Ubezpieczenie Emerytalne Polityka społeczna i system ubezpieczeń społecznych Tomasz Bakalarz Instytut Prawa Cywilnego Zakład Prawa Pracy

Źródła prawa ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ustawa z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych Polityka społeczna i system ubezpieczeń społecznych

Charakterystyka ubezpieczenia emerytalnego świadczenia przysługują na zasadzie ryzyka dożycia wieku emerytalnego, Ryzyko emerytalne nie jest związane z niezdolnością do pracy. Możliwość wykonywania pracy zarobkowej łącznie z pobieraniem świadczenia. System finansowania emerytury oparty jest na dwóch modelach: redystrybucyjnym (dominującym) i kapitałowym (uzupełniającym).

Składka na ubezpieczenie emerytalne System emerytalny ma charakter powszechny i jego celem jest urzeczywistnienie zawartego w art. 67 ust. 1 Konstytucji prawa każdego obywatela do zabezpieczenia społecznego na wypadek osiągnięcia wieku emerytalnego. Nie został on skonstruowany przez ustawodawcę dla indywidualnych ubezpieczonych, z uwzględnieniem ich przymiotów osobistych takich jak zaradność, przedsiębiorczość, znajomość reguł rynku kapitałowego, przewidywalność czy przezorność, ale dla ogółu osób objętych ubezpieczeniem, które w przyszłości staną się beneficjentami systemu emerytalnego. Dlatego kwestia docelowej realizacji prawa do zabezpieczenia społecznego po osiągnięciu wieku emerytalnego leży w gestii ustawodawcy i nie podlega ocenie w zakresie, w jakim odnosi się do określonych warunków społeczno-gospodarczych, w szczególności w sytuacji, w której przepisy mogące stanowić podstawę oceny nie zostały jeszcze uchwalone. Wyrok SN - II UK 12/08

Zróżnicowanie systemu emerytalnego Nowa emerytura Stara emerytura Urodzeni przez 1 stycznia 1949r. tj. w dniu wejścia w życie ustawy mieli ponad 50 lat Urodzeni między 1 stycznia 1948r. a 31 grudnia 1968 r. tj .mają od 50 do 30 lat w dniu wejścia w życie ustawy Urodzeni po 1 stycznia 1969r. tj mają poniżej 30 lat w dniu wejścia w życie ustawy Mogą wybrać, czy chcą przestąpić do OFE tzw. miękkie przejście

Kazus 13 grudnia 2012 r. Brunon Zawiślak ukończył 65. rok życia. Przez 40 lat swego życia pracował na stanowisku bibliotekarza w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Zielonej Górce. Niechętnie myślał o przejściu na emeryturę, dlatego też kontynuował swoje pracownicze zatrudnienie. W styczniu 2013 r. złożył jednak wniosek do organu rentowego (ZUS) o ustalenie prawa do emerytury. W marcu 2013 r. Brunon Zawiślak rozwiązał na mocy porozumienia stron stosunek pracy, by następnie- korzystając z przychylności Kierownika Biblioteki - zawrzeć go ponownie od 1 kwietnia 2013 r. Ponowne zatrudnienie Brunona Zawiślaka odbyło się na nowych warunkach, w szczególności jego wynagrodzenie zostało obniżone do 80% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Polecenie: ustal uprawnienia emerytalne Brunona Zawiślaka.

„Stara” emerytura - podstawy Oparta na zasadzie zdefiniowanego świadczenia - wysokość emerytury ustalana jest w oparciu o określoną formułę, często procent ostatniego wynagrodzenia pobieranego przez osobę przechodząca na świadczenie oraz od stażu emertytalnego W starym systemie emerytalnym występują następujące rodzaje emerytur: Emerytura w wieku powszechnym ( art. 27) Emerytura w wieku powszechnym przyznawana z urzędu ( art. 27a) przy skróconych okresach ubezpieczenia ( art. 28) Emerytury wcześniejsze ( art. 29-31) Emerytury w wieku obniżonym ( niższym) ( art. 32-33 i 39-45) Emerytura bez względu na wiek ( art. 88 Karty Nauczyciela w zw. Z art. 32 ust. 5) Przesłanki: osiągnięcie określonego wieku emerytalnego i stażu ubezpieczeniowego (okresów składkowych i nieskładkowych)

