Branża wodociągowo-kanalizacyjna w orzecznictwie Prezesa UOKiK Warszawa, 28 października 2014 r.

Wprowadzenie

Wprowadzenie Przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne jako stały uczestnik postępowań prowadzonych przez Prezesa UOKiK Duża liczba wydawanych decyzji dotyczących sektora wodociągowo-kanalizacyjnego Analiza działań przedsiębiorstw wod-kan zarówno pod kątem nadużywania pozycji dominującej, jak i naruszenia zakazu praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów

Wprowadzenie 56 decyzji w sprawie nadużywania pozycji dominującej w sektorze wodno-kanalizacyjnym wydanych w okresie od stycznia 2013 r. do sierpnia 2014 r., w tym: 26 decyzji stwierdzających naruszenia; 26 decyzji zobowiązujących; 3 decyzje nakładające kary pieniężne za niewykonanie prawomocnych decyzji Decyzje dotyczące sektora wod-kan stanowią aż 67% wszystkich decyzji Prezesa UOKiK w sprawie nadużywania pozycji dominującej wydanych w ww. okresie

Wprowadzenie 39 decyzji w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów w sektorze wodno-kanalizacyjnym wydanych w okresie od stycznia 2013 r. do sierpnia 2014 r., w tym: 26 decyzji zobowiązujących (67%) 13 decyzji stwierdzających naruszenia Decyzje dotyczące sektora wod-kan stanowią 7,8% wszystkich decyzji w sprawach praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów wydanych przez Prezesa UOKiK w ww. okresie

Wprowadzenie Przyczyny zainteresowania Prezesa UOKiK sektorem wodno-kanalizacyjnym: charakter lokalnych rynków dostawy wody i odbioru ścieków, które funkcjonują jako monopole naturalne; duża liczba przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych działających w kraju; specyficzny charakter świadczonych usług, które są usługami pierwszej potrzeby i które nie mają substytutów; powtarzalność naruszeń występujących w tym sektorze; duża liczba wpływających do Urzędu skarg i zawiadomień; szczególny poziom ochrony, jaki odbiorcom zapewniają przepisy branżowe.

Nadużywanie pozycji dominującej w sektorze wod-kan

Nadużywanie pozycji dominującej w sektorze wod-kan Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331 z późn. zm.) Art. 9. 1. Zakazane jest nadużywanie pozycji dominującej na rynku właściwym przez jednego lub kilku przedsiębiorców.

Nadużywanie pozycji dominującej w sektorze wod-kan Najczęściej stwierdzane przez Prezesa UOKiK przejawy nadużywania pozycji dominującej w sektorze wod-kan dotyczą: narzucania przez przedsiębiorcę uciążliwych warunków umów przynoszących mu nieuzasadnione korzyści (art. 9 ust. 1 i 2 pkt 6 ustawy o okik) bezpośredniego lub pośredniego narzucania nieuczciwych cen, w tym cen nadmiernie wygórowanych albo rażąco niskich (art. 9 ust. 1 i 2 pkt 6 ustawy o okik) przeciwdziałania ukształtowaniu się warunków niezbędnych do powstania bądź rozwoju konkurencji (art. 9 ust. 1 i 2 pkt 5 ustawy o okik);

Nadużywanie pozycji dominującej w sektorze wod-kan W przypadku przedsiębiorstw wod-kan najczęściej mamy do czynienia z praktykami eksploatacyjnymi, których istotą jest uzyskanie korzyści ekonomicznych kosztem odbiorców (np. narzucanie uciążliwych warunków umów, narzucanie nieuczciwych cen). Rzadziej wstępują praktyki o charakterze antykonkurencyjnym (dyskryminacyjnym) przejawiające się działaniem na szkodę rzeczywistych lub potencjalnych konkurentów poprzez ograniczenie im możliwości działania na rynkach powiązanych z rynkiem dostawy wody i odbioru ścieków (np. przeciwdziałanie ukształtowaniu się warunków niezbędnych do powstania bądź rozwoju konkurencji na rynku wykonywania przyłączy do sieci)

Nadużywanie pozycji dominującej w sektorze wod-kan Rodzaje naruszeń związanych z treścią umów o zaopatrzenie w wodę i odprowadzanie ścieków (narzucanie uciążliwych warunków umownych, przynoszących nieuzasadnione korzyści): wyłączanie odpowiedzialności odszkodowawczej za przerwy w dostawie wody lub odprowadzaniu ścieków spowodowane określonymi okolicznościami (np. przerwami w zasilaniu energetycznym urządzeń wod-kan; brakiem wody na ujęciu, awarią urządzeń wod-kan), określanie górnej granicy bonifikaty (upustu jakościowego, obniżenia należności) z tytułu dostawy wody o pogorszonych parametrach (np. 10% należności za wodę dostarczoną w okresie trwania zakłócenia), uzależnianie przyznania upustu jakościowego od wykazania przez odbiorcę, że dostawa wody o pogorszonej jakości była przez przedsiębiorstwo zawiniona;

