Zasady komunikowania się z pacjentem terminalnie chorym

I. Komunikowanie werbalne z pacjentem jest niezbędne w celu - zebrania wywiadu pielęgniarskiego uzyskania informacji dotyczących aktualnej sytuacji, problemów pacjenta - ustalenia planu opieki - oceny, czy podjęte wcześniej działania były skuteczne określenia metody współpracy z rodziną, opiekunem pacjenta aktywizowanie pacjenta do współpracy z otoczeniem

Rozmawiając z chorym należy przyjąć postawę przyjazną tzn Rozmawiając z chorym należy przyjąć postawę przyjazną tzn. być blisko chorego naprzeciw chorego, mieć twarz pacjenta na tym samym poziomie co rozmawiający z lekkim pochyleniem ciała w stronę pacjenta, ręce położone swobodnie.

W trakcie rozmowy uzyskujemy od chorego informacje pozwalające skutecznie udzielić pomocy Należy pamiętać, że informacje ważne dla pielęgniarki, opiekuna wcale nie muszą być tak samo oceniane przez pacjenta.

i w warunkach, ułatwiających wzajemny kontakt. Rozmowa z pacjentem powinna przebiegać według pewnego planu: rozmowa powinna przebiegać w sposób kontrolowany, ale niezbyt nakierowujący i w warunkach, ułatwiających wzajemny kontakt.

Najlepiej w pomieszczeniu, gdzie nic nie zakłóca spokoju’’ w cztery oczy’’ / taktownie egzekwując to od rodziny, opiekuna/. W umiejętnie prowadzonej rozmowy powinna przeważać stosowanie pytań otwartych.

-należy się przedstawić, powiedzieć o celu wizyt -rozmowę z pacjentem zacząć od propozycji, by pacjent opowiedział nam o swojej chorobie, od początku -zaproponowanie pacjentowi własnych planów działania oraz jeśli to możliwe, uzgodnienie z nim planów dotyczących aktywności pacjenta ustalenie konkretnej daty następnego spotkania/ co zmniejsza u chorego poczucie niepewności/

Pozwoli to ustalić, co naprawdę pacjent wie o swojej sytuacji, jak ją postrzega i czy ma wsparcie w otoczeniu. w jej trakcie ustalić główne problemy, potrzeby z podziałem na fizyczne,psychiczne,duchowe, socjalne w tracie całej rozmowy, gradacji problemów musimy ‘’czytać między wierszami’’, ponieważ pacjent bardzo często nie umie lub nie chce o wielu sprawach powiedzieć wprost

np.powiedzenie ’’czy uważa pani, że powinnam zamienić mieszkanie ‘’, naprawdę powinno brzmieć ‘’ czy będę żyła tak długo , że warto je zamienić?’’. Podobnie jest ze słowem rak.

Pacjenci unikają tego słowa, posługując się metaforami lub – ponieważ nie mogą się zdecydować na ujawnienie tego, co im leży na sercu- o najważniejszym problemie mówią ‘’mimochodem’’,

Pozostałe elementy ważne w komunikacji z pacjentem 1.Podczas każdego spotkania z chorym w celu nawiązania lepszego emocjonalnego kontaktu stosuje się werbalne zapewnienia empatyczne typu ‘’ to musiało być dla pana bardzo ciężkie’’. Przede wszystkim skuteczne okazują w tym zakresie strategie niewerbalne, na które składa się język ciała i aktywne słuchanie.

Również ważne jest umiejętne posługiwanie Bardzo ważny jest również kontakt wzrokowy, uśmiech, postawa pochylona do przodu, przyjazne gesty i mimika twarzy oraz dotyk / taktowny i nie wobec wszystkich?. Również ważne jest umiejętne posługiwanie się ‘’ ciszą’’. Ponieważ jest ona bardzo ważnym elementem rozmowy.

