Bezpieczeństwo społeczne Wykład 3: CHARAKTERYSTYKA WYBRANYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH: Uprzedzenia. Dyskryminacja. Nierówności edukacyjne i polityka oświatowa. dr inż. Tomasz Bąk, współpraca Leszek Baran 2017-04-08

Odrzucanie czegoś lub kogoś bez racjonalnych przesłanek Uprzedzenia Odrzucanie czegoś lub kogoś bez racjonalnych przesłanek Uprzedzenie do kogoś lub czegoś występuje wówczas, gdy jednostka podejmuje ocenę, wyraża negatywny osąd: bez wcześniejszego lub wskutek ograniczonego doświadczenia z daną osobą czy zjawiskiem najczęściej na podstawie fałszywych lub niekompletnych informacji; w wyniku utrwalonych w danych społeczeństwach czy społecznościach stereotypów. W przypadku osób do czegoś uprzedzonych trudno je przekonać do pozbycia się uprzedzeń poprzez racjonalną argumentację.

Źródła uprzedzeń Wychowanie i kultura Historia Przekazy medialne Negatywne doświadczenia Wychowanie i kultura Każde dziecko wychowuje się w określonym środowisku i zdobywa wiedzę o świecie w oparciu o to z czym ma kontakt. Dzieci przyswajają większość wartości w ciągu dziesięciu pierwszych lat życia, a ich przyjmowanie następuje głównie przez obserwację i naśladowanie starszych. Kultura, wartości i postawy rodziców są dla dziecka głównymi wskazówkami do interpretowania otoczenia. Dotyczy to również stosunku i otwartości wobec odmiennych grup społecznych i narodowościowych. Jest więc jasne, że dzieci przejmują stereotypy i uprzedzenia swoich rodziców. Przykładem uprzedzeń tworzących się głównie w ten sposób jest stosunek Polaków do Romów. Mimo że Romowie żyją w Polsce już od wielu wieków, nadal dla większości z nas pozostają obcy i niezrozumiali. Owszem,uznajemy ich prawo do "zwykłego" życia wśród nas, ale tylko z racji współczucia dla ich ubóstwa, a nie z naturalnych relacji międzyludzkich, gdzie każdy ma prawo do bycia sobą W podobny sposób tworzone są stereotypy i uprzedzenia wobec innych grup społecznych i etnicznych. Historia Historyczne źródła tworzenia się uprzedzeń i stereotypów są ściśle związane z wychowaniem młodych ludzi. Historia narodowa wpływa na ich świadomość w dość szerokim stopniu. Po pierwsze samo zetknięcie się z informacjami historycznymi dokonuje pewnego podziału, na grupy społeczne i narodowościowe które odegrały pozytywną rolę w historii (w przypadku Polski będą to na przykład Francja i Stany Zjednoczone), a także te, które zapisały w niej czarne strony (w przypadku Polski Niemcy i Rosja). Po drugie historia determinuje w pewien sposób zawartość literatury narodowej, z którą stykają się młodzi ludzie w procesie edukacji. Takie przekazy, opisujące losy konkretnych ludzi i wywołujące emocje w znacznie większym stopniu, pobudzają tworzenie się określonych stereotypów i uprzedzeń wobec przedstawicieli opisywanych w nich grup społecznych czy narodów. Po trzecie wreszcie, historia w oczywisty sposób warunkuje stereotypy i uprzedzenia konkretnych osób, te zaś przekazują je swoich potomkom. Można przyjąć, że niechęć Polaków do Rosjan i Niemców wynika w największej mierze właśnie z tego. Przekazy medialne Współcześnie media "tworzą" rzeczywistość. Zaawansowana technika tworzenia przekazów radiowych, telewizyjnych oraz Internetowych sprawia, że odbiorca czuje się doskonale poinformowany. Faktycznie jednak, to dziennikarze i producenci decydują od tym co i w jaki sposób przedstawić, a kierują się w tym własnymi założeniami i wartościami, ale także wytycznymi swoich zwierzchników. Poza garstką najbardziej wyrobionych odbiorców większość obywateli kształtuje swoje poglądy na temat innych narodowości i kultur na podstawie przekazów telewizyjnych, radiowych czy prasowych. Zakładają oni, że to co się tam znajduje jest czystym odzwierciedleniem rzeczywistości. Według Geerta Hofstede'a dzieje się tak, ponieważ dziennikarze mają moc sterowania ludzką uwagą i tworzenia takiego obrazu rzeczywistości, który będzie przez publiczność postrzegany jako prawdziwy (faktycznie może być zupełnie fałszywy). Jest wielu dziennikarzy, którzy dążą do przedstawiania rzeczywistości w biało-czarnych barwach i wskazywania kto ich zdaniem jest zły a kto dobry. Podobny mechanizm kształtowania ludzkich postaw zachodzi w przekazach fabularnych, w których łatwo jest dokonać stereotypizacji konkretnych grup społecznych. Bardzo dobrym przykładem tego są amerykańskie, niskobudżetowe produkcje filmowe w których najczęściej Rosjanie i Chińczycy to bezwzględni przestępcy bądź skorumpowani oficerowie, Serbowie to bezwzględni najemnicy, zaś Amerykanie (oczywiście kierujący się wyłącznie wzniosłymi wartościami) muszą z wyżej wymienionymi "zrobić porządek". Negatywne doświadczenia Każde zetknięcie się z przedstawicielem innej grupy społecznej powoduje, przynajmniej w minimalnym stopniu, modyfikację stereotypu o tej grupie. Jeśli doświadczenia z przedstawicielem grupy, która nie miała wcześniej wyraźnego stereotypu są negatywne, zostaje zbudowana podstawa uprzedzenia.

