Królestwo Boże w przypowieściach Ewangelii Mateusza Tomasz Herbich

Przypowieści Jezusa o Królestwie – informacje wprowadzające Przypowieść jest najbardziej charakterystycznym sposobem wypowiadania się Jezusa. Ta forma wypowiedzi ma wyraźnie semickie pochodzenie, jest charakterystyczna dla semickiego sposobu myślenia i mówienia. Przypowieści Jezusa wyrastają ze starotestamentowych mashali. Termin ten obejmuje jednak także inne formy wypowiedzi o charakterze mądrościowym.

Przypowieści Jezusa o Królestwie – informacje wprowadzające Jezus nawiązuje do form wypowiedzi obecnych w literaturze starotestamentowej i rabinicznej, jednak znacząco je rozwija. Głównym tematem nauczania Jezusa w przypowieściach jest Królestwo Boże, które zarazem ma uprzywilejowaną rolę w Ewangeliach synoptycznych. W Ewangelii Jana Królestwo Boże wspominane jest zaledwie dwukrotnie (J 3,3.5), Jezus zaś praktycznie nie wypowiada się w przypowieściach. Narrator czwartej Ewangelii określa tym terminem opowiadanie o Dobrym Pasterzu (J 10,1-6). Niektórzy zaliczają do grona przypowieści także fragment o krzewie winnym (J 15,1-11), jest to jednak wątpliwe.

Przypowieść – definicje „Rozbudowana metafora lub porównanie, które przyjmują formę krótkiego opowiadania, w czasach biblijnych zazwyczaj używane w celach dydaktycznych” (J. D. Crossan, Parable, ABD V, s. 146). „Mashal , który posługuje się krótkim, wymyślonym opowiadaniem aby odesłać do transcendentnego symbolu” (B.B. Scott, Hear Then the Parable. A Commentary on the Parables of Jesus, s. 8)

Przypowieść - definicje „W swej najprostszej formie przypowieść jest metaforą czy porównaniem zaczerpniętym z natury lub życia powszedniego, frapującym słuchacza swym żywym bądź dziwnym charakterem i pozostawiającym umysł w dostatecznej niepewności co do swego ścisłego zastosowania, by stać się zaczynem żywej myśli” (C.H. Dodd, Przypowieści o Królestwie, s. 12) „Jest to oparte na podobieństwie opowiadanie zmyślone, lecz w zasadniczych swych rysach prawdopodobne, które ma na celu wyświetlenie w stopniu dostępnym dla człowieka tajemnicy Królestwa Bożego – jego istoty i wymagań stawianych człowiekowi” (A. Jankowski OSB, Królestwo Boże w przypowieściach, s. 14)

Przypowieść - definicje „Krótkie opowiadania o podwójnym znaczeniu. (…) Według współczesnych autorów na przypowieść składają się trzy elementy: narracja, metafora i zwięzłość.” (J.D. Crossan, Przypowieści, EB, s. 1022)

Arystoteles o parabole W „Retoryce” (2.20) Arystoteles rozróżnia dwa rodzaje dowodów: przykłady – opowiadania, które nadają się do celów indukcyjnych (paradeigma) i ogólne twierdzenia, które nadają się do celów dedukcyjnych (enthymema). Paradeigma (przykład) dzieli się na dwie grupy: historię (która polega na opowiadaniu tego, co się zdarzyło) oraz fikcję. Fikcja dzieli się na bajkę (logos) i porównanie (parabole). Pierwsze mają charakter nierealistyczny i są niemożliwe, drugie – realistyczny i są możliwe. Wypowiedź (enthymema) dzieli się na maksymę (gnome) i przysłowie (paroimia).

Bajka a parabole w Starym Testamencie Arystoteles twierdzi, że zaprezentowany podział to wyczerpujący katalog możliwych form argumentacji retorycznej. Spróbujmy zatem znaleźć jego przykłady w Starym Testamencie.