2. Aktywne słuchanie polega na skupieniu całej Pacjent milknie, wstrzymując się z odpowiedzią, gdy np. pytanie dotyczy ważnej dla niego sprawy lub gdy rozważa nowe, nie dostrzegane dotąd aspekty zagadnienia. 2. Aktywne słuchanie polega na skupieniu całej uwagi na pacjencie, danie możliwości swobodnego wypowiedzenia się / bez przerywania, oceny wypowiedzianych słów,

stosowanie technik zachęcających do wypowiedzi np stosowanie technik zachęcających do wypowiedzi np. stosując słowa zachęty typu ‘’tak’’, coś takiego’’, potakiwanie głową, ‘’portretowanie uczuć’’. Wyeliminować źródła rozpraszania chorego/ telewizor, chałas/.

Nie należy bać się zadawania pytań dotyczących problemów psychologicznych np. dobrym wstępem do pytania o stan uczuciowy jest refleksja np.’’ widzę, że pan jest dzisiaj smutny, czy może pan powiedzieć dlaczego?’’. Jeżeli pacjent odpowie ogólnikowo, warto zachęcić go, mówiąc’’proszę powiedzieć o tym coś więcej, co to dla pana znaczy’’.

lub ‘’ czy mógłby mi pan powiedzieć coś więcej- co to dla pana znaczy’’.Aby upewnić chorego, że go uważnie słuchamy, niektórzy radzą powtarzać ostatnie słowa jego wypowiedzi. Wówczas chory może je inaczej ocenić z większego dystansu. Temu celowi służą też podsumowania wypowiedzi pacjenta po wyczerpaniu danego tematu, sprawy.

4. Rozmawiając z chorym należy używać głównie pytań otwartych 4. Rozmawiając z chorym należy używać głównie pytań otwartych. Pytanie te zaczynają się od zaimka pytajnego – kto, co gzie, jak, kiedy, który itd. Pytania otwarte mają za zadanie ‘’ otworzyć’’ rozmówcę. Powodują, że jego odpowiedź jest na ogół obszerna i wniesie szereg cennych dla nas informacji oraz aktywizują pacjenta oraz pobudzają go do myślenia, a co za tym idzie, także do mówienia.

Wskazane wówczas jest aby przed przejściem do następnego problemu także posłużyć się tzw. Pytaniem skriningowym np. ‘’czy jeszcze coś zostało do omówienia?’’.

Bardzo ważne jest, żeby swoim pytaniem niczego nie narzucać i nie sugerować, dzieje się tak choćby w przypadku stosowaniu słowa dlaczego, z pytaniem tego typu trzeba być ostrożnym/ może wywołać emocjonalne podniecenie.

Przykłady pytań otwartych: Jak pan sypia /zamiast czy dobrze pan sypia/ Co sprawia panu największą trudność Która pozycja jest najwygodniejsza/ zamiast czy ułożenie na wznak jest wygodne/ Gdzie boli najbardziej Co sądzi pan o…………………

5.Nie używać nie zrozumiałego dla pacjenta żargonu medycznego, ważne informacje przekazywać kilka razy upewnić się czy chory je dobrze zrozumiał, dobrze jest też zapisać je na kartce. Jeśli podajemy kilka informacji naraz, pamiętajmy, że najlepiej zapamiętywane są te, które przekazujemy na początku i na końcu rozmowy.

Świadomość śmierci i jej znaczenie w pracy pielęgniarskiej Kultura w której żyjemy obecnie wyrzekła się śmierci. Wpłynęło na to wiele czynników z których większość nawiązuje do zmiany hierarchii ważności. Naczelne miejsce w tej hierarchii przyznaje się obecnie wszystkiemu co przysparza pieniędzy, przyjemności, sukcesu. Rozwój nauki i techniki przyczynił się do zmniejszenia śmiertelności, ale nie zlikwidował śmierci.

Z tego powodu człowiek współczesny traktuje istnienie śmierci jako porażkę, zjawisko, którego nie można pokonać. Przegrana ze śmiercią skłania człowieka do wyparcia jej z refleksji. Przynajmniej tyle można zrobić, uznać ją za nieistniejącą, wbrew rzeczywistości. Skutkiem takiej sytuacji jest lęk, który pojawia się w chwili pośredniego lub bezpośredniego zetknięcia się ze śmiercią.