Dyskryminacja Forma wykluczenia społecznego, objawiająca się poprzez traktowanie danej osoby mniej przychylnie niż innej w porównywalnej sytuacji ze względu na jakąś cechę. Dyskryminacja: Bezpośrednia Pośrednia Dyskryminacja bezpośrednia, tzn. osoba traktowana jest mniej przychylnie niż traktuje się lub traktowano by inną osobę w porównywalnej sytuacji wyłącznie z powodu "odmienności" (np. różnica płacowa kobiet i mężczyzn na tym samym stanowisku pracy, jeżeli wydajność ich pracy jest porównywalna); Dyskryminacja pośrednia, czyli występująca w przypadku, gdy pozornie neutralne warunki, kryteria lub praktyki stosowane są na równi wobec wszystkich, lecz w sposób szczególny dotykają konkretną grupę społeczną (np. brak rozwiązań prawnych dotyczących statusu par jednopłciowych oraz związków poligamicznych). Pojęcie dyskryminacji pośredniej w wielu przypadkach stanowi uzasadnienie uprzywilejowania danej grupy.

Rodzaje dyskryminacji Rasizm (ze względu na rasę) Seksizm (ze względu na płeć) Homofobia (ze względu na orientację seksualną) Ksenofobia (ze względów etnicznych) Antysemityzm (wobec osób pochodzenia żydowskiego) Ageizm (ze względu na wiek) Atrakcjonizm (ze względu na wygląd zewnętrzny) Handicapizm [ableism] (wobec osób niepełnosp.) Dyskryminacja religijna (ze wzgl. na religię)

Rasizm Zespół poglądów głoszących tezę o nierówności ludzi, a wynikająca z nich ideologia przyjmuje wyższość jednych ras nad innymi. Przetrwanie tych "wyższych" ras staje się wartością nadrzędną i z racji swej wyższości dążą do dominowania nad rasami "niższymi". Rasizm opiera się na przekonaniu, że różnice w wyglądzie ludzi niosą za sobą niezbywalne różnice osobowościowe i intelektualne. Rasizm został potępiony przez UNESCO (1961, 1964) oraz Zgromadzenie Ogólne ONZ (Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z 1948), a także wiele innych organizacji międzynarodowych.