Bajka a parabole w Starym Testamencie „Posłuchajcie mnie, możni Sychem, a Bóg usłyszy was także. Zebrały się drzewa, aby namaścić króla nad sobą. Rzekły do oliwki: Króluj nad nami! Odpowiedziała im oliwka: Czyż mam się wyrzec mojej oliwy, która służy czci bogów i ludzi, aby pójść i kołysać się ponad drzewami? Z kolei zwróciły się drzewa do figowca: Chodź ty i króluj nad nami! Odpowiedział im figowiec: Czyż mam się wyrzec mojej słodyczy i wybornego mojego owocu, aby pójść i kołysać się ponad drzewami? Następnie rzekły drzewa do krzewu winnego: Chodź ty i króluj nad nami! Krzew winny im odpowiedział: Czyż mam się wyrzec mojego soku rozweselającego bogów i ludzi, aby pójść i kołysać się ponad drzewami? Wówczas rzekły wszystkie drzewa do krzewu cierniowego: Chodź ty i króluj nad nami! Odpowiedział krzew cierniowy drzewom: Jeśli naprawdę chcecie mnie namaścić na króla, chodźcie i odpoczywajcie w moim cieniu! A jeśli nie, niech ogień wyjdzie z krzewu cierniowego i spali cedry libańskie.” (Sdz 9, 7b-15)

Bajka a parabole w Starym Testamencie „W pewnym mieście było dwóch ludzi, jeden był bogaczem, a drugi biedakiem. Bogacz miał owce i wielką liczbę bydła, biedak nie miał nic, prócz jednej małej owieczki, którą nabył. On ją karmił i wyrosła przy nim wraz z jego dziećmi, jadła jego chleb i piła z jego kubka, spała u jego boku i była dla niego jak córka. Raz przyszedł gość do bogacza, lecz jemu żal było brać coś z owiec i własnego bydła, czym mógłby posłużyć podróżnemu, który do niego zawitał. Zabrał więc owieczkę owemu biednemu mężowi i tę przygotował człowiekowi, co przybył do niego” (2 Sm 12,1b-4)

Mashal Ten hebrajski wyraz jest często tłumaczony w Septuagincie przez greckie parabole, nie jest tak jednak zawsze. Przykładu dostarcza początek księgi Przysłów, gdzie raz tłumaczy się to słowo jako paroimia (Prz 1,1), a potem – jako parabole (Prz 1,6).

Prz 1,1-7 „Przysłowia (mashal  LXX: paroimia) Salomona, syna Dawida, króla w Izraelu. Aby poznać mądrość i karność, aby zrozumieć słowa rozsądku, aby zdobyć karny rozsądek, sprawiedliwość, rzetelność i prawość, aby prostaczkom udzielić rozwagi, a mądrym – wiedzy i roztropności. Mądry, słuchając, pomnoży wiedzę, rozumny biegłości nabędzie, aby pojąć przysłowie (mashal  LXX: parabole) i trudne zdanie, słowa mędrców i ich zagadki. Podstawą wiedzy jest bojaźń Pańska; lecz głupcy odrzucają mądrość i karność”

Mashal w Starym Testamencie Rozpowszechniony w Starym Testamencie (zwłaszcza w literaturze mądrościowej) gatunek literacki. Może przyjmować wiele różnych form, zarówno narracyjnych, jak i nienarracyjnych. Słowo pochodzi od rdzenia m-sh-l, które wskazuje na ideę „bycia jak”, podobieństwa. Cechą wyróżniającą ten gatunek jest zatem porównywanie. Zazwyczaj sugeruje się, że najbliższym znaczeniowo terminem jest polskie słowo „metafora”.

Charakterystyka wypowiedzi symbolicznych Definicja uwzględniająca pojęcie symbolu: „Mashal , który posługuje się krótkim, wymyślonym opowiadaniem aby odesłać do transcendentnego symbolu” (B.B. Scott, Hear Then the Parable. A Commentary on the Parables of Jesus, s. 8) Przypowieści Jezusa dotyczące Królestwa realizują funkcje symboliczne – poprzez wydarzenia z życia codziennego odsyłają do rzeczywistości duchowej.