Krystyna w październiku 2008 r Krystyna w październiku 2008 r. ukończyła 60 lat i złożyła wniosek o przyznanie emerytury. Wykazała 380 miesięcy okresów składkowych i 40 miesięcy okresów nieskładkowych. Jej indywidualny wskaźnik podstawy wymiaru świadczenia to 98 procent. ZUS, obliczając wysokość emerytury należnej Krystynie, skorzystał oczywiście z programu komputerowego. My wykonamy te same działania po kolei, według podanego wyżej schematu. I Obliczamy część socjalną świadczenia 24 proc. x 2 275,37 zł x = 0,24 x 2 275,37 zł = 546,09 zł II Obliczamy indywidualny wskaźnik podstawy wymiaru emerytury. Po wykonaniu obliczeń, otrzymujemy, że wynosi on 98 proc. III Obliczamy podstawę wymiaru świadczenia. 2 275,37 zł x 98 proc. = 2 275,37 zł x 0, 98 = 2 229,86 zł IV Obliczamy część emerytury wynikającą z łącznej długości okresów składkowych. (380 mies. x  1,3 proc.) : 12 mies. x 2 229,86 zł = 4,94 : 12 x 2 229,86 zł = 917,96 zł V Obliczamy część emerytury wynikającą z łącznej długości okresów nieskładkowych. (40 mies. x 0,7 proc.) : 12 x 2 229,86 zł = 0,28 : 12 x 2 229,86 zł = 52,03 zł VI Dodajemy kwoty otrzymane w punktach I), IV) i V). 546,09 zł + 917,96 zł + 52,03 zł = 1 516,08 zł Obliczyliśmy, że Krystynie należy się emerytura w kwocie 1 516,08 zł brutto.

Kazus Adam Kozanowski urodził się 1 maja 1973 r. W okresie studiów, to jest od 1 stycznia 1992 r. do 31 grudnia 1996r., Adam Kozanowski prowadził działalność gospodarczą i odprowadzał z tego tytułu składki do ZUS na ubezpieczenie emerytalne. Po studiach od 1 października 1997 r. pracuje na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony w Spółdzielni „Universitas”. W lipcu 2014 r. Adam Kozanowski nie złożył oświadczenia, że chce, aby część jego składki była odprowadzana do OFE, uważał bowiem, że ryzyko związane z inwestowaniem składki przez fundusze jest zbyt duże. Adam Kozanowski jest synem Juliusza Kozanowskiego, który urodził się 6 grudnia 1938 r., całe życie zawodowe przepracował w fabryce zabawek na stanowisku portiera i już pobiera emeryturę. W sierpniu 2005 r. urodził się syn Adama Kozanowskiego, Marian Kozanowski.

Kazus Jakie warunki będzie musiał spełnić Adam Kozanowski, aby uzyskać prawo do emerytury i kiedy będzie mógł przejść na emeryturę? Z jakich składników będzie złożona jego emerytura i w jaki sposób będzie ustalona jej wysokość? Czy ojciec Adama Kozanowskiego nabył prawo do emerytur na tych samych zasadach co jego syn i czy jego emerytura była wyliczona w ten sam sposób? Czym, biorąc pod uwagę dzisiejszy stan prawny, będzie się różniła emerytura Adama i Mariana Kozanowskich?

Emerytura dla urodzonych po 31 grudnia 1948 r Emerytura dla urodzonych po 31 grudnia 1948 r., a przed 1 stycznia 1969 r. Ubezpieczeni ci podlegają takim warunkom, jak młodsi ubezpieczeni (art. 24 – 26) nie mieli jednak obowiązku przystąpienia do OFE Wyjątkowe regulacje przyznające prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym – art. 46: Prawo do emerytury na warunkach określonych w art. 29, 32, 33 i 39 przysługuje ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. a przed dniem 1 stycznia 1969 r., jeżeli spełniają łącznie następujące warunki: 1) nie przystąpili do OFE albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa; 2) warunki do uzyskania emerytury określone w tych przepisach spełnią do dnia 31 grudnia 2008 r. (tzn. wiek i wymagany staż pracy)

Emerytura dla urodzonych po 31 grudnia 1948 r Emerytura dla urodzonych po 31 grudnia 1948 r., a przed 1 stycznia 1969 r. Wyjątkowe regulacje przyznające prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym – art. 184: Ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (tzn. 1 stycznia 1999 r.) osiągnęli: 1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym 2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27. Dodatkowe warunki: nieprzystąpienie do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenie wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązanie stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