Seksizm Pogląd, że kobiety i mężczyźni nie są sobie równi lub że nie powinni posiadać równych praw. Zazwyczaj sprowadza się do "wiary w wyższość mężczyzn i wynikających z niej dyskryminujących zachowań wobec kobiet". Chociaż, z uwagi na źródłosłów, seksizm oznacza nieuczciwą dyskryminację z powodu płci, w bardziej precyzyjnym i konkretnym znaczeniu  odnosi się do historycznej i globalnie powszechnej formy dyskryminacji kobiet". Często oznacza przekonanie, że mężczyźni są lepsi od kobiet i zasługują na to, by sprawować nad kobietami kontrolę

Homofobia Silna niechęć, nieufność, nienawiść, wrogość lub dyskryminacja homoseksualizmu lub homoseksualistów, definiowane także jako "irracjonalny strach, awersja lub dyskryminacja" ich. Wbrew twierdzeniom niektórych organizacji i polityków, homoseksualizm nie jest chorobą, bo nie jest klasyfikowany jako zaburzenie psychiczne ani przez Światową Organizację Zdrowia (także nie przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne).

Ksenofobia Niechęć, wrogość, lęk wobec obcych, przesadne wyrażanie niechęci wobec cudzoziemców. Często źródłem ksenofobii jest bezkrytyczne podejście do stereotypów etnicznych. Ksenofobia może dotyczyć wszystkiego, co wiąże się z obcokrajowcami, osobami nieznanymi, innymi pod pewnymi względami. Pojawienie się ksenofobii towarzyszy zazwyczaj narastaniu w społeczeństwie nastrojów nacjonalistycznych i stanowi ona swoiste dopełnienie wobec nacjonalizmu. Zazwyczaj obawa przed wpływami z zewnątrz i aktywne im przeciwdziałanie ma swe źródła w sytuacji społeczno-ekonomicznej kraju. Narasta w chwilach złej sytuacji gospodarczej, pogorszenia się warunków życia. Ksenofobiczne nastroje wobec cudzoziemców (a w tym szczególnie wobec emigrantów podejmujących pracę w danym kraju) znajdują zwolenników przede wszystkim wśród niezadowolonej ze swej sytuacji życiowej, gorzej usytuowanej ekonomicznie części ludności danego kraju, która postrzega obcych jako potencjalnych konkurentów w walce na rynku. Ksenofobia może stać się immanentną wartością powszechnie akceptowaną w społeczeństwie lub w pewnych grupach społecznych.

Antysemityzm Postawa wyrażająca uprzedzenie, niechęć, wrogość i dyskryminację Żydów oraz osób pochodzenia żydowskiego, postrzeganych jako grupa religijna, etniczna lub rasowa, z powodów religijnych, gospodarczych lub politycznych. Ekstremalny antysemityzm głosiła ideologia niemieckiego nazizmu, doprowadzając do próby wyniszczenia narodu żydowskiego w okupowanej Europie.

Ageizm Dyskryminacja ze względu na wiek. Najczęściej, choć nie zawsze, dotyczy problemów na rynku pracy (tak z jej znalezieniem, jak i utrzymaniem). Widoczny jest także w lekceważącym traktowaniu osób starszych oraz braku oferty rozrywkowej i rekreacyjnej. Dotyka ludzi starych, postrzeganych jako niepotrzebnych. Gdy dyskryminacja odnosi się do ludzi młodych nazywana jest adultyzmem. W Polsce ofiarami ageizmu najczęściej padają kobiety po 35 roku życia oraz mężczyźni po 45[

