Wydatki budżetowe jednostek samorządu terytorialnego Deficyt i nadwyżka budżetu jednostki samorządu terytorialnego

Przeznaczenie wydatków budżetowych JST Art. 216 ust. 2 u.f.p. Wydatki budżetu JST mogą być przeznaczane na realizację zadań określonych w odrębnych przepisach. Przepisami tymi są ustawy ustrojowe. Art. 166 Konstytucji. 1. Zadania publiczne służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej są wykonywane przez JST jako zadania własne. 2. Jeżeli wynika to z uzasadnionych potrzeb państwa, ustawa może zlecić JST wykonywanie innych zadań publicznych. Ustawa określa tryb przekazywania i sposób wykonywania zadań zleconych.

Przeznaczenie wydatków budżetowych JST Wydatki budżetu JST są przeznaczone na realizację zadań określonych w odrębnych przepisach, a w szczególności na: 1)   zadania własne JST; 2)   zadania z zakresu administracji rządowej i inne zadania zlecone ustawami JST; 3)   zadania przejęte przez JST do realizacji w drodze umowy lub porozumienia; 4)   zadania realizowane wspólnie z innymi JST; 5)   pomoc rzeczową lub finansową dla innych JST, określoną odrębną uchwałą przez organ stanowiący JST; 6)   programy finansowane z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 i 3.

Przeznaczenie wydatków budżetowych JST Katalog z art. 216 ust. 2 u.f.p. nie ma charakteru zamkniętego. W art. 216 ust. 2 użyto bowiem wyrażenia, że wydatki samorządów mogą być przeznaczane „w szczególności na”, co oznacza, że mogą być także realizowane inne wydatki niewymienione wprost w tym przepisie. Z art. 216 ust. 2 u.f.p. wynika, że strona wydatkowa budżetu odzwierciedla przede wszystkim rodzaje zadań realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego.

Wydatki na zadania własne JST W zakresie wydatków na zadania własne organy samorządu kierują się zasadą samodzielności. Jednakże samodzielność ta nie ma charakteru bezwzględnego i absolutnego, lecz podlega ograniczeniom wynikającym z innych ustaw określających zadania własne JST poszczególnych szczebli. Zadania takie określone zostały w ustawach ustrojowych (por. np. art. 7 ustawy o samorządzie gminnym). Samorządy nie mogą się zrzec wykonywania zadań własnych nałożonych na nie ustawowo. Dlatego też inne zadania, które mogą być kreowane i realizowane przez samorządy w związku z przyznanymi im kompetencjami, będą mogły być wykonywane dopiero w dalszej kolejności, po zapewnieniu finansowego pokrycia wydatków na realizację zadań wymienionych w ustawie.

Wydatki na zadania z zakresu administracji rządowej i inne zadania zlecone ustawami JST Zadania te wynikają z ustaw ustrojowych odnoszących się do poszczególnych szczebli samorządu terytorialnego, a także z innych, odrębnych ustaw. Realizacja tych zadań pokrywana jest dotacjami celowymi z budżetu państwa.

Wydatki na zadania przejęte przez JST do realizacji w drodze umowy lub porozumienia Kolejna kategoria wydatków wiąże się z możliwością przejmowania przez JST do realizacji zadań z zakresu administracji rządowej, a także zadań z zakresu innych JST w drodze zawieranych umów i porozumień. Kwestię możliwości przejmowania zadań w drodze umów i porozumień pomiędzy poszczególnymi szczeblami samorządu terytorialnego uregulowane są w ustawach ustrojowych. Wyłączna kompetencja w zakresie przejmowania powyższych zadań należy do organu stanowiącego JST, który podejmuje decyzję w tej sprawie w drodze uchwały. W przypadku przyjęcia takich zadań wydatki przeznaczone na ich wykonywanie muszą zostać wskazane odrębnie w budżecie.

Wydatki bieżące i majątkowe Art. 236 ust. 1 u.f.p.  W planie wydatków budżetu JST wyszczególnia się, w układzie działów i rozdziałów klasyfikacji budżetowej, planowane kwoty wydatków bieżących i wydatków majątkowych. Ust. 5 Organ stanowiący JST może ustalić większą szczegółowość planu wydatków.