„Nowa emerytura” Oparta na zasadzie zdefiniowanej składki - wysokość emerytury zależy od sumy wpłaconych składek Bez wyjątków – dla ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1968 roku. Przesłanka: osiągnięcie określonego wieku emerytalnego Obowiązek przystąpienia do OFE Dwa składniki emerytury: emerytura bazowa (ZUS) emerytura kapitałowa (OFE)

Subkonto ZUS Każdy ubezpieczony w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych posiada swoje indywidualne konto. W ramach indywidualnego konta prowadzone jest specjalne subkonto dla osób, które są członkami Otwartych Funduszy Emerytalnych oraz dla osób, które po 31 stycznia 2014 r. nie zdecydują się na zawarcie umowy z OFE. Na subkonto trafia część składki przekazywanej do OFE lub całość dla osób, które nie będą członkami OFE w przyszłości. Środki zgromadzone na subkoncie waloryzowane są co roku o średnioroczny wskaźnik dynamiki wzrostu PKB. W odróżnieniu od konta podstawowego, środki na subkoncie podlegają dziedziczeniu oraz podziałowi, np. w wyniku rozwodu, czy też śmierci ubezpieczonego. Subkonta zostały wprowadzone w maju 2011 roku na podstawie ustawy z dnia 25 marca 2011 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z funkcjonowaniem systemu ubezpieczeń społecznych (Dz. U. nr 75, poz. 398)

Wiek emerytalny Jedyne kryterium do nabycia prawa do emerytury Art. 24 ustawy emerytalnej Dochodzenie do wieku 67 lat – równego dla mężczyzn i kobiet Wydłużenie o miesiąc, co kwartał licząc od daty urodzenia Wiek emerytalny 67 lat obowiązuje dla Mężczyzn urodzonych po 30 września 1953 r. Kobiet urodzonych po 30 września 1973 r.

Wysokość emerytury Podstawę obliczenia nowej emerytury stanowi zwaloryzowana zgodnie z ustawą kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego (określanego zgodnie z art. 173-175). Kapitał początkowy wyliczany jest każdej osobie na dzień 1 stycznia 1999 r., bez względu na to, kiedy zostanie przesłany do ZUS wniosek wraz z dokumentami o jego ustalenie i kiedy zostanie wydana decyzja ustalająca jego wysokość. Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest zobowiązany do przyjęcia wniosków o ustalenie kapitału początkowego od ubezpieczonych w każdym czasie. Wniosek taki powinien być zgłoszony najpóźniej wraz z wnioskiem o emeryturę.

Obliczanie kapitału początkowego Kapitał początkowy obliczany jest osobom, które: urodziły się po 31 grudnia 1948 r., opłacały składki na ubezpieczenie społeczne lub pozostawały w zatrudnieniu przed 1999 r. Kapitał początkowy obliczany jest także ubezpieczonemu urodzonemu przed 1949 r., jeżeli spełnia następujące warunki: zgłosi wniosek o emeryturę po raz pierwszy po dniu 31 grudnia 2008 r. i wystąpi o obliczenie emerytury według nowych, zreformowanych zasad, osiągnął powszechny wiek emerytalny, ma okresy składkowe i nieskładkowe wynoszące co najmniej 20 lat - kobieta, 25 lat - mężczyzna (z zastrzeżeniem, iż okresy nieskładkowe mogą być uwzględnione w wymiarze nieprzekraczającym 1/3 udowodnionych okresów składkowych), kontynuował ubezpieczenia emerytalne i rentowe po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego.

Wysokość emerytury Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183 ( tzw. emerytura mieszana) Średnie dalsze trwanie życia ustala się wspólnie dla mężczyzn i kobiet oraz wyraża się w miesiącach. Przykład: (dla wniosków 2014/2015) W wieku 30 lat (575,3 – 564,7) W wieku 65 lat i 8 m. (208,5)

Emerytura częściowa Art. 26b ustawy emerytalnej. Ubezpieczonym, którzy nie osiągnęli „nowego” wieku emerytalnego przysługuje emerytura częściowa, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki: 1) mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 35 lat dla kobiet i 40 lat dla mężczyzn; 2) osiągnęli wiek wynoszący co najmniej 62 lata dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn. Wysokość emerytury częściowej wynosi 50% kwoty emerytury ustalonej zgodnie z art. 26 i nie podlega podwyższeniu do kwoty najniższej emerytury. Wniosek – pobieranie emerytury częściowej obniży „pełną” emeryturę!