Dyskryminacja ze względu na wygląd zewnętrzny; zjawisko, którego przejawem jest eksponowanie w środkach masowego przekazu głównie sylwetek całego ciała w przypadku kobiet i jedynie zbliżeń twarzy w przypadku mężczyzn Atrakcjonizm zjawisko polegające na eksponowaniu w środkach masowego przekazu głównie sylwetek całego ciała w przypadku kobiet i jedynie zbliżeń twarzy w przypadku mężczyzn To właśnie tutaj do akcji wkracza nieodłączny towarzysz dyskryminacji – stereotyp. Ludzi pięknych automatycznie uważamy za lepszych, mądrzejszych, zdolniejszych i bardziej utalentowanych od tych trochę brzydszych. Wystarczy przejrzeć poradniki czy strony internetowe opisujące, jak przygotować się np. do rozmowy kwalifikacyjnej. Kwestiom garnituru, długości spódnicy, makijażu i fryzury poświęcają niemal tyle samo miejsca co sprawom merytorycznym. A przecież – gdy głębiej się zastanowić – stwierdzimy, że naszych umiejętności nie pozna się po wysokości szpilek czy kolorze krawata. Większość felerów urody można dziś skutecznie zamaskować. W najgorszej sytuacji są jednak osoby otyłe lub choćby z lekką nadwagą, zwłaszcza kobiety. Według amerykańskich socjologów przypadki niesprawiedliwego postępowania wobec nich zdarzają się nawet częściej niż nierówne traktowanie ze względu na orientację seksualną czy narodowość. Z kolei psychologowie twierdzą, że za taki stan rzeczy odpowiada nasza podświadomość, która kojarzy otyłość z chorobą i automatycznie nakazuje odrzucanie takich osób jako gorszych i mniej przydatnych dla grupy. Dyskryminację taką najłatwiej udowodnić na rynku pracy. Osoby szczupłe, o „nienagannej prezencji” łatwiej znajdą pracę jako hostessy, w sklepach kosmetycznych czy odzieżowych, nie wspominając już o zawodzie modelki. prawdopodobnie zespół Recklinghausena - genetyczna choroba skóry, która skutkuje wieloma innymi zaburzeniami.

Atrakcjonizm 2017-04-08

Handicapizm (ableism) Niechęć, wrogość względem osób niepełnosprawnych. Uprzedzenie może przejawiać się zarówno bezpośrednią agresją (III Rzesza - uprzedzenie awersyjne) jak i np. lekceważeniem potrzeb osób niepełnosprawnych w architekturze (uprzedzenie dominatywne). Skutkiem handicapizmu jest odczuwanie przez nich poczucia wykluczenia ze społeczeństwa.

Nierówności edukacyjne Polityka oświatowa

Polityka oświatowa Całokształt problemów dotyczących ustroju szkolnictwa, organizacji procesu nauczania, metod kształcenia i wychowania Polityka oświatowa jest integralną częścią polityki społecznej. Obejmuje ona całokształt problemów dotyczących ustroju szkolnictwa, organizacji procesu nauczania, metod kształcenia i wychowania. Jako dyscyplina naukowa „ (...) zajmuje się ustalaniem optymalnych zasad upowszechniania oświaty wśród dzieci, młodzieży i dorosłych z punktu widzenia przygotowania ich do życia, zawodu i aktywnego uczestnictwa w kulturze (...)” . W praktyce polityka oświatowa oznacza działania państwa w dziedzinie szkolnictwa i wychowania, realizowanie celów kształcenia oraz podstawy materialno-techniczne funkcjonowania przyjętego systemu oświatowego jak i zarządzanie instytucjami zajmującymi się tą dziedziną. W temacie kształcenia zawodowego istotnym jest przygotowanie takiej liczby kadr w poszczególnych zawodach i specjalnościach, która będzie mogła być wykorzystana przez gospodarkę i odpowiadać jej potrzebom w celu ograniczenia bezrobocia .

Cele polityki oświatowej Główne cele polityki oświatowej to poprawa warunków bytu, poziomu życia ludności, usuwanie nierówności społecznych, jak i podnoszenie kultury życia