Charakterystyka wypowiedzi symbolicznych K. Bardski, Pokarm i napój miłości. Symbolizm w ponaddosłownej interpretacji Biblii w tradycji Kościoła (RSB 16), Warszawa 2004. Można wyróżnić trzy części składowe struktury symbolu biblijnego - dwa elementy i  zachodzącą między nimi relację: symbolizujące, symbolizowane (paralelę intencjonalną) oraz motywację. Symbolizującym są „osoby, rzeczy, wydarzenia, a nawet złożone fragmenty wątku, które posiadają określone znaczenie dosłowne w tekście.” Paralelą intencjonalną nazywane jest to, co symbol oznacza, a to symbolizowane „ma z zasady charakter duchowy, moralny lub doktrynalny i nie musi posiadać jednoznacznego odpowiednika wśród elementów świata materialnego.” Z kolei pojęcie motywacji „dotyczy charakteru związku, jaki w świadomości autora, czytelnika bądź – szerzej – w zbiorowej świadomości grupy społecznej, wewnątrz której funkcjonuje dane skojarzenie symboliczne, łączy res z paralelą intencjonalną”.

Parabole w Ewangeliach Informacje o pojęciu mashal pokazują, dlaczego wypowiedzi określane wspólnym terminem parabole mogą mieć w Ewangeliach zarówno charakter aforystyczny i nienarracyjny, jak i narracyjny. Ciekawym przykładem są także pojawiające się w Ewangeliach formy pośrednie: rozbudowane aforyzmy, które przyjmują pewne cechy wypowiedzi narracyjnych, nie będąc jednak jeszcze narracjami.

Aforystyczna parabole w Ewangeliach „Wtedy przywołał ich do siebie i mówił im w przypowieściach (parabole): Jak może szatan wyrzucać szatana? Jeśli jakieś królestwo jest wewnętrznie skłócone, takie królestwo nie może się ostać. I jeśli dom wewnętrznie jest skłócony, to taki dom nie będzie mógł się ostać. Jeśli więc szatan powstał przeciw sobie i jest ze sobą skłócony, to nie może się ostać, lecz koniec z nim. Nikt nie może wejść do domu mocarza i sprzęt mu zagrabić, jeśli mocarza wpierw nie zwiąże, i dopiero wtedy dom jego ograbi” (Mk 3,23-27)

Rozbudowany aforyzm w Ewangeliach „Powiedział im inną przypowieść (parabole): Królestwo Boże podobne jest do zaczynu, który pewna kobieta wzięła i włożyła w trzy miary mąki, aż się wszystko zakwasiło” (Mt 13,33)

Dwa typy interpretacji: przypowieść jako alegoria Interpretacja alegoryczna – wywodzi się ona z kultury greckiej, gdzie alegoria służyła pierwotnie do wyjaśniania mitu. Jej charakterystycznym elementem jest dążenie do nadania symbolicznego znaczenia wszystkim elementom pojawiającym się w przypowieści. Podejście alegoryczne do przypowieści rozpowszechnione jest u Ojców Kościoła.

Ocena podejścia alegorycznego „Wśród żydowskich nauczycieli przypowieść była powszechną i dobrze zrozumiałą metodą ilustracji, a przypowieści Jezusa są podobne pod względem formy do przypowieści rabinicznych. (…) Czym zatem są przypowieści, jeśli nie są alegoriami? Są naturalnym wyrazem umysłowości, która raczej widzi prawdę w konkretnych obrazach, niż pojmuje ją w kategoriach abstrakcyjnych” (C. H. Dodd, Przypowieści o Królestwie, s. 12)

Dwa typy interpretacji: w przypowieści dominuje jedno porównanie „Typowa przypowieść – prosta metafora, bardziej wypracowane porównanie bądź też całe opowiadanie – prezentuje jeden jedyny moment porównawczy. Szczegóły nie mają w zamyśle autora niezależnego znaczenia” (C.H. Dodd, Przypowieści o Królestwie, s. 14). Tym, co jest paralelą intencjonalną wypowiedzi, jest zazwyczaj Królestwo Boże.

Interpretacja przypowieści o chwaście „Tym, który sieje dobre nasienie, jest Syn Człowieczy. Rolą jest świat, dobrym nasieniem są synowie królestwa, chwastem zaś synowie Złego. Nieprzyjacielem, który posiał chwast, jest diabeł; żniwem jest koniec świata, a żeńcami są aniołowie. Jak więc zbiera się chwast i spala w ogniu, tak będzie przy końcu świata. Syn Człowieczy pośle aniołów swoich: ci zbiorą z Jego królestwa wszystkie zgorszenia oraz tych, którzy dopuszczają się nieprawości, i wrzucą ich w piec rozpalony; tam będzie płacz i zgrzytanie zębów. Wtedy sprawiedliwi jaśnieć będą jak słońce w królestwie Ojca swego. Kto ma uszy, niechaj słucha!” (Mt 13,37-43)