Wydatki majątkowe W planie wydatków majątkowych wyodrębnia się w układzie działów i rozdziałów planowane kwoty wydatków majątkowych, do których zalicza się wydatki na: 1)   inwestycje i zakupy inwestycyjne, w tym na programy finansowane z udziałem środków zagranicznych, w części związanej z realizacją zadań JST; 2)   zakup i objęcie akcji i udziałów; 3)   wniesienie wkładów do spółek prawa handlowego.

Wydatki bieżące Przez wydatki bieżące budżetu JST rozumie się wydatki budżetowe niebędące wydatkami majątkowymi. W planie wydatków bieżących wyodrębnia się w układzie działów i rozdziałów planowane kwoty wydatków bieżących, w szczególności na: 1) wydatki jednostek budżetowych, w tym na: a) wynagrodzenia i składki od nich naliczane, b) wydatki związane z realizacją ich statutowych zadań; 2) dotacje na zadania bieżące; 3) świadczenia na rzecz osób fizycznych; 4) wydatki na programy finansowane z udziałem środków zagranicznych w części związanej z realizacją zadań JST; 5) wypłaty z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez JST, przypadające do spłaty w danym roku budżetowym; 6) obsługę długu JST.

Dotacje udzielane z budżetu JST dotacje podmiotowe: na dofinansowanie prowadzonej działalności mogą być udzielane tylko wówczas, gdy przepisy ustaw odrębnych tak stanowią i tylko podmiotom w nich wymienionym (art. 218 u.f.p.) dotacje przedmiotowe dla samorządowych zakładów budżetowych, kalkulowane według stawek jednostkowych (art. 219 u.f.p.). dotacje przedmiotowe mogą być także udzielane innym podmiotom, ale tylko wtedy, gdy istnieje taka możliwość na podstawie odrębnych przepisów. Kwoty i zakres dotacji określa uchwała budżetowa, a stawki dotacji przedmiotowych ustala organ stanowiący JST.

Dotacje udzielane z budżetu JST dotacje celowe: dla innych JST stanowiąca formę pomocy finansowej (art. 220 u.f.p.) Podstawą udzielenia pomocy jest umowa. Spory w zakresie zwrotu dotacji rozstrzygają sądy powszechne.

Dotacje udzielane z budżetu JST dotacje celowe: mogą być przyznawane także podmiotom spoza sektora finansów publicznych niedziałającym w celu osiągnięcia zysku, z przeznaczeniem na realizację zadań publicznych wykonywanych przez te podmioty, a także na dofinansowanie inwestycji związanych z realizacją tych zadań (art. 221 u.f.p.). Tryb zlecania zadań i udzielania dotacji określony jest w ustawie o działalności pożytku publicznego i wolontariacie. Dotacja celowa może być udzielana także na realizację innych zadań publicznych niż określone w tej ustawie. W takim przypadku tryb postępowania o udzielenie dotacji, sposób jej rozliczania oraz sposób kontroli wykonywania zleconego zadania określa organ stanowiący w drodze uchwały. Podstawą zlecenia zadania i udzielenia dotacji jest umowa.

Umowa dotacyjna Art. 250 u.f.p. Zarząd JST, udzielając dotacji celowej, w tym JSFP, w przypadku gdy odrębne przepisy lub umowa międzynarodowa nie określają trybu i zasad udzielania lub rozliczania tej dotacji, zawiera umowę, która określa w szczególności: 1)   wysokość dotacji, cel lub opis zakresu rzeczowego zadania, na którego realizację są przekazywane środki dotacji; 2)   termin wykorzystania dotacji, nie dłuższy niż do dnia 31 grudnia danego roku budżetowego; 3)   termin i sposób rozliczenia udzielonej dotacji oraz termin zwrotu niewykorzystanej części dotacji celowej, z tym że termin ten nie może być dłuższy niż terminy zwrotu określone w u.f.p.

Terminy zwrotu niewykorzystanej dotacji udzielonych z budżetu JST – art. 251 u.f.p. Dotacje udzielone z budżetu JST w części niewykorzystanej do końca roku budżetowego podlegają zwrotowi do budżetu tej jednostki w terminie do dnia 31 stycznia następnego roku. W przypadku podjęcia uchwały o wydatkach niewygasających niewykorzystana część dotacji podlega zwrotowi do budżetu JST w terminie 15 dni od dnia określonego w tej uchwale. W przypadku gdy termin wykorzystania dotacji jest krótszy niż rok budżetowy, niewykorzystana część dotacji podlega zwrotowi w terminie 15 dni po upływie terminu wykorzystania dotacji.