Emerytura mieszana Art. 183 ustawy emerytalnej Osoba, która nie była członkiem Otwartego Funduszu Emerytalnego albo złożyła wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS może złożyć wniosek o przyznanie tzw. emerytury mieszanej. Emerytura mieszana będzie częściowo obliczana według starych zasad a częściowo według nowych. Rok 2014 r. jest ostatnim rokiem, w którym ZUS będzie ustalał prawo do mieszanych świadczeń emerytalnych dla osób, które w tym roku osiągną powszechny wiek emerytalny. Stosunek 20% - stara / 80% - nowa emerytura

OFE – pierwotne założenia Element kapitałowy systemu emerytalnego Część składki – pierwotnie 7,3 % przekazywano na konto indywidualne w Otwartym Funduszu Emerytalnym. Uzyskanie członkostwa w funduszu emerytalnym: Umowa, Losowanie, Otwarcie rachunku. brak możliwości rozporządzania środkami zgromadzonymi w OFE (inter vivos) Ze środków zgromadzonych w otwartych funduszach emerytalnych przysługiwała emerytura kapitałowa – dożywotnia lub okresowa. Emerytury kapitałowe przysługują osobom mającym ustalone prawo do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Uzależnienie nabycia praw od zgormadzonych środków na koncie.

Reformy systemu OFE – etap I Składki przekazywane do OFE zostały obniżone z 7,3 proc. do 2,3 proc., potem miały stopniowo wzrastać, by w 2017 r. osiągnąć 3,5 proc. do końca 2012 – 2,3% 2013 – 2,8% 2014 – 3,1% 2015-16 – 3,3% Pozostała część z 7,3% trafi na indywidualne subkonta w ZUS.

Reformy systemu OFE – etap II Przekazanie (3 lutego 2014 r.) aktywów OFE odpowiadających 51,5% wartości jednostek rozrachunkowych (według stanu na dzień 31 stycznia 2014 r.) na subkonto w ZUS. OFE przekazały aktywa w następującej kolejności (aż do osiągnięcia wartości odpowiadającej sumie wartości umorzonych jednostek rozrachunkowych): obligacje i bony emitowane przez Skarb Państwa, obligacje emitowane przez Bank Gospodarstwa Krajowego na rzecz Krajowego Funduszu Drogowego, gwarantowane przez Skarb Państwa, inne papiery wartościowe opiewające na świadczenia pieniężne, gwarantowane lub poręczane przez Skarb Państwa, środki pieniężne nominowane w walucie polskiej. OFE przekazały do ZUS aktywa o wartości 153,151 mld zł (w tym papiery wartościowe o wartości nominalnej 146,054 mld zł oraz środki pieniężne o wartości 1,862 mld zł).

Reformy systemu OFE – etap II Wprowadzenie dobrowolności przekazywania przyszłych składek na ubezpieczenie emerytalne do OFE. W przypadku decyzji o dalszym odprowadzaniu składek do OFE (w wysokości 2,92% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne) ubezpieczony jest zobowiązany poinformować o tym ZUS w terminie od 1 kwietnia 2014 r. do 31 lipca 2014 r. Brak informacji będzie skutkować odprowadzaniem całej składki na ubezpieczenie emerytalne do ZUS. Możliwość zmiany decyzji co cztery lata w terminie od 1 kwietnia do 31 lipca, począwszy od 2016 r.

Reformy systemu OFE – etap II Powierzenie ZUS wypłat świadczeń emerytalnych ze środków zgromadzonych w OFE w postaci emerytury dożywotniej. Przenoszenie aktywów ubezpieczonych z OFE do ZUS na 10 lat przed osiągnięciem przez nich wieku emerytalnego. Obniżenie maksymalnej stawki opłaty od składki pobieranej przez PTE z 3,5% do 1,75%

Podstawy prawne funkcjonowania części kapitałowej systemu emerytalnego Ustawa z dnia 5 kwietnia 2013 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych. Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych.