Które z dwóch podejść? Wyjaśnienie przypowieści wykazuje wyraźne cechy alegoryczne – dąży się do nadania różnym elementom przypowieści symbolicznego odniesienia. Być może już tutaj mamy do czynienia z początkiem procesu wiodącego do alegorycznej interpretacji przypowieści. Zauważmy jednak, że także tutaj nad całością dominuje wyraźnie jedna płaszczyzna porównawcza, której pozostałe elementy są podporządkowane. Zauważmy także, że fakt, że jest jedna wyróżniona płaszczyzna porównania, nie oznacza, że nie znajdziemy w przypowieściach żadnych nawiązań do obrazów znanych np. ze Starego Testamentu (nawiązania intertekstualne), które pozwalają lepiej zrozumieć przypowieść.

Królestwo Boże a Królestwo Niebieskie W Ewangelii Mateusza spotykamy charakterystyczne dla niej wyrażenie „królestwo niebieskie”. Jest ono synonimiczne do słów „Królestwo Boże”. W literaturze żydowskiej zdarza się zastępowanie imienia Bożego słowem „Niebo”, czego przykładów dostarczają np. księgi Machabejskie. „Bardzo łatwo wielu można pokonać rękami małej liczby, bo Niebu nie czyni różnicy, czy ocali przy pomocy wielkiej czy małej liczby. Zwycięstwo bowiem w bitwie nie zależy od liczebności wojska; prawdziwą siłą jest ta, która pochodzi z Nieba” (1 Mch 3,18-19) Obydwa wyrażenia spotykamy także w liturgii synagogalnej. Wyrażenie to stanowi zatem specyficzny judeochrześcijański rys św. Mateusza, którego nie podziela z żadnym innym autorem Nowego Testamentu.

Królestwo Boże – starotestamentowe korzenie idei Ewangeliczne he basileia tou theou (Królestwo Boże) oraz he basileia ton ouranon (Królestwo Niebieskie) wywodzą się ze starotestamentowego malkut JHWH. Termin ten opisuje nie pewien ustrój polityczny, lecz jest przede wszystkim rzeczownikiem abstrakcyjnym opisującym Boże panowanie.

Królestwo Boże – starotestamentowe korzenie idei Ideę Bożego królowania spotykamy już w najwcześniejszych warstwach tradycji biblijnej. Pieśń dziękczynna po przejściu przez Morze Czerwone (Wj 15,1-19): „Pan jest królem na zawsze, na wieki!” Stary Testament ukazuje czasy sędziów jako okres Bożej teokracji, panowania Boga nad Izraelem. Ustanowienie monarchii w Izraelu jest oceniane jako odrzucenie Bożego panowania. „Nie podobało się Samuelowi to, że mówili: Daj nam króla, aby nami rządził. Modlił się więc Samuel do Pana. A Pan rzekł do Samuela: Wysłuchaj głosu ludu we wszystkim, co mówi do ciebie, bo nie ciebie odrzucają, lecz Mnie odrzucają jako króla nad sobą. Podobnie jak postępowali od dnia, w którym ich wyprowadziłem z Egiptu, aż do dnia dzisiejszego, porzucając Mnie i służąc innym bogom, tak postępują i z tobą. Teraz jednak wysłuchaj ich głosu, tylko wyraźnie ich ostrzeż i oznajmij im prawo króla, który ma nad nimi panować” (1 Sm 8,6-9)

Królestwo Boże – rozwój w literaturze apokaliptycznej Literatura apokaliptyczna znacznie rozwija starotestamentową ideę Królestwa Bożego, dokonując jego uniwersalizacji zarówno w wymiarze ziemskim, jak i kosmicznym. Królestwo Boże nabiera tym samym wyraźnych rysów eschatologicznych. Stanowi ono podstawowy temat księgi Daniela, która w ten sposób ukazuje panowanie Boga, które nastąpi po jego końcowym zwycięstwie nad siłami zła.