Nierówności edukacyjne Zespół takich niezależnych determinantów (np. wykształcenie rodziców, status społeczny, materialny, miejsce zamieszkania), które utrudniają naukę lub uniemożliwiają jej kontynuację na wyższych szczeblach. Zmiany, jakich obecnie doświadczamy ściśle wiążą się ze zmianą wartości, jakimi kieruje się dzisiejsze społeczeństwo. Szybkie zmiany, nowe technologie wymagają od ludzi wysokich kwalifikacji, aby móc efektywnie poruszać się w nowych warunkach. Lepiej wykształceni stanowią wartościowy „materiał”, którym obsadza się wyższe szczeble hierarchii społecznej. Ci, którzy nie mogą pochwalić się wysokimi osiągnięciami zdobytymi podczas swej edukacji szkolnej czeka zasilenie nizin społecznych. Globalizacja niesie za sobą dalszy wzrost nierówności odnoszących się do najważniejszych dziedzin życia. Z Raportu o rozwoju społecznym Polska 2000 poświęconemu problematyce wiejskiej wynika, że obszary wiejskie obejmują 80% powierzchni kraju i mieszka na nich 30% ludności. Wykształcenie wyższe ma jedynie 3% mieszkańców wsi, w mieście zaś 11% (średnia kraju wynosi 8%). Z warunków życia ludności wiejskiej wynika także duża rozpiętość szans edukacyjnych między miastem a wsią. Na obniżenie szans edukacyjnych dzieci i młodzieży wiejskiej wpływa również szereg czynników wynikających z funkcjonowania szkolnictwa na wsi. Należy tu przede wszystkim wymienić utrudniony dostęp do przedszkoli, niższe kwalifikacje nauczycieli, gorszą bazę dydaktyczną i ograniczony wybór szkół ponadpodstawowych (ta ostatnia kwestia zależy od sytuacji materialnej rodziny).

Podstawy prawne polityki oświatowej Konstytucja RP Europejska Karta Społeczna Konstytucja – Art. 70 Prawo do nauki – do 18 roku nauka obowiązkowa nauka w szkołach publicznych bezpłatna swoboda wyboru szkół innych niż publiczne „Władze publiczne zapewniają obywatelom powszechny i równy dostęp do wykształcenia”. Pomoc finansowa i organizacyjna Europejska Karta społeczna – Art. 9 - Prawo do poradnictwa zawodowego Art.10 - Prawo do szkolenia zawodowego Art 15 - Prawo osób niepełnosprawnych fizycznie lub umysłowo do szkolenia zawodowego, rehabilitacji oraz readaptacji zawodowej i społecznej

Wyznaczniki polityki oświatowej założenia rozwoju społeczno – gospodarczego stan i struktura demograficzna, gł. liczba dzieci i młodzieży potrzeby kształcenia ustawicznego

Zadania polityki oświatowej określa i realizuje cele kształcenia i wychowania projektuje ogólne treści i metody pracy pedagogicznej formułuje zasady organizacji procesu nauczania i wychowania kształtuje podstawy materialno - techniczne funkcjonowania systemu oświatowego określa system zarządzania instytucjami oświatowymi wywiera wpływ na rozwój zawodowy nauczycieli.

Zadania zależne od poziomu rozwoju danego państwa likwidacja analfabetyzmu upowszechnienie wykształcenia średniego upowszechnienie wykształcenia wyższego

Analfabetyzm Brak umiejętności pisania i czytania oraz wykonywania czterech podstawowych działań matematycznych u osób dorosłych, tj. według kryteriów UNESCO – powyżej 15. roku życia

Odsetek ludności umiejącej pisać i czytać na świecie

Podmioty polityki oświatowej państwo – MEN, MNiSW, Kuratoria samorządy organizacje pozarządowe podmioty prywatne

Wyzwania polityki oświatowej System doskonalenia zawodowego i przekwalifikowania – niezbędne ogniwo systemu kształcenia!!!

PYTANIA? Literatura: Aleksandra Skrabacz, Bezpieczeństwo społeczne : podstawy teoretyczne i praktyczne, Dom Wydawniczy "Elipsa", Warszawa 2012 Aleksandra Skrabacz, Stanisław Sulowski (red.), Bezpieczeństwo społeczne : pojęcia, uwarunkowania, wyzwania , Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa 2012 Marek Leszczyński, Bezpieczeństwo społeczne Polaków wobec wyzwań XXI wieku, Difin, Warszawa 2011 Bezpieczeństwo społeczne a bezpieczeństwo państwa / Marek Leszczyński , Wydawnictwo Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego Jana Kochanowskiego, Kielce 2009 2017-04-08