Zesłańcy lat wojny- opowieść o Sybirakach Gimnazjum nr 2 Polkowice, 25.11.2010 r.

Artur Grottger „Pochód na Sybir”

Aleksander Sochaczewski „Pożegnanie z Europą”

Jacek Malczewski „Na etapie”

W. Schereschewski „Na Syberię”

Jacek Malczewski „Śmierć na etapie”

Aleksander Sochaczewski „Więźniowie przy pracy”

Aleksander Sochaczewski "Wieczór zesłańców w kopalni sybirskiej"

Jacek Malczewski „Niedziela w kopalni”

Artur Grottger „Sybiracy”

Jacek Malczewski „Wigilia na Syberii”

Artur Grottger „Z krzyżem po śniegu”

Podpisanie paktu Ribbentrop- Mołotow 23 sierpnia 1939 r.

Wojska niemieckie przekraczają granicę z Polską- 1 września 1939 r.

Obalony słup graniczny na granicy z ZSRR- 17 września 1939 r.

DEPORTACJE Na zdjęciu polskie dzieci w czasie wywózki na Sybir. Basia i Farynka Sgrunowskie (1942 r.).

PIERWSZA DEPORTACJA: - 10 lutego 1940 roku - osadnicy wojskowi - pracownicy służb leśnych - funkcjonariusze państwowi - urzędnicy samorządowi - liczba wywiezionych- ok. 220 tys.

DRUGA DEPORTACJA: - 13 kwietnia 1940 roku - rodziny uczestników wojny obronnej 1939 roku - ziemianie - bogaci rolnicy - rodziny służb mundurowych - liczba wywiezionych- ok. 300 tys.

TRZECIA DEPORTACJA: - 28/29 maja -lipiec 1940 r TRZECIA DEPORTACJA: - 28/29 maja -lipiec 1940 r. - uchodźcy z województw zachodnich i centralnych tzw. bieżeńcy - liczba wywiezionych- ok. 79 tys.

CZWARTA DEPORTACJA: -maj i czerwiec 1941 r. - liczba wywiezionych- ok CZWARTA DEPORTACJA: -maj i czerwiec 1941 r. - liczba wywiezionych- ok. 42 tys. Do roku 1956 wywieziono ok. 1.350 tys. obywateli polskich. Wielu z nich zmuszono do zrzeczenia się obywatelstwa polskiego.

RELACJA Na budzenie, ubranie dzieci oraz zapakowanie najniezbędniejszych rzeczy pozostawiono nam dwadzieścia minut. Wszystkie rzeczy pospiesznie pakowałyśmy do worków. Nerwy i pośpiech wykluczały jakąkolwiek systematyczność, a także przemyślenie przydatności różnych przedmiotów. W czasie podróży kilka worków skradziono, w efekcie mieliśmy kilka butów nie do pary, pokrywki bez garnków...

RELACJA Przyszli w nocy , walili kolbami w drzwi, kazali wstawać, ubierać się. Mówili, że wiozą nas do ojca. Wobec odmowy przez mamę, że nie pojedziemy- enkawudzista krzyczał, że nas pozabija. Kazali jechać tak, jak stoimy. Mama zdążyła wziąć, co było pod ręką. Sąsiedzi pośpieszyli nam z pomocą, przynosząc chleb i inne produkty.

RELACJA Oficer podszedł do szafy, wyciągnął wszystkie ubrania i zapakował do kosza, wszedł na krzesło, zdjął z okna firankę i też zapakował. Podszedł do kuchni, wziął ze spiżarki dwa gliniane garnki smalcu, woreczek sucharów, zapakował do wanny, dołożył tam garnki i patelnię. Zaczął wynosić na stojącą przed domem furmankę pakunki, dwa kosze podróżne i wannę z ładunkiem.

RELACJA Oficer okazał się dość ludzkim człowiekiem. Kazał matce wydoić krowę i nakarmić dzieci. Podpowiadał wystraszonej i zdezorientowanej, co ma zabrać, bo będzie nam potrzebne.

