób organizacji lekcji (wg W. Okonia) Zdobywanie wiedzy przez przyswajanie wprowadzenie nowych wiadomości skojarzenie ich z pracami pozalekcyjnymi systematyzowanie wiedzy zastosowanie systematyzowanie i utrwalenie nowego materiału

Sposób organizacji lekcji (wg W. Okonia) Uczenie się przez odkrywanie postawienie ucznia w sytuacji problemowej i sformułowanie pytań, na które należy znaleźć odpowiedź samodzielne poszukiwanie odpowiedzi na postawione poprzednio pytania sprawdzenie poprawności tych odpowiedzi na drodze teoretycznej lub empirycznej uporządkowanie i utrwalenie wiadomości

Sposób organizacji lekcji (wg W. Okonia) Uczenie się przez przeżywanie zetknięcie z dziełem i ukierunkowanie kontaktu z nim eksponowanie dzieła analiza problemowa dzieła prowadząca do jego oceny umiejscowienie dzieła na tle dorobku jego autora lub innych utworów wnioski praktyczne dotyczące postaw własnych młodzieży

Sposób organizacji lekcji (wg W. Okonia) Uczenie się przez działanie poznanie celu działania oraz jednej lub więcej reguł, które mają być zastosowane w działaniu ustalenie modelu działania pokaz działania pierwsze próby uczącego się, dokładnie kontrolowane ćwiczenia w sprawnym wykonaniu działania

Klasyfikacja metod nauczania wg W. Okonia Metody asymilacji wiedzy (podające) Metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy (metody problemowe) Metody waloryzacyjne (eksponujące wartości) Metody praktyczne

Klasyfikacja metod nauczania wg W. Okonia Metody asymilacji wiedzy (podające) Pogadanka Dyskusja Wykład Praca z książką

Klasyfikacja metod nauczania wg W. Okonia Metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy (metody problemowe) Klasyczna metoda problemowa Metoda przypadków Metoda sytuacyjna Giełda pomysłów Gry dydaktyczne Metoda inscenizacji

Klasyfikacja metod nauczania wg W. Okonia Metody waloryzacyjne (eksponujące wartości) Metody impresyjne Metody ekspresyjne

Klasyfikacja metod nauczania wg W. Okonia Metody praktyczne Ćwiczenia Metody realizacji zadań wytwórczych

Etapy kształtowania pojęć u upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim Etap konkretny Etap obrazowy Etap zwerbalizowany

Etapy kształtowania pojęć u upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim Etapowi konkretnemu odpowiada sytuacja rzeczywista, którą nauczyciel stwarza za pomocą wycieczek lub – jeśli są one niemożliwe – za pomocą konkretnych przedmiotów, przyniesionych do klasy. Towarzyszą tej sytuacji wszelkie rodzaje kształtowania pojęć uczniów, na podstawie dowolnej i kierowanej przez nauczyciela obserwacji uczniów, z zastosowaniem ćwiczeń uwzględniających pracę wszystkich funkcji poznawczych (wzroku, słuchu, dotyku, smaku, węchu, równowagi), jeśli tylko wykorzystanie tych funkcji poznawczych w danej tematyce zajęć jest możliwe.

Etapy kształtowania pojęć u upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim Etap obrazowy realizowany jest za pomocą obrazowych środków dydaktycznych (rysunek, ilustracja, obraz, przeźrocza – w niektórych wypadkach mogą być wspierane przez podkład muzyczny). Uczeń powinien umieć rozpoznać znane z sytuacji rzeczywistych i konkretnych przedmioty, rozróżniać ich części składowe, porównywać z innymi przedmiotami i ich cechami, a także uogólniać. Powinien także znać przydatność omawianych przedmiotów w życiu i gospodarce człowieka. Ten etap rozwijania pojęciowego uczniów lekko upośledzonych umysłowo eksponuje głównie funkcje wzroku i słuchu, jest ważnym ogniwem w „odrywaniu” myślenia dziecka od konkretu i rozwijaniu myślenia obrazowego.

Etapy kształtowania pojęć u upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim Etap zwerbalizowany odpowiada sytuacji, w której uczeń posługuje się symbolami (wyraz, zdanie, formuła matematyczna) oraz myśleniem słowno – pojęciowym. Ten etap obejmuje pracę nauczyciela nad „odrywaniem” myśli dziecka od konkretu, a nawet bezpośredniego obrazu (nad transponowaniem formy myślenia konkretno – obrazowego w formę werbalną). Wymawiając, czytając, pisząc wyraz lub zdanie, uczeń jednocześnie powinien móc wytwarzać w swoim umyśle właściwy obraz i kojarzyć go z jego odpowiednikiem konkretnym lub obrazowym oraz z nabytą wiedzą na dany temat.