Protokół fakultatywny do Konwencji ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami – mechanizm skargi indywidualnej i postępowania wyjaśniającego Konferencja „Prawo polskie a Konwencja ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami – główne wyzwania”, Poznań 24 października 2012 r. Dr Katarzyna Sękowska-Kozłowska Poznańskie Centrum Praw Człowieka INP PAN

PF KPON - informacje ogólne  Data uchwalenia: 13 grudnia 2006 r.  Data wejścia w życie: 3 maja 2008 r.  Liczba państw-stron: 74  Liczba sygnatariuszy: 91  Wraz z wejściem w życie PF KPON, Komitet do spraw Praw Osób Niepełnosprawnych stał się kolejnym organem traktatowym, który uzyskał kompetencję do badania skarg indywidualnych i prowadzenia postępowania wyjaśniającego

Komitet ds. Praw Osób Niepełnosprawnych  Niezależny organ ekspercki powołany do monitorowania przestrzegania KPON przez państwa-strony  18 członków  Główne kompetencje: - badanie sprawozdań państw - rozpatrywanie skarg indywidualnych - prowadzenie dochodzenia

Skarga indywidualna Forma skargi (zawiadomienia):  na piśmie lub w innej formie, która umożliwia dostarczenie kopii pozwanemu państwu  Język: angielski, francuski, rosyjski lub hiszpański  skarga nie może być anonimowa

Skarga indywidualna Warunki dopuszczalności skargi. Właściwość ratione personae:  Legitymacja czynna: skargę może wnieść osoba lub grupa osób twierdzących, że są ofiarami naruszenia Konwencji  Możliwość wniesienia skargi w imieniu osoby trzeciej – wymóg złożenia pisemnego upoważnienia lub uzasadnienia dlaczego domniemana ofiara nie może udzielić upoważnienia

Skarga indywidualna Właściwość ratione personae - cd  Czy istnieje możliwość złożenia skargi przez NGOs?  Ważne: brak zdolności do czynności prawnych na gruncie prawa krajowego nie stanowi przeszkody do wniesienia skargi do Komitetu  Legitymacja bierna: pozwane państwo musi być stroną KPON oraz PF KPON

Skarga indywidualna Właściwość ratione materiae:  PF KPON nie ogranicza prawa do wniesienia skargi do określonej grupy praw zawartych w Konwencji  Czy państwa mogą ograniczyć w drodze zastrzeżeń zakres kognicji Komitetu?  Akcesoryjny charakter niektórych postanowień

Skarga indywidualna Właściwość ratione temporis:  Przedmiotem skargi nie mogą być fakty, które miały miejsce przed wejściem w życie PF KPON, chyba że miały miejsce wcześniej i trwały również po tej dacie. Właściwość ratione loci:  Skarga może zostać złożona przez jednostki podległe jurysdykcji pozwanego państwa-strony

Skarga indywidualna Wymóg wyczerpania krajowych środków ochrony prawnej:  Istnieje możliwość zwolnienia z tego wymogu jeśli dochodzi do przewlekłości postępowania krajowego lub jest mało prawdopodobne, że przyniesie ono skuteczną pomoc

Skarga indywidualna Pozostałe warunki dopuszczalności:  Zakaz ne bis in idem  Skarga nie może stanowić nadużycia prawa do skargi lub być niezgodna z postanowieniami Konwencji  Skarga jest wyraźnie bezpodstawna lub niewystarczająco uzasadniona  PF KPON nie wyznacza terminu do wniesienia skargi

Skarga indywidualna Procedura rozpatrywania skargi:  Rejestracja  Zakomunikowanie pozwanemu państwu, odpowiedzi stron  Możliwość zwrócenia się do państwa o pilne zastosowanie środków tymczasowych  Decyzja o dopuszczalności  Decyzja co do istoty  Follow-up

Dochodzenie  Procedura uruchamiana w przypadku poważnych lub systematycznych naruszeń praw zawartych w Konwencji  Procedura podejmowana na skutek otrzymania przez Komitet „wiarygodnej informacji”  Zasada współpracy z państwem-stroną oraz poufności  Możliwość złożenia wizyty na terytorium państwa  Efekt końcowy: raport +zalecenia

Uwagi końcowe  Zastrzeżenia do PF KPON  Prognozy na przyszłość  Perspektywa przystąpienia do PF KPON przez Polskę Dziękuję za uwagę