Takim wagonem wywożono ludzi na Syberię. Odremontowana tiepłuszka.

Dom zesłańców w tajdze. 1953 r.

Lepianka w Kazachstanie.

RELACJA Najznośniejsze warunki mieszkaniowe były w ziemiankach. W wagonach i namiotach w lecie było bardzo gorąco i duszno, zimą zaś przeraźliwie zimno. Mieszkałem w namiocie wraz z dziewiętnastoma Polakami. Namiot wyposażony był w drewnianą podłogę, dwa żelazne piecyki węglowe, drewniane drzwi i sześć małych okien. Spaliśmy na drewnianych pryczach. Latem było gorąco, gryzły nas komary i pchły. Zimą zaś- mimo pieców, w których palono bez przerwy- w namiocie ciepło było tylko przy piecu, a sufit był pokryty warstwą szronu. Spałem wtedy w ubraniu i czapce, a mimo to nieraz marzłem.

Skazaniec za drutami łagru- radzieckiego obozu pracy.

Jadwiga Borodziuk (z lewej) przy szybie wiertniczym w kopalni złota na Syberii w 1955 roku.

przygotowanie drewna do spławu. Praca w tajdze – przygotowanie drewna do spławu.

Rodzeństwo zesłańców.

Klasa w polskiej szkole.

RELACJA Śniadania nie jemy, pierwszym więc posiłkiem jest obiad, na który zjadamy zupę kartoflaną z zacierką, na kolację tylko zupę kartoflaną, a następnego dnia jest odwrotnie. Zupy okraszone są odrobiną przysmażonej cebulki lub zasmażką z łyżeczki masła.

RELACJA Nie byłam dosłownie głodna, ale miałam stale drażniące uczucie czczości, braku czegoś i doszłam do tego, że szczytem moich marzeń było mieć przed sobą szklankę mleka, na spodeczku trochę cukru i bochenek chleba, z którego by można kroić bez liczenia.

RELACJA Wciąż byliśmy głodni! Uczucie głodu było dominujące i spychało na dalszy plan wszystkie inne odczucia i potrzeby. Przeszło w rodzaj obsesji i zabijało wszystkie inne doznania. Nie było miejsca ani godziny, żebyśmy nie myśleli o zdobyciu czegoś do jedzenia.

RELACJA Z mąki robiła matka placki. Placek taki mała Danusia, żywicielka rodziny, chowała naprzód pod swoją poduszkę. Potem przez cały dzień zaglądała tam, napawając się jego widokiem i dopiero wieczorem, z wielkim żalem, zabierała się do jedzenia. Powoli, ostrożnie, aby te chwile rozciągnąć w godziny...

Polskie dzieci na zesłaniu.

Wielu Polaków przetrwało dzięki pomocy Rosjan Wielu Polaków przetrwało dzięki pomocy Rosjan. Na zdjęciu córka przewodniczącego kołchozu wraz z dziećmi. Cała rodzina była życzliwa Polakom i wiele im pomagała.

RELACJA Gdy uświadomię sobie, czym było przyjęcie do własnej jedynej czystej izby, do swoich trojga małych dzieci gromady siedmiu obcych katorżników, brudnych i wynędzniałych, to wprost trudno znaleźć słowa na określenie piękna i szlachetności charakteru tamtych ludzi. Nigdy nie spłacę długu, jaki zaciągnęliśmy u Hanki Piśmakowej.

RELACJA Nie mogą powiedzieć złego słowa o ludności tubylczej. Oni przekonali się do nas, uwierzyli, że nie jesteśmy przestępcami- współczuli nam i życzyli powrotu do ojczyzny.

RELACJA Jakże bym mogła powiedzieć coś złego o tych Rosjanach- ludziach "z sercem na dłoni", pełnym niezwykłego współczucia dla naszej nędzy i cierpienia.

Pomnik Poległym i Pomordowanym na Wschodzie.