Rozwój lokalny czynniki ekonomiczno-geograficzne PODYPLOMOWE STUDIA ZARZĄDZANIA GOSPODARKĄ SPOŁECZNĄ Rozwój lokalny czynniki ekonomiczno-geograficzne Prof. Jerzy Bartkowski Mail: j.z.bartkowski@uw.edu.pl

Mechanizmy rozwoju lokalnego Teorie rozwoju lokalnego to nie tylko teorie wyjaśniające, ale i normatywne. Wyjaśniają rozwój, ale także wskazują jak racjonalnie zaprojektować ład przestrzenny (teoria Christallera), jak umiejscawiać działalność ekonomiczną (teoria von Thuenena i Loescha), dla wladz lokalnych, jak pobudzać rozwój (infrastruktura, strefy ekonomiczne) Są formami myslenia i przesłankami decyzji ważnych dla rozwoju lokalnego aktorów: decydentów prywatnych i rzadowych (lokalizacja) - Marketing terytorialny czy starania o pomoc odwolują się do nich

Teorie rozwoju lokalnego – czynniki ekonomiczne i geograficzne Teorie lokalizacji - ukazanie roli czynnika komunikacji (Loesch), i przestrzennego podziału pracy (Christaller, von Thunen); znaczenie centralności Isard Teorie zmiany lokalnej: Teoria dyfuzji innowacji (rola spolecznych i geograficznych drog komunikacji); - autokorelacje przestrzenne (szczegolny przypadek dyfuzji; wpływ innowacji sąsiedzki) Teoria biegunów wzrostu (Perroux) (nierówność rozwoju i znaczenie koncentracji) Teoria samoorganizacji przestrzennej („bąble nowego” Nowaka) (procesy spontaniczne w rozwoju)

Teorie rozwoju lokalnego – czynniki społeczne Zasoby społeczne w rozwoju: kapital ludzki i społeczny Skupienia Portera („clustry” rozwojowe i innowacji); t.zw. klasa twórcza a nowe czynniki miastotworcze Regionalizm marketingowy i turystyka kulturowa Czynniki społeczno-polityczne stymulacji: rozwój oparty o przywództwo; „sieci governance” rola administracji: infratruktura, otoczenie biznesu

Hierarchia osadnicza Ośrodki miejskie tworzą hierarchię: ośrodek centralny I, II i II rzędu np. stolica kraju, regionu, b.miasto wojewódzkie, miasto powiatowe, większa gmina np. byłe miasteczka); inne: ośrodki targowe; b. miasteczka, gminy o rozszerzonych funkcjach, inne gminy, osiedla i wioski Miejsce w tej hierarchii jest silną determinantą szans rozwojowych - Podział na małe i duże ośrodki nie oznacza braku zasobów np. mały ośrodek – wyższa jakość zycia; lepszy klimat relacji biznes-władze

Teoria ośrodków centralnych Christallera - teoria analityczna (wyjaśniająca) i normatywna (jaka ma być lokalizacja działań sterujących i nastawionych na obsługę regionów) - mówi o potrzebie pokrycia panstwa siatka miast dostarczających uslugi (regularna sieć) jako normatywna postuluje regularność lokalizacji ośrodków centralnych; geometryczny układ dla efektywności pokrycia, równe obłożenie poszczególnych ośrodków „obsługą” terenu;

Układ miast wg Christallera

Teoria ośrodków centralnych Christallera II Ośrodek centralny mam t.zw. obszar obsługi; inaczej obszar oddziaływania; obszar dojazdów Hierarchiczność jest przechodnia: ośrodek może być centralnym dla grupy gmin, a jednocześnie sam znajdować się w strefie oddziaływania innego ośrodka wyższego rzędu Uklad osrodkow wiaże się z „dobrami centralnymi”; są one produkowane i konsumowane w ośrodku centralnym Przykłady dóbr centralnych: ekonomia (praca) i handel i zakupy administracja i sądownictwo szkolnictwo komunikacja (lotniska, kolej) kultura(kina, teatry, opera, orkiestra symfoniczna) słuzba zdrowia (kliniki specjalistyczne i leczenie ogolne)

