Zagadnienia z nawigacji lotniczej Opracował instr. pil. Stanisław Jurewicz Aeroklub Warszawski Nawigacyjne przygotowanie przelotu

Pułtusk 1. Wybór trasy Wyszków Długość trasy wybieramy zależnie od przewidywanego czasu lotu i pędkości podróżnej samolotu. Trasa Żerań - Wyszków Pułtusk-Żerań wynosi ok 140 km i zajmuje ok 1 godz., łącznie z dolotem i odlotem do lotniska Warszawa - Babice (EPBC) EPBC Żerań EPWA

Pułtusk 2. Wyjściowy punkt trasy WPT Wyszków Na trasę nie należy odchodzić bezpośrednio z lotniska startu, ponieważ obowiązują tam procedury odlotowe i przylotowe. Wybieramy punkt “Żerań” jako wyjściowy punkt trasy WPT. Od tego punktu możemy wykonywać lot wg zaplanowanej i obliczonej trasy WPT EPBC Żerań EPWA

Pułtusk 3. Kreślenie trasy Wyszków 1 PZK Użyć linijki, szablonu do kółek, i miekkiego ołówka (lub pisaka, jeśli mapa jest ofoliowana) Obwieść kółkami punkty zmiany kierunku (PZK) oraz wyjściowy i końcowy punkt trasy (WPT i KPT) Połączyć liniami prostymi WPT EPBC Żerań EPWA

2 PZK Pułtusk 3. Kreślenie trasy Wyszków 1 PZK Punkty łączyć liniami prostymi używając linijki. Kolor i grubość linii musi zapewniać kontrast w stosunku do tła mapy WPT EPBC Żerań EPWA

2 PZK Pułtusk 3. Kreślenie trasy Wyszków 1 PZK Numerując PZK, określiliśmy kierunek oblotu trasy. Należy pamiętać, że czas oblotu trasy zamkniętej jest jednakowy dla kierunku lewego i prawego, niezależnie od kierunku i prędkości wiatru. EPBC KPT=WPT Żerań EPWA

N 2 PZK 4. Nakazana linia Pułtusk drogi (NLD) i nakazany kąt drogi geograficzny NKDG Pułtusk NLD Wyszków 1 PZK NLD Nakazaną linię drogi należy traktować jako wektor skiero wany w kierunku lotu. Na tej linii powinien znajdować się samolot przez cały czas lotu NLD EPBC KPT=WPT Żerań EPWA

N PZK 4. Nakazana linia Pułtusk drogi (NLD) i nakazany kąt drogi geograficzny NKDG Pułtusk NLD Wyszków NKDG 1 PZK NLD NKDG NKDG Nakazana linia drogi i południk przecinają się, wyodrębniając część północną południka i część z grotem linii drogi. NKDG jest to kąt zawarty pomiędzy północnym zwrotem południka a częścią NLD zakończoną grotem, mierzony w prawo NLD EPBC KPT=WPT Żerań EPWA

N Nm NKDM=NKDG - M 5. Deklinacja Pułtusk magnetyczna Nakazany kąt Drogi magne- tyczny (NKDM) Pułtusk M NKDM Wyszków 1 PZK NKDG Deklinacją magnet. M nazywamy kąt zawarty pomiedzy północnymi zwrotami południków geograf. N i magnetycz. Nm mierzony w prawo Nakazany kąt drogi magnetyczny: NKDM=NKDG - M NLD EPBC KPT=WPT Żerań EPWA

N 6. Pomiary kątów Pułtusk i odległości na mapie Wyszków 1 PZK NKDG 42 Deklinacja: M = + 4 NKDM = NKDG - M NKDM = 38 EPBC WPT Żerań EPWA

6. Pomiary kątów i odległości na mapie Pułtusk 46 km Wyszków 1 PZK Długość odcinka trasy Żerań - Wyszków 46 km Do pomiaru użyć skalówki lub linijki Na mapie 1:500000 1 cm = 5 km EPBC WPT Żerań EPWA

7. Zestawienie wyników pomiarów na mapie Trasa: Żerań - Wyszków - Pułtusk - Żerań

U V W Pułtusk 8. Wpływ wiatru na lot, znoszenie Wyszków 1 PZK WPT EPBC Nawigacyjny trójkąt prędkości V - prędkość samolotu wzgl. powietrza (IAS) U - prędkość wiatru W -prędkość samolotu wzgl. ziemi (podróżna) WPT W EPBC Żerań EPWA

NLD RLD U V KZ W Pułtusk 8. Wpływ wiatru na lot, znoszenie Wyszków 1 PZK NLD RLD U V KZ WPT W NLD nakazana linia drogi RLD rzeczywista linia drogi KZ kąt znoszenia EPBC Żerań EPWA