Emerytury pomostowe Ustawa z dn. 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. Nr 237, poz. 1656 ze zm.) pojęcie prac w szczególnych warunkach (art. 3) warunki nabycia prawa do emerytury pomostowej (art. 4) sposób naliczania emerytury pomostowej (art. 14) ustanie prawa do emerytury pomostowej (art. 16) składki na Fundusz Emerytur Pomostowych (kto i ile?) (art. 35 i 36) Emerytura pomostowa ma charakter czasowy co oznacza, iż ustaje ona z dniem poprzedzającym dzień nabycia prawa do emerytury z FUS bądź osiągnięciem wieku emerytalnego mimo braku prawa do emerytury ustalonego decyzją organu rentowego.

Prace w szczególnych warunkach Prace w szczególnych warunkach ( art. 3) to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku; wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy.

Warunki nabycia prawa Prawo do emerytury pomostowej przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki: 1) urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r.; 2) ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat; 3) osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn; 4) ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn; 5) przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS; 6) po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3; 7) nastąpiło z nim rozwiązanie stosunku pracy.

Rekompensata Rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat. Rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Inaczej: Odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub pracy o szczególnym charakterze przez osoby, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej (z powodu niespełnienia warunków ustawowych do nabycia tego prawa). Prawo do rekompensaty przysługuje ubezpieczonemu, który legitymuje się co najmniej 15-letnim okresem pracy w szczególnych warunkach lub pracy w szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Fundusz Emerytur Pomostowych Tworzy się Fundusz Emerytur Pomostowych, zwany dalej "FEP", który jest państwowym funduszem celowym powołanym w celu finansowania emerytur pomostowych. Dysponentem FEP jest Zakład. Składki na FEP opłaca się za pracownika, który spełnia łącznie następujące warunki: urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r. wykonuje prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze Składka na Fundusz Emerytur Pomostowych powinna być opłacana za wszystkich pracowników urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy wykonują pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. Nr 237, poz. 1656), bez względu na wymiar czasu pracy, w jakim tę pracę wykonują. Tak więc składkę na FEP należy także opłacać za pracowników wykonujących te prace w niepełnym wymiarze czasu pracy (np. na pół etatu).

Ustalenie prawa do emerytury Generalnie na wniosek ubezpieczonego. Emeryturę, o której mowa w art. 24 ustawy emerytalnej, przyznaje się z urzędu zamiast renty z tytułu niezdolności do pracy osobie, która osiągnęła wiek uprawniający do tej emerytury oraz podlegała ubezpieczeniu społecznemu albo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Emeryturę przyznaje się od dnia osiągnięcia przez rencistę wieku uprawniającego do emerytury, a w przypadku gdy wypłata renty z tytułu niezdolności do pracy była wstrzymana - od dnia, od którego podjęto jej wypłatę.

Minimalna emerytura Art. 85 ust. 2 - od marca 2014 - 844,45 zł W przypadku gdy emerytura przysługująca z Funduszu określona w art. 26, łącznie z okresową emeryturą kapitałową, albo emerytura przysługująca z Funduszu określona w art. 26, jest niższa niż kwota, o której mowa w art. 85 ust. 2 i 3, emeryturę przysługującą z Funduszu podwyższa się w taki sposób, aby suma tych świadczeń nie była niższa od tej kwoty, o ile ubezpieczony: mężczyzna – osiągnął wiek emerytalny, o którym mowa w art. 24 ust. 1b, i ma okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 25 lat, kobieta – osiągnęła wiek emerytalny, o którym mowa w art. 24 ust. 1a, i ma okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 25 lat, z uwzględnieniem ust. 1b

Łączenie pobierania emerytury z pracą zarobkową Prawo do emerytur i rent ulega zawieszeniu lub świadczenia te ulegają zmniejszeniu na zasadach określonych w art. 103a–106. Nie zawiesza się prawa do emerytury osób, które osiągnęły podstawowy wiek emerytalny (z wyjątkiem art. 103a) (art. 103a) Prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego.

Łączenie pobierania emerytury z pracą zarobkową Zawieszenie oznacza, że osoba o nabytym prawie do emerytury/ renty nie może realizować swoich uprawnień przez czas trwania przeszkody przewidzianej w ustawie, nie tracąc prawa do pobierania świadczeń za okresy po ustaniu przeszkody. Prawo do emerytury ulega zawieszeniu w razie osiągania przychodu w kwocie wyższej niż 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. W razie osiągania przychodu w kwocie przekraczającej 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, nie wyżej jednak niż 130% tej kwoty, świadczenie ulega zmniejszeniu o kwotę przekroczenia.