Księga Daniela 2,44-45 „W czasach tych królów Bóg nieba wzbudzi królestwo, które nigdy nie ulegnie zniszczeniu, a którego władza królewska nie będzie oddana żadnemu innemu narodowi. Zetrze i zniweczy ono wszystkie te królestwa, samo zaś będzie trwało na wieki, jak to widziałeś, gdy kamień oderwał się od góry, mimo że nie dotknęła go ludzka ręka, i starł w proch żelazo, miedź, glinę, srebro i złoto. Wielki Bóg wyjawił królowi, co nastąpi później; prawdziwy jest sen, a wyjaśnienie jego pewne” (Dn 2,44-45).

Królestwo Boże w Ewangeliach synoptycznych W Ewangelii Marka proklamacja Królestwa Bożego rozpoczyna publiczne nauczanie Jezusa: „Czas się wypełnił i bliskie jest królestwo Boże. Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię!” (Mk 1,15) W Ewangelii Mateusza słowa te wypowiada najpierw Jan Chrzciciel: „Nawracajcie się, bo bliskie jest królestwo niebieskie” (Mt 3,2), a potem Jezus: „Nawracajcie się, albowiem bliskie jest królestwo niebieskie” (Mt 4,17).

Podstawowe elementy koncepcji Królestwa Bożego w Ewangeliach „Czas się wypełnił i bliskie jest królestwo Boże. Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię!” (Mk 1,15) Można wskazać następujące elementy charakterystyczne: (1) idea wypełnienia się czasu, (2) przybliżenie się królestwa Bożego, (3) wezwanie do nawrócenia oraz (4) do wiary w Ewangelię.

Królestwo Boże jako rzeczywistość eschatologiczna W ewangelicznej idei Królestwa Bożego spotykamy charakterystycznie chrześcijańskie doświadczenie czasu. Z jednej strony, idea ta dotyczy teraźniejszości. Jezus inauguruje Królestwo Boże, tym samym inaugurując również czasy ostateczne. Królestwo Boże opisuje zasadniczą nowość, którą przynosi światu Jezus. Z drugiej strony, Królestwo Boże jest także przedmiotem wyczekiwania, w pełni objawi się ono wraz z powtórnym przyjściem Chrystusa.

Dlaczego Jezus naucza w przypowieściach? „Przystąpili do Niego uczniowie i zapytali: „Dlaczego mówisz do nich w przypowieściach?” On im odpowiedział: „Wam dano poznać tajemnice królestwa niebieskiego, im zaś nie dano. Bo kto ma, temu będzie dodane, i w nadmiarze mieć będzie; kto zaś nie ma, temu zabiorą nawet to, co ma. Dlatego mówię do nich w przypowieściach, że patrząc, nie widzą, i słuchając, nie słyszą ani nie rozumieją. Tak spełnia się na nich przepowiednia Izajasza: Słuchać będziecie, a nie zrozumiecie, patrzeć będziecie, a nie zobaczycie. Bo stwardniało serce tego ludu, ich uszy stępiały i oczy swe zamknęli, żeby oczami nie widzieli ani uszami nie słyszeli, ani swym sercem nie rozumieli, i nie nawrócili się, abym ich uzdrowił. Lecz szczęśliwe oczy wasze, że widzą, i uszy wasze, że słyszą. Bo zaprawdę, powiadam wam: Wielu proroków i sprawiedliwych pragnęło ujrzeć to, na co wy patrzycie, a nie ujrzeli; i usłyszeć to, co wy słyszycie, a nie usłyszeli” (Mk 13,10-17)

Dlaczego Jezus naucza w przypowieściach? Mk 13,10-19 wiąże odpowiedź na to pytanie z sekretem mesjańskim. Podobnie jak Jezus w Ewangeliach synoptycznych nie objawia wprost swojej tożsamości, tak też mówi o Królestwie Bożym za pośrednictwem obrazów. Nauczanie w przypowieściach jest także jednym ze źródeł kontrowersji wokół osoby Jezusa (por. np. Mt 13,53-58; Mt 21,45-46). Przypowieść jest jednak również sposobem, w jaki prawda o Królestwie Bożym przybliżana jest uczniom. Uwidacznia ona raczej podział na rozumiejących i nierozumiejących, niż go kształtuje. Świadczy o tym wyraźnie struktura Mt 13, rozdziału zawierającego przypowieści, gdzie Jezus najpierw naucza w ten sposób tłumy (Mt 13,1-35), a potem – także samych uczniów (Mt 13,36-52).