Zwrot dotacji udzielonych z budżetu JST  Wykorzystanie dotacji następuje w szczególności przez zapłatę za zrealizowane zadania, na które dotacja była udzielona, albo, w przypadku gdy odrębne przepisy stanowią o sposobie udzielenia i rozliczenia dotacji, wykorzystanie następuje przez realizację celów wskazanych w tych przepisach. Od kwot dotacji zwróconych po terminach nalicza się odsetki w wysokości określonej jak dla zaległości podatkowych, począwszy od dnia następującego po upływie terminów zwrotu określonych w u.f.p.

Zwrot dotacji udzielonej z budżetu JST art. 252 u.f.p. Dotacje udzielone z budżetu JST: 1) wykorzystane niezgodnie z przeznaczeniem 2) pobrane nienależnie – to dotacje udzielone bez podstawy prawnej 3) pobrane w nadmiernej wysokości - to dotacje otrzymane z budżetu jednostki samorządu terytorialnego w wysokości wyższej niż określona w odrębnych przepisach, umowie lub wyższej niż niezbędna na dofinansowanie lub finansowanie dotowanego zadania.

Zwrot dotacji udzielonej z budżetu JST art. 252 u.f.p. Zwrotowi do budżetu JST podlega ta część dotacji, która została wykorzystana niezgodnie z przeznaczeniem, nienależnie udzielona lub pobrana w nadmiernej wysokości. Dotacja taka podlega zwrotowi do budżetu wraz z odsetkami w wysokości określonej jak dla zaległości podatkowych, w ciągu 15 dni od dnia stwierdzenia powyższych okoliczności. W przypadku gdy termin wykorzystania dotacji jest krótszy niż rok budżetowy, podlegają one zwrotowi w terminie 15 dni po upływie terminu wykorzystania dotacji.

Deficyt i nadwyżka budżetu jednostki samorządu terytorialnego Dodatnia różnica między dochodami a wydatkami budżetu stanowi nadwyżkę budżetową, ujemna różnica jest natomiast deficytem budżetowym. Nadwyżka i deficyt mogą pojawić się już na etapie planowania budżetowego, jak i na etapie wykonania budżetu.

Deficyt budżetu jednostki samorządu terytorialnego Art. 217 ust. 2. u.f.p. zakłada możliwość uchwalenia budżetu z zaplanowanym deficytem pod warunkiem wskazania źródeł jego pokrycia. Deficyt może być finansowany ze środków zwrotnych (kredytów, pożyczek, emisję papierów wartościowych) i środków bezzwrotnych (z prywatyzacji majątku jednostki samorządu terytorialnego; z nadwyżki budżetu jednostki samorządu terytorialnego z lat ubiegłych; z wolnych środków jako nadwyżki środków pieniężnych na rachunku bieżącym budżetu jednostki samorządu terytorialnego, wynikających z rozliczeń wyemitowanych papierów wartościowych, kredytów i pożyczek z lat ubiegłych).

Nadwyżka budżetu jednostki samorządu terytorialnego Planowanie nadwyżki w budżecie JST nie zawsze jest oceniane w sposób pozytywny. Planowanie nadwyżki może oznaczać złą sytuację finansową JST. Uchwalenie budżetu z nadwyżką może mieć miejsce w przypadku, gdy jednostka ma wysokie zobowiązania z tytułów kredytów długoterminowych i grozi jej przekroczenie limitów spłat zobowiązań, określonych w art. 243 u.f.p. Wówczas w celu spłaty rat tych kredytów samorządy mogą planować nadwyżki. W przypadku planowanej nadwyżki art. 212 ust. 1 pkt 3 u.f.p. przewiduje obowiązek wskazania jej przeznaczenia. Powstanie nadwyżki na etapie wykonania budżetu może z kolei oznaczać złe gospodarowanie środkami finansowymi, nierealizowanie zadań w przyjętym zakresie, lub nieprzekazywanie lub niewydatkowanie odpowiednich kwot uchwalonych w budżecie.