Regionalizm Isarda Analogicznie do potencjału w naukach ścisłych dany czynnik atrakcyjności Potencjał = --------------------- r (odległość) Wpływ silnego ośrodka przybiera postać koncentrycznych kół Strefa oddziaływania wiąze się z siecią komunikacji np. Maria Dąbrowska i Wrocław; Polska zachodnia i Berlin

Miasta - ekonomiczne podstawy rozwoju dominujące funkcje (miastotwórcze czynniki): - przemysłowe, - handlu i wymiany- mieszkalna - administracyjne (administracja, sąd, policja) - komunikacyjna - usługowe: oświata, zdrowie, kultura, rozrywka - nietypowe usługi np.: wypoczynkowo-turystyczny lub uzdrowiskowy; pielgrzymkowy - inne: militarna, więzienie

Usługi edukacyjne Wzrost znaczenia ze względu na powszechność potrzeby edukacyjnej szkoły wyższe jako czynnik rozwoju (Bradford, Pultusk, Poznan – więcej ma ze szkól niż z targów)

Gminy: ekonomiczne podstawy lokalne koncentracja – rolnictwo oparte o dominujacy typ upraw ” (jedna kluczowa uprawa lub hodowla) np. rejon Warka-Grójec; miejsca upraw „monokulturowych; regiony produkcji rolnej: papryka ok. Warszawy, tytoń k. Suwałk; są specjalne dni papryka (już XVI), święto ziemniaka w Mońkach etc. Hodowla – mleczarstwo (ekspansja b. OSM) zagłebia ogórków, chmielu, tytoniu, maliny itd. Polska – zasoby ziemi, niski poziom degradacji rolniczej; rolnicy np. inne kraje post-komunistyczne

Regionalizm von Thuenena

Regionalizm von Thuenena. Lokalizacja od centrum dwa czynniki: Im dalej od centrum tym tańsza produkcja, ale rosnie koszt transportu; produkcja tak się rozklada, aby była oplacalna: wysokie koszta transportu a niska cena blizej miasta (niska cena transportu a wysoka wartosc – dalej) Zjawiska ekonomiczne i spoleczne ukladaja się wokół miast strefami (pierscieniami)

Trójkąt lokalizacyjny Loescha M1 - klienci C - surowiec M2 – pracownicy m1, m2, p wagi tych czynników

Trójkąt lokalizacyjny Loescha Optymalne miejse zalozenia fabryki okresla się jako punkt równowagi (środek cięzkości trojkąta) trzech czynników: surowca, dostępności siły roboczej i zbytu; Można ten schemat uogolnic na inne zjawiska np. centra sprzedazy *** Jedną z uznanych teorii lokalizacji stworzył brat Maxa Webera - Alfred

Nowa ekonomia Rozwój nowych czynników – ekonomia oparta o wiedzę; innowacja jako „produkt”; wzrost roli uslug (III sektor), informacji (IV sektor); przemysły kulturowe i przemysły stylów życia dezindustrializacja (przemieszczenie II sektora (przemysł) do krajow III swiata) zmiana roli bliskości miejsca zamieszkania i pracy czy handlu (internet, samochód) Nowe czynniki atrakcyjności: otoczenie biznesu czy lokalna jakość życia

Nowe trendy – zagrożenie czy szansa? Nowe trendy w ekonomii jako zagrożenie, ale i nadzieja (relacja zasobów zastanych i wytworzonych) Kryzys jako zagrożenie i jako szansa (uruchamia trendy przystosowawcze) Rynki europejskie i światowe: otwarcie nadal znaczenie czynników tradycyjnych np. zasobów sily roboczej (relatywnie mloda struktura demograifczna Polski); rola komunikacji: centralna lokalizacja Polski w Europie