Podział przypowieści Ewangelii Mateusza o Królestwie O. Augustyn Jankowski dokonał następującego podziału przypowieści Ewangelii Mateusza o Królestwie według tematów: 1. Założenie Królestwa Bożego: a/ Mt 13,1-9 – przypowieść o zasiewie 2. Dynamika Królestwa Bożego: a/ Mt 13,31n – przypowieść o ziarnie gorczycy b/ Mt 13,33 – przypowieść o zaczynie 3. Najwyższa wartość Królestwa Bożego: a/ Mt 13,44-46 – skarb ukryty w roli i drogocenna perła

Podział przypowieści Ewangelii Mateusza o Królestwie 4. Królestwo Boże a istnienie zła: a/ Mt 13,24-30 – przypowieść o chwaście b/ Mt 13,47-50 – przypowieść o sieci 5. Nowa skala ocen w Królestwie Bożym: a/ Mt 20,1-16 – przypowieść o robotnikach w winnicy b/ Mt 18,12-14 – przypowieść o zaginionej owcy 6. Opór wobec Królestwa Bożego: a/ Przypowieść o dziatwie na rynku (Mt 11, 16-19) b/ Przypowieść o dwóch synach (Mt 21,28-32) c/ Przypowieść o uczcie weselnej (Mt 22,1-14) d/ Przypowieść o przewrotnych rolnikach (Mt 21,33-44)

Podział przypowieści Ewangelii Mateusza o Królestwie 7. Konieczność wysiłku dla Królestwa Bożego: a/ Przypowieść o talentach (Mt 25,14-30) 8. Nowe przykazanie wymaganiem Królestwa: a/ Przypowieść o nielitościwym współsłudze (Mt 18,23-35) 9. Czujność na przyjście Króla: a/ Przypowieść o czujnym gospodarzu (Mt 24,42-44) b/ Przypowieść o słudze wiernym i niewiernym (Mt 24,45-51) c/ przypowieść o dziesięciu pannach (Mt 25, 1-13).

Przypowieści w strukturze Ewangelii Mateusza Wyraźnie można wyodrębnić trzy miejsca w Ewangelii, w których zgromadzona jest zdecydowana większość przypowieści(wg W.F. Albrighta i C.S. Manna): 1. Mt 13 – przypowieści poświęcone naturze Królestwa; 2. Mt 18 – przypowieści związane z tematem wspólnoty; 3. Mt 20-25 – przypowieści poświęcone Przymierzu.

Przypowieść o sieci „Dalej, podobne jest królestwo niebieskie do sieci, zarzuconej w morze i zagarniającej ryby wszelkiego rodzaju. Gdy się napełniła, wyciągnęli ją na brzeg i usiadłszy, dobre zebrali w naczynia, a złe odrzucili. Tak będzie przy końcu świata: wyjdą aniołowie, wyłączą złych spośród sprawiedliwych i wrzucą ich w piec rozpalony; tam będzie płacz i zgrzytanie zębów” (Mt 13,47-50)

Interpretacja przypowieści Przypowieść jest jedną z kilku przytoczonych w tzw. mowie Jezusa w przypowieściach. Cechą charakterystyczną Ewangelii Mateusza jest to, że grupuje ona wypowiedzi tego samego rodzaju w ramach większych jednostek, budując w ten sposób dłuższe mowy. Mt 13 ma jednak dużo elementów redakcyjnych o charakterze narracyjnym. Takimi mowami Jezusa są też: Kazanie na górze (Mt 5-7), mowa misyjna (Mt 10), mowa przeciw uczonym w Piśmie i faryzeuszom (Mt 23), mowa eschatologiczna (Mt 24-25).

Eschatologiczny podział ludzi Przypowieści ukazujące eschatologiczny podział ludzi na dobrych i złych, podobnie jak wizja Sądu Ostatecznego z Mt 25,31-46, to materiał własny Ewangelii Mateusza. Grecki rzeczownik krisis i czasownik krino, oznaczające zarówno sąd, jak i potępienie, pierwotnie zawierają ideę dzielenia, rozdzielania, podziału. Wizja eschatologiczna podziału ludzkości, która aż do paruzji Chrystusa rozwija się razem, wyznacza charakterystyczny dramatyzm Mateuszowej eschatologii.