Człowiek popada w panikę, zaczyna uciekać Człowiek popada w panikę, zaczyna uciekać. Wytwarza się w jego świadomości obraz śmierci jako największego zła. Świadomość własnej śmiertelności wpływa na charakter egzystencji człowieka, określa jej sens oraz stosunek do jej kresu. Można w związku z tym powiedzieć, że stanowi o jego człowieczeństwie.

Ta świadomość określa również nasz stosunek do człowieka umierającego oraz sposób postępowania wobec niego. Trzeba podkreślić, iż kwestia poglądów na temat śmierci własnej i cudzej ma szczególne znaczenie w pracy pielęgniarskiej. Brak refleksji pielęgniarki na temat własnej śmiertelności staje się przyczyną wielu negatywnych przeżyć, a nawet cierpienia

znajdujących się pod jej opieką pacjentów. Zjawisko wyparcia śmierci ze świadomości człowieka określa się mianem ‘’ śmierci zdziczałej’’ Fenomen ten jest szczególnie widoczny w medycynie. Jej przedstawiciele, zapominając, że śmierć jest nieuniknionym elementem każdego życia, nie dostrzegają, jak wiele można jeszcze zrobić, gdy jej moment nadchodzi.

Chodzi tu przede wszystkim o proces informowania pacjenta o zbliżającej się śmierci oraz trwanie z nim w czasie umierania. Każdy człowiek ma prawo do przygotowania się do własnej śmierci. Można powiedzieć, że jest to prawo wpisane w jego istnienie. Dlatego informując stopniowo pacjenta o fakcie zbliżania się jego kresu życia, daje mu się szansę na

wykorzystanie ostatnich chwil w sposób prawdziwie inspirujący, na refleksję, wewnętrzne wyciszenie, oraz wszelkie podsumowania. Mimo wielu dylematów moralnych pracowników ochrony zdrowia w sprawie informowania o niepomyślnym rokowaniu należy pamiętać, ze nie zmienia to faktu, iż nie można odmówić człowiekowi umierającemu świadomego uczestnictwa we własnej śmierci.

Zdaniem S.Rinpocze autora ‘’Tybetańskiej księgi życia i umierania’’- często ludzie wiedzą, iż umierają, ale szukają potwierdzenia tego u innych; u lekarzy, pielęgniarek, najbliższych. Jeżeli potwierdzenie nie nadchodzi, umierający może pomyśleć, że dzieje się tak dlatego, iż rodzina nie potrafi stawić czoła tej wiadomości. A wtedy i on nie będzie mówił.

Ów brak szczerości sprawi, że poczuje się jeszcze bardziej izolowany i wzrośnie jego niepokój. Izolacja i niepokój człowieka stojącego w obliczu śmierci stanowi jeden ze skutków tzw. zmowy milczenia. Prowadzi ona do całkowitego odwrócenia naturalnego procesu umierania w sztuczną i dramatyczną sytuacje, w której uczestniczące osoby męczą się brakiem szczerości i otwartości.

W sprawie komunikowania się z chorym umierającym warto pamiętać, że każdy człowiek posiada specyficzny, właściwy sobie sposób komunikowania swych odczuć. Wg. A. Ostrowskiej -słuchając wypowiedzi pacjentów wyrażonych zarówno językiem słów, jak i ciała, gestów czy symboli, można zorientować się , jaki jest ich stosunek do własnej choroby, do życia, czego się obawiają, za czym tęsknią, wreszcie co chcieliby

wiedzieć o własnym stanie zdrowia i ile prawdy na swój temat są w stanie przyjąć. Najlepszym przewodnikiem jest zawsze pacjent , trzeba go tylko prawdziwie słuchać. Niestety w kształceniu mało czasu poświęca się zagadnieniu komunikowania się z człowiekiem umierającym. Zapomina się , jak wiele zależy od szczerej i otwartej oraz umiejętnie przeprowadzonej rozmowy.

wiedzieć o własnym stanie zdrowia Lęk budzi przede wszystkim kontakt słowny z pacjentem u kresu życia. Wówczas powstaje problem jak zacząć rozmowę, co powiedzieć, by nie wywołać ataku płaczu czy utraty zaufania. Nie każda pielęgniarka jest w stanie dzielić ze swoim pacjentem jego samotność lęk i zwątpienie.

