Angelika Kruszewska Wydział Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego Mark Blaug: Metodologia ekonomii Część III. Metodologiczna ocena neoklasycznego programu badawczego Rozdział 7. Teoria firmy

Plan prezentacji Pojęcie i krytyka głównego założenia neoklasycznej teorii przedsiębiorstwa Klasyczna obrona tradycyjnej teorii przedsiębiorstwa Zarzuty Spiro Latsisa Teoria neoklasyczna a oligopol Podsumowanie

Ortodoksyjna Teoria Firmy Czyli neoklasyczna teoria wytwarzającego jeden produkt przedsiębiorstwa, które w statycznym, lecz w najwyższym stopniu konkurencyjnym otoczeniu, jako zmiennych strategicznych używa jedynie wielkości produkcji oraz ceny Jej funkcja to uzasadnienie nachylonych dodatnio krzywych podaży

Krytyka głównego założenia Główne założenie: Przedsiębiorcy dążą do maksymalizacji zysków pieniężnych przy danej technologii oraz strukturze popytu

Argumenty krytyki Firmy maksymalizują funkcję użyteczności o wielu zmiennych Maksymalizują rozmiary sprzedaży przy danym poziomie zysku minimalnego W ogóle nie maksymalizują czegokolwiek Nie są w stanie maksymalizować ze względu na panującą niepewność Nie chcą niczego maksymalizować, chcą przetrwać

Klasyczna obrona tradycyjnej teorii firmy Neoklasyczna teoria firmy próbuje przewidzieć skutki konkretnych zmian sposobu działania sił rynkowych Dostarcza możliwych do sprawdzenia prognoz o charakterze jakościowym Prosta, elegancka, spójna wewnętrznie

Konfrontacja z faktami Przedsiębiorstwo maksymalizujące zysk na doskonale konkurencyjnym rynku nie będzie reklamować swych wyrobów W rzeczywistości wiele firm reklamuje swoje wyroby Wniosek: neoklasyczna teoria firmy nie odnosi się do większości firm produkujących dobra konsumpcyjne i firm wytwarzających dobra pośrednie

Konfrontacja z faktami Wzrost płac nominalnych spowoduje ceteris paribus spadek liczby miejsc pracy oferowanych przez przedsiębiorstwa Brak potwierdzenia w krótkookresowych i długookresowych funkcjach zatrudnienia

Konfrontacja z faktami Proporcjonalne opodatkowanie dochodów firmy z działalności gospodarczej (podatek od dochodów), w krótkim okresie nie jest przerzucane na klientów W rzeczywistości podatek jest przerzucany na klientów

Analiza zarzutów Spiro Latsisa Wszystkie teorie konkurencji doskonałej, niedoskonałej i monopolistycznej można potraktować jako część tego samego neoklasycznego programu badawczego poświęconego zachowaniu przedsiębiorstwa W skład programu wchodzi „twardy rdzeń”, „pas ochronny” i „pozytywna heurystyka”

Twardy rdzeń 1)Teza o maksymalizacji zysku 2)Teza o doskonałej informacji 3)Teza o niezależności podejmowanych decyzji 4)Teza o doskonałej konkurencji panującej na wszystkich rynkach Twierdzenia o charakterze metafizycznym

Ochronny pas 1)Założenie o homogeniczności wytwarzanego produktu 2)Założenie o wielkiej liczbie podmiotów uczestniczących w całym procesie gospodarczym 3)Założenie o swobodzie wejścia i wyjścia Spełnienie lub niespełnienie podlega sprawdzeniu

Pozytywna heurystyka 1)Należy rozróżnić sprzedawców i kupujących 2)Należy opisać strukturę rynku 3)Należy skonstruować definicje założeń behawioralnych o charakterze „typu idealnego” 4)Należy wymienić istotne warunki objęte zakresem klauzuli ceteris paribus 5)Należy nadać problemowi formę matematycznego zadania na poszukiwanie ekstremum i sprawdzić czy spełnione są I i II rzędu warunki jego osiągnięcia itd.

Krytyka Latsisa Determinizm sytuacyjny Konkurencyjne gałęzie gospodarki nie zawsze zachowują się w sposób przepowiadany przez teorię Niemożność sformułowania zbyt wielu prognoz Te same narzędzia użyte do analizy zachowania się oligopolistów Kolejne wersje teorii nie zaoferowały liczących się wyników empirycznych

Teoria firmy szkoły z Carnegie a neoklasyczna teoria przedsiębiorstwa Behawioryzm i organizacjonizm skupiają się na charakterystyce podmiotu/podmiotów podejmujących decyzje, podczas gdy tradycyjna teoria pozbawia decydenta znaczenia Jednak teoria tradycyjna udziela odpowiedzi na pytania, których nie da się zadać używając języka behawioryzmu

Konkurencja pomimo oligopolizacji W krajach uprzemysłowionych sektor przemysłu przetwórczego składa się niemal w całości z kilku wielkich producentów Oligopol: z powodu małej liczby konkurentów podejmowane decyzje są współzależne

Martin Shubik – podsumowanie statusu teorii oligopolu „Nie istnieje żadna teoria oligopolu. Istnieją natomiast kawałki modeli: niektóre spośród nich są całkiem dobrze przeanalizowane, inne zaś zbadano tylko powierzchownie. Nasze tak zwane teorie oparte są na mieszaninie zdrowego rozsądku, nieprawdopodobieństw, niewielu obserwacjach, dużej ilości przyczynowego empiryzmu oraz pewnej ilości matematyki i logiki”

Neoklasyczna teoria przedsiębiorstwa a oligopol Neoklasycznej teorii przedsiębiorstwa nie da się zastosować do oligopolu z powodu niespełnienia warunków wejściowych lub granicznych Jednak: podstawowe jakościowe prognozy tej teorii dają uproszczone odpowiedzi na pytania dotyczące różnych przedsiębiorstw, w tym także oligopoli dostarcza przekonujących wniosków, nawet przy nie spełnieniu wszystkich założeń

Dynamiczna i statyczna teoria W długim okresie wszystkie firmy zachowują się podobnie do firm działających w warunkach wolnej konkurencji – dynamiczna teoria opisująca proces konkurencji Natomiast statyczna teoria stanu równowagi jest wynikiem końcowym konkurencji

Trudności z teorią dynamiczną Rzadko występuje możliwość jej sprawdzenia Z jednej strony gałąź jest otwarta dla potencjalnych przybyszów Z drugiej: Niezbędne są duże rozmiary i pewne bariery wejścia Zmniejszenie barier wejścia do oligopolistycznej gałęzi powoduje spadek kosztów i cen Im więcej firm w gałęzi tym elastyczniejsze ceny

Podsumowanie Tradycyjna teoria firmy przetrwała mimo licznych ataków w przeciągu ostatnich trzydziestu lat Pomimo niezastosowania w rzeczywistych sytuacjach teoria dostarcza wielu cennych wyników Nie ma rywala w dziedzinie, którą się zajmuje

!!! DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