Nm 9. Kierunek N wiatru Dn Dm M Dm – meteorologiczny kierunek wiatru – kierunek z którego wieje wiatr odniesiony do północy geogr. M deklinacja magnetyczna w prawo „+” dodatnia w lewo „-” ujemna Dn Dn – nawigacyjny kierunek wiatru -kierunek w którym wieje wiatr odniesiony do północy magnet. Dm Dn=Dm + 180 - M

Nm NKDM KM KZ KM = NKDM - KZ 10. Kurs , NKDM Pułtusk i KZ Wyszków 1 PZK KZ WPT NKDM nakazany kąt drogi magnetyczny KM kurs magnetyczny KZ kąt znoszenia KM = NKDM - KZ EPBC Żerań EPWA

11. Kąt wiatru Obliczenie kąta wiatru KW – kąt wiatru KW = Dn - NKDM Nm Wyszków Jeśli wartość bezwzględna wyniku jest większa od 180o , to uzupełniamy tą wartość do 360o i zmieniamy znak wyniku na przeciwny. Przykład: Dn= 120 NKDM= 350 Wynik: KW= 120 – 350 = -230 Wartość bezwzględna |-230|=230 Uzupełnienie do 360: 130 Zmiana znaku wyniku: KW=130 NKDM Dn KW U Żerań Kąty wiatru w odniesieniu do osi samolotu Kąt wiatru to kąt o jaki należy obrócić wektor drogi (krótszą drogą), aby ten pokrył się z nawigacyjnym kierunkiem wiatru. Obrót w prawo oznacza kąt dodatni i znoszenie w prawo. Obrót w lewo – kąt ujemny i znoszenie w lewo 180 - 135 135 - 90 90 45 - 45

12. Obliczenia nawigacyjne NKDM Obliczenie czasu lotu T: Gdzie: S – odległość (km) W – prędkość podróżna U KM V KW KZ W Do obliczeń używać kalkulatora elektronicznego, nawigacyjnego lub wirtualnego (powyżej) Dane czerpać z opracowanej uprzednio tabeli (poniżej) Twierdzenie sinusów: Wiatr – przyjąć: Dm = 315 lub Dn = 131 U = 30km/h Prędkość przyjąć: V = 170 km/h Obliczenie kąta znoszenia KZ: Twierdzenie cosinusów: Obliczenie prędkości podróżnej W:

obliczeń (Zabieramy ze sobą do samolotu) 13. Zestawienie wyników obliczeń (Zabieramy ze sobą do samolotu) Pilot: Jan Kowalski Lotnisko: W-wa Babice EPBC 15.05.03 Wiatr 3150 30 km/h NR ODC. ODCINEK NKDM S W KURS CZAS PALIWO OD - DO km hh:mm:ss litry 1 Żerań -Wyszków 038 46 166 028 00:16:38 6 2 Wyszków - Pułtusk 294 28 141 298 00:11:55 5 3 Pułtusk - Żerań 183 48 187 192 00:15:24   RAZEM 122 0:43:57 17 km/h Samolot: Cessna 152 SP – FRC V = 92 kts H = 1000 ft QNH Paliwo niezbędne + zapas - 30 l Paliwo rzeczywiste 80l Lotnisko zapasowe: Modlin Częstotliwości radiowe: Babice Info 119,175 Okęcie Info 119,45 Modlin 124,00 Zatwierdził:

2 PZK Pułtusk 14.Opisywanie mapy Wyszków 1 PZK EPBC KPT=WPT Żerań EPWA Narysować wektor wiatru Wyszków 1 PZK Mapę opisujemy wzdłuż każdego boku trasy Kolejność: w mianowniku ułamka czas (min) w liczniku ułamka długość odcinka trasy (tu km), po prawej stronie kurs. Orientacja kątowa napisu jest dostosowana do sposobu trzymania mapy podczas lotu: mapę trzyma się odcinkiem trasy w kierunku lotu EPBC KPT=WPT Żerań EPWA

15. Odległość minutowa Odległością minutową „L” nazywamy długość odcinka na mapie o określonej skali „S”, który przebywa samolot lecący z określoną prędkością podróżną „W” w czasie jednej minuty. Np. dla mapy o skali 1:500000 i prędkości podróżnej W=120 km/h: Oznacza to, że w ciągu 1min samolot lecący z prękością podróżną W = 120 km/h „ przelatuje po mapie” 1:500000 odcinek 4 mm

16. Linijka minutowa Skala 1:500000 Linia zgięcia dla trzeciego odcinka trasy drugiego odcinka Linia zgięcia dla trasy L min dla pierwszego Linia zgięcia odcinka trasy 6mm 6mm 6mm 6mm 6mm 4mm 4mm 4mm 4mm 4mm 120 141 166 180 187 W km/h

Pułtusk 17.Opisywanie mapy -chronometraż Wyszków EPBC Żerań EPWA 11’ 2’ EPBC Przykładając linijkę minutową do odcinka trasy określamy chronometraż przelotu przez charakterystyczne punkty trasy np. 2’ szosa do Radzymina 11’ kolej Żerań EPWA