Umiejętność komunikowania się z pacjentem umierającym zależy w znacznym stopniu od tego, co czuje pielęgniarka myśląc o śmierci własnej i cudzej. Jeżeli stara się całkowicie oddalić od siebie problem śmierci, przyjmuje stwierdzenie, że dotyczy ona wszystkich, ale nie jej osobiście, wówczas trudno mówić o porozumieniu między nią a pacjentem.

Powstaje sztuczna sytuacja, rozmawia się na tematy obojętne, mało istotne. Rozmowy są rzadkie , płytkie i szybkie. Trzeba jednak pamiętać, że chory oczekuje czegoś więcej. Szczere i otwarte komunikowanie się z człowiekiem umierającym wymaga od pielęgniarki nie tylko umiejętności ale i odwagi. Ta odwaga ma dotyczyć spojrzenia na śmierć jako zjawisko,

które dotyczy nas wszystkich, ma to być odwaga akceptacji śmierci własnej. Należy podkreślić, że odwaga spojrzenia na własną śmierć jako kolejny element życia nie musi być równoznaczna z likwidacją lęku przed śmiercią i zazwyczaj nie jest. Jeżeli pielęgniarki nie będą potrafiły w profesjonalny sposób pomóc pacjentom w obliczu śmierci i jeśli śmierć będzie dla niej przerażającym tabu, nigdy nie będzie w stanie

zachować się spokojnie i z opanowaniem wobec pacjenta, który umiera zachować się spokojnie i z opanowaniem wobec pacjenta, który umiera. Proces akceptacji własnej śmierci usuwa tabuistyczny sposób jej traktowania. Fenomen ‘’śmierci zdziczałej’’ może wówczas ustąpić miejsca ‘’ śmierci oswojonej’’.

Wyrazem ’’śmierci oswojonej’’ będzie przywrócenie śmierci należnego jej majestatu jako zdarzenia niepowtarzalnego, jedynego , w każdym przypadku swoistego. Świadome w niej uczestnictwo /przypisanie ogromnego znaczenia ostatnim rozmowom, godzinom ostatnich pożegnań, poleceń umierającego, poufnych wyznań/.

Taka otwartość ze strony osób sprawujących opiekę nad umierającym pozwala mu nadal uczestniczyć w sprawach życia rodzinnego, być aktywnym na miarę jego możliwości. Wspomaganie umierającego w jego śmierci polega na:- towarzyszenie umierającemu, aby mógł on odczuć naszą miłość, przyjaźń i życzliwość, a przede wszystkim spokojnie umierać.

-pacjent ma uświadomić sobie, że nie jest sam w takiej chwili, a jednocześnie doszedł do przekonania, że ostatnia faza jego życia jest warta tego, by ją przeżyć rozmowie z chorym o jego uczuciach niepewności, lęku, buncie, opuszczeniu uczciwej rozmowie o przebiegu śmiertelnej choroby, oczywiście we właściwej formie i we właściwym czasie

nawiązaniu takiego kontaktu z chorym, który umożliwiłby tego rodzaju szczere rozmowy i poprzez który można być tak blisko umierającego, że tych ludzkich więzów będzie on czerpał odwagę do przemyślenia własnych problemów, co wreszcie pozwoli mu umrzeć jego własną śmiercią.

Chory ma prawo do umierania w spokoju z zachowaniem godności ludzkiej Chory ma prawo do umierania w spokoju z zachowaniem godności ludzkiej. Dlatego nie można pozostawić w nieświadomości osoby w decydującej godzinie jego życia, odsuwając ją od jej samej oraz jej ostatnich i najważniejszych Decyzji. Jednak aby móc pomóc człowiekowi w tak istotnej jak śmierć chwili, konieczne jest osobiste określenie pielęgniarki własnego stosunku do smierci.