Przypowieść o zabłąkanej owcy „Jak wam się zdaje? Jeśli ktoś posiada sto owiec i zabłąka się jedna z nich, to czy nie zostawi dziewięćdziesięciu dziewięciu na górach i nie pójdzie szukać tej, która się błąka? A jeśli mu się uda ją odnaleźć, zaprawdę, powiadam wam: cieszy się nią bardziej niż dziewięćdziesięciu dziewięciu tymi, które się nie zabłąkały. Tak też nie jest wolą Ojca waszego, który jest w niebie, żeby zginęło [nawet] jedno z tych małych” (Mt 18,12-14)

Interpretacja przypowieści Przypowieść umieszczona jest u Mateusza w kontekście sporu o pierwszeństwo między uczniami oraz przestrogi przed zgorszeniem i nakazu troski o najmniejszych (Mt 8,1-11). Stanowi ona ilustrację dla nauczania Jezusa. Nie pojawia się w nim słowo „królestwo” – tym, co przede wszystkim jest porównywane, są dwie relacje: pasterza do owiec i uczniów między sobą. Jako wskazówka dotycząca wzajemnej miłości między uczniami jest ona jednak wyraźnie powiązana z tematem Królestwa Bożego.

Przypowieść o robotnikach w winnicy „Posłuchajcie innej przypowieści: Był pewien gospodarz, który założył winnicę. Otoczył ją murem, wykopał w niej tłocznię, zbudował wieżę, w końcu oddał ją w dzierżawę rolnikom i wyjechał. Gdy nadszedł czas zbiorów, posłał swoje sługi do rolników, by odebrali plon jemu należny. Ale rolnicy chwycili jego sługi i jednego obili, drugiego zabili, trzeciego zaś ukamienowali. Wtedy posłał inne sługi, więcej niż za pierwszym razem, lecz i z nimi tak samo postąpili. W końcu posłał do nich swego syna, tak sobie myśląc: Uszanują mojego syna. Lecz rolnicy zobaczywszy syna, mówili do siebie: „To jest dziedzic; chodźcie, zabijmy go, a posiądziemy jego dziedzictwo”. Chwyciwszy go, wyrzucili z winnicy i zabili. Kiedy więc przybędzie właściciel winnicy, co uczni z owymi rolnikami?” Rzekli Mu: „Nędzników marnie wytraci, a winnicę odda w dzierżawę innym rolnikom, takim, którzy mu będą oddawali plon we właściwej porze”. Jezus im rzekł: „Czy nigdy nie czytaliście w Piśmie: Ten właśnie kamień, który odrzucili budujący, stał się głowicą węgła. Pan to sprawił i jest cudem w naszych oczach. Dlatego powiadam wam: Królestwo Boże będzie wam zabrane, a dane narodowi, który wyda jego owoce. Kto upadnie na ten kamień, rozbije się, a na kogo on spadnie, zmiażdży go”. (Mt 21,33-44)

Interpretacja przypowieści Przypowieść jest wygłoszona drugiego dnia pobytu Jezusa w Jerozolimie i stanowi wyraz narastającego konfliktu między Nim a elitą żydowską. Pozwala nam ona powrócić do tematu podejść do interpretacji przypowieści. Ewidentnie wywołuje ona liczne skojarzenia zarówno z ST, jak i ze śmiercią krzyżową Jezusa. Mimo, że symbol winnicy jest czytelny jako obraz Izraela, dominująca płaszczyzna porównawcza ciągle jest jedna: odrzucenie Jezusa oznacza utratę Królestwa Bożego. Jej przedmiotem jest inauguracja Nowego Przymierza.

Przykładowa literatura polskojęzyczna A. Paciorek, Ewangelia według świętego Mateusza, t. 1-2, Częstochowa 2005. J. Homerski, Ewangelia według świętego Mateusza, Poznań 2004. Ch.H. Dodd, Przypowieści o Królestwie, Warszawa 1981. A. Jankowski OSB, Królestwo Boże w przypowieściach, Kraków 2003. J. Trela, Przypowieści Jezusa a starotestamentalne i rabinackie meszalim, Lublin 1997.

Kolejne spotkanie 26.03., Tomasz Twardziłowski, Święty Marek – ewangelista Jezusa Chrystusa, Syna Bożego

Dziękuję za uwagę!