Nadużywanie pozycji dominującej w sektorze wod-kan Rodzaje naruszeń związanych z treścią umów o zaopatrzenie w wodę i odprowadzanie ścieków (narzucanie uciążliwych warunków umownych, przynoszących nieuzasadnione korzyści): nadmierne i nieproporcjonalne sankcje za niewywiązywanie się z umowy przez odbiorcę (np. zastrzeżenie, że w przypadku uszkodzenia wodomierza zawinionego przez odbiorcę należność za wodę będzie ustalona na podstawie ilości wody, jaka mogła przepłynąć pełnym przekrojem rury przyłącza w okresie od ostatniego odczytu wodomierza); wprowadzanie ograniczeń czasowych w odniesieniu do możliwości uwzględnienia w rozliczeniach z tytułu odprowadzonych ścieków wody bezpowrotnie zużytej opomiarowanej dodatkowym wodomierzem

Nadużywanie pozycji dominującej w sektorze wod-kan Rodzaje naruszeń związanych z narzucaniem nieuczciwych cen za dostawę wody i odprowadzanie ścieków: określanie wysokości niezbędnych przychodów na potrzeby kalkulacji taryfowych przy użyciu zawyżonego wskaźnika inflacji; uwzględnianie w cenie usługi świadczonej na rzecz osób nieposiadających wodomierzy kosztów ich odczytu; uwzględnianie w cenach usług świadczonych na rzecz osób nieposiadających dostępu do sieci kanalizacyjnej (korzystających z wozów asenizacyjnych) kosztów utrzymania sieci kanalizacyjnej;

Nadużywanie pozycji dominującej w sektorze wod-kan Rodzaje naruszeń związanych z narzucaniem nieuczciwych cen za dostawę wody i odprowadzanie ścieków: rozliczanie według tej samej stawki gospodarstw domowych i odbiorców przemysłowych pomimo generowania przez nich odmiennych kosztów związanych z dostarczaniem wody lub odprowadzaniem ścieków (subsydiowanie skrośne); obciążanie odbiorców, w cenie za dostarczanie wody, kosztami nadmiernych ubytków wody na sieci przesyłowej;

Nadużywanie pozycji dominującej w sektorze wod-kan Rodzaje naruszeń związanych z przyłączaniem do sieci wodociągowo- kanalizacyjnej: nakładanie na osoby ubiegające się o przyłączenie do sieci obowiązku poniesienia kosztów robót niestanowiących – co do zakresu – kosztów budowy przyłączy wodociągowych i kanalizacyjnych; nakładanie na osoby ubiegające się o przyłączenie do sieci obowiązku pokrycia kosztów włączenia do sieci (tzw. wcinki do sieci), obejmujących koszty zakupu i montażu niezbędnych materiałów (nawiertka, trójnik);

Nadużywanie pozycji dominującej w sektorze wod-kan Rodzaje naruszeń związanych z przyłączaniem do sieci wodociągowo kanalizacyjnej: narzucanie w taryfach nieuczciwych opłat za przyłączenie do sieci wod-kan poprzez uwzględnienie w tych opłatach kosztów czynności, które nie zostały wymienione w par. 5 pkt 7 rozporządzenia taryfowego; narzucanie nieuczciwych (pozataryfowych) opłat za czynności administracyjno–techniczne związane z przyłączeniem do sieci wod-kan;

Nadużywanie pozycji dominującej w sektorze wod-kan Rodzaje naruszeń związanych z przyłączaniem do sieci wodociągowo kanalizacyjnej: narzucanie nieuczciwej ceny wykonania przyłączy wod-kan poprzez jej ustalenie w sposób zryczałtowany, w oderwaniu od długości budowanego przyłącza; praktyki antykonkurencyjne – utrudnianie lub uniemożliwianie innym przedsiębiorcom wykonywania przyłączy do sieci (ograniczanie dostępu do rynku wykonawstwa przyłączy)

Nadużywanie pozycji dominującej w sektorze wod-kan Rodzaje naruszeń związanych z rozbudową infrastruktury wod-kan oraz przejmowaniem urządzeń wod-kan wybudowanych przez inwestorów zewnętrznych: nakładanie na właścicieli nieruchomości obowiązku współfinansowania budowy sieci wodociągowej i kanalizacyjnej (np. wymuszanie dokonania na rzecz gminy darowizny określonej kwoty pieniężnej tytułem udziału w finansowaniu sieci; wymuszanie na mieszkańcach gminy tworzenia komitetów społecznych inwestycji wod-kan w celu zebrania środków na budowę sieci);

Nadużywanie pozycji dominującej w sektorze wod-kan Rodzaje naruszeń związanych z rozbudową infrastruktury wod-kan: nakładanie na właścicieli nieruchomości obowiązku współfinansowania budowy sieci wodociągowej i kanalizacyjnej (np. wymuszanie dokonania na rzecz gminy darowizny określonej kwoty pieniężnej tytułem udziału w finansowaniu sieci; wymuszanie na mieszkańcach gminy tworzenia komitetów społecznych inwestycji wod-kan w celu zebrania środków na budowę sieci);

Nadużywanie pozycji dominującej w sektorze wod-kan Rodzaje naruszeń związanych z rozbudową infrastruktury wod-kan: odmowa przejęcia urządzeń wod-kan wybudowanych przez inwestorów zewnętrznych, wymuszanie przejęcia ww. urządzeń za bardzo niską opłatą, co w sposób rażący narusza zasadę ekwiwalentności świadczeń; wymuszanie przekazania ww. urządzeń w sposób nieodpłatny, narzucanie dodatkowych, nieuzasadnionych kryteriów, od spełnienia których uzależnione jest przejęcie sieci, wprowadzenie procedury przyłączeniowej utrudniającej inwestorom dochodzenie w przyszłości na drodze sądowej roszczeń związanych z przekazaniem urządzeń przedsiębiorstwu.

Praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów

Praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów Art. 24 ust. 1 i 2 ustawy o okik Zakazane jest stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Przez praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów rozumie się godzące w nie bezprawne działanie przedsiębiorcy, w szczególności: 1) stosowanie postanowień wzorców umowy, które zostały wpisane do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone; 2) naruszanie obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji; 3) nieuczciwe praktyki rynkowe lub czyny nieuczciwej konkurencji.

Praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów Rodzaje praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów w sektorze wod-kan: niezamieszczanie w umowach o dostawę wody lub odbiór ścieków wszystkich informacji wymaganych przepisami prawa określonych w art. 6 ust. 3 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę np.: brak informacji na temat sposobu i terminów wzajemnych rozliczeń (brak informacji o terminie płatności, o okresie obrachunkowym); brak informacji na temat praw i obowiązków stron umowy, w szczególności rzutujących na odpowiedzialność stron (tryb reklamacyjny, wymiana informacji z odbiorcami); brak informacji o warunkach usuwania awarii przyłączy będących w posiadaniu odbiorców usług; brak informacji o uprawnieniach przedsiębiorstwa wod-kan w zakresie wstępu na teren nieruchomości odbiorcy usług, w tym informacji o procedurach i warunkach kontroli przeprowadzanych u odbiorców przez przedsiębiorstwa;

Praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów Rodzaje praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów w sektorze wod-kan: praktyki związane z naruszeniem art. 8 ust. 1 ustawy o zzw, który określa zamknięty katalog okoliczności uprawniających przedsiębiorstwo do odcięcia usług: stosowanie postanowień, zgodnie z którymi przedsiębiorstwo może rozwiązać umowę bez podania przyczyn lub w przypadku każdego naruszenia przez odbiorcę jej postanowień; stosowanie postanowień uprawniających przedsiębiorstwo do odcięcia dostawy wody lub zamknięcia przyłącza kanalizacyjnego w sytuacjach nieprzewidzianych ww. przepisem; uzależnianie wznowienia usług – po tym, jak doszło do ich wstrzymania na podstawie ww. przepisu – od pokrycia przez odbiorcę kosztów odcięcia usługi i ich ponownego uruchomienia;

Praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów Rodzaje praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów w sektorze wod-kan: stosowanie w umowach postanowień określających termin płatności niezgodnie z par. 17 ust. 1 rozporządzenia taryfowego (np. 14 dni od daty wystawienia faktury, 7 dni od daty otrzymania faktury lub wskazywanie w umowach, że termin płatności określa faktura); odsyłanie w umowach – w zakresie praw i obowiązków stron umowy – do regulaminu dostarczania wody i odprowadzania ścieków, który nie stanowi załącznika do zawieranych umów;

Praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów Rodzaje praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów w sektorze wod-kan: stosowanie w umowach postanowień nakładających na odbiorców obowiązek poniesienia kosztów wymiany lub naprawy wodomierza powstałych w wyniku uszkodzenia mechanicznego wodomierza, jego zalania, zamarznięcia, kradzieży, zerwania plomb itp., co jest sprzeczne z art. 15 ust. 3 ustawy o zzw przewidującym, że koszty nabycia, zainstalowania i utrzymania wodomierza głównego ponosi przedsiębiorstwo; pobieranie od osób ubiegających się o przyłączenie do sieci opłat za czynności administracyjno-techniczne związane z przyłączeniem, które nie zostały uwzględnione w katalogu warunków przyłączenia wynikającym z art. 15 ust. 4 ustawy o zzw w związku z art. 19 ust. 2 tej ustawy (naruszenie publicznoprawnego obowiązku przyłączenia do sieci)

Dziękujemy za uwagę DELEGATURA UOKiK w KATOWICACH MACIEJ FRAGSZTAJN Dyrektor Delegatury MAGDALENA IWAŃSKA-PŁONKA Główny specjalista