BEZROBOCIE
POJĘCIE BEZROBOCIA Bezrobocie to zjawisko polegające na tym, że część ludności w wieku produkcyjnym (jako granice wieku produkcyjnego przyjmuje się w Polsce 18-60 lat dla kobiet i 18-65 lata dla mężczyzn), zdolnej do pracy i gotowej do podjęcia pracy odpowiadającej typowym warunkom występującym w gospodarce, pozostaje bez pracy pomimo podjęcia poszukiwań.
Struktura ludności w wieku produkcyjnym
Związek między PKB w ujęciu realnym a PKB potencjalnym oraz wahaniami stopy bezrobocia ukazuje prawo Okuna. Prawo Okuna mówi, że na każdy punkt procentowy, o jaki faktyczna stopa bezrobocia jest wyższa od naturalnej stopy bezrobocia, przypadają 3% (2,5%, 2%), o jakie faktycznie osiągnięty realny produkt krajowy brutto (PKB) jest niższy od potencjalnego produktu krajowego brutto. Każdemu punktowi procentowemu nadwyżki faktycznej stopy bezrobocia nad naturalną stopą bezrobocia odpowiadają 3 (2,5; 2) potencjalnego PKB nad rzeczywiście osiągniętym realnym PKB. Prawo Okuna można przedstawić za pomocą równania: gdzie: Y — realny PKB, Yp — potencjalny PKB, b — stopa bezrobocia, bn — naturalna stopa bezrobocia.
Współczynnik aktywności zawodowej Zasoby siły roboczej Ludność w wieku produkcyjnym
Wskaźnik stopy bezrobocia Bezrobotni Aktywni zawodowo (zasoby siły roboczej)
Stopa odpływu ze stanu bezrobocia Odpływ z zasobu bezrobocia Bezrobotni
Typy bezrobocia Bezrobocie związane z niedopasowaniami strukturalnymi (możliwe przy równowadze i nierównowadze na rynku pracy) Bezrobocie frykcyjne jest nieredukowalnym minimum b. w dynamicznej gospodarce Bezrobocie strukturalne powstaje w rezultacie niedopasowań struktury podaży siły roboczej i popytu na siłę roboczą w aspekcie kwalifikacyjnym, zawodowym i regionalnym Bezrobocie związane z nadwyżką całkowitej podaży siły roboczej nad całkowitym popytem na siłę roboczą - wywołane osłabieniem ogólnej aktywności gospodarczej; przyczyną niedostateczny popyt na dobra (keynesiści) lub zbyt wysokie zarobki (neoklasycy)
Bezrobocie frykcyjne Wynika z niedostosowania posiadanych kwalifikacji pracy i miejsca zamieszkania do wymaganych miejsc pracy. Obejmuje ono także tę liczbę pracowników, którzy z różnych powodów zmieniają pracę i przejściowo, w okresie poszukiwania nowych miejsc pracy, są bezrobotnymi. Między zaprzestaniem dotychczasowej pracy a podjęciem nowej upływa zwykle pewien okres, w którym osoby te są bezrobotne. Dotyczy to zwłaszcza młodszej generacji pracowników, którzy w poszukiwaniu dla siebie odpowiedniej pracy zmieniają kilkakrotnie miejsce swego zatrudnienia. Bezrobociem frykcyjnym dotknięte są również osoby, którym ułomności fizyczne lub psychiczne uniemożliwiają podjęcie pracy.
Bezrobocie naturalne (równowagi) Istnienie bezrobocia naturalnego oznacza, że chęć podjęcia pracy i chęć zatrudnienia nie pokrywają się z ich realizacją. Występują bowiem różnice niedostosowania o charakterze frykcyjnym lub strukturalnym, które powodują, że zamierzenia zarówno po stronie pracodawców, jak i pracowników nie zawsze dają się w pełni urzeczywistnić.
Bezrobocie strukturalne Pojawia się wówczas, gdy w określonych regionach kraju lub gałęziach występuje zastój gospodarczy i napływające nowe roczniki w wieku zdolności do pracy nie mogą znaleźć zatrudnienia. Występuje wtedy, kiedy istnieje rozbieżność między popytem na konkretny rodzaj pracy i podażą tejże pracy. Na przykład, pewne gałęzie gospodarki przeżywają kryzys i redukują zatrudnienie, a inne rozwijają się i zatrudniają nowych pracowników. Jeżeli kwalifikacje pracowników zwalnianych w jednych gałęziach nie odpowiadają potrzebom innych.
Bezrobocie dobrowolne Bezrobocie dobrowolne obejmuje osoby, które z różnych subiektywnych względów nie podejmują pracy zarobkowej, mimo istnienia wolnych miejsc pracy (najczęściej nie godzą się po prostu na podjęcie pracy na oferowanych przez pracodawców warunkach) Byłyby ona gotowe podjąć pracę, ale przy np. odpowiednio wyższej płacy. Z kolei pracodawcy byliby skłonni tych pracowników zatrudnić, ale tylko przy odpowiednio obniżonej płacy realnej. Preferencje pewnej części pracowników nie pokrywają się z rachunkiem opłacalności zatrudnienia stosowanym przez pracodawców. Dlatego ta część pracowników poszukujących pracy jest z wyboru dobrowolnie bezrobotna, oczekująca na korzystniejsze oferty pracy.
Bezrobocie przymusowe Bezrobocie przymusowe obejmuje te osoby, które byłyby skłonne zaakceptować istniejące stawki płac, lecz nie znajdują wolnych miejsc pracy.
Bezrobocie klasyczne (neoklasycy) Występuje, gdy wysokość płac realnych przekracza poziom konieczny do utrzymania równowagi na rynku pracy.
Bezrobocie koniunkturalne (keynesiści) Keynesowska teoria przyczyn przymusowego bezrobocia uznaje, że jest ono wywołane niedostatecznym popytem konsumpcyjnym i inwestycyjnym, powodującym niski stopień wykorzystania istniejących zdolności produkcyjnych. Ponieważ skala popytu globalnego ulega koniunkturalnym wahaniom, ten typ bezrobocia nazwany został bezrobociem koniunkturalnym. Jest to wielkość płynna, gdyż w fazie ożywienia gospodarczego, a tym bardziej wysokiej koniunktury, ten rodzaj bezrobocia znacznie się kurczy, a nawet może spaść do poziomu naturalnej stopy bezrobocia.
Zadanie 1 Podana tabela przedstawia wielkość zasobów siły roboczej oraz zatrudnienia w danej gospodarce w dwóch kolejnych latach. Wyszczególnienie Rok 1 Rok 2 Zasoby siły roboczej 85 000 95000 Zatrudnienie 81000 87500 Bezrobocie Stopa bezrobocia Uzupełnij tabelę Jak możesz wytłumaczyć wzrost zarówno bezrobocia, jak i zatrudnienia w analizowanym okresie?
Zadanie 2 Na początku 1997 r. zasoby siły roboczej w danej gospodarce wynosiły 40 mln osób, z czego 6 mln stanowili bezrobotni. W ciągu 1997 r. na rynku pracy wystąpiły następujące sytuacje: 1 mln osób zostało zwolnionych z pracy i zarejestrowało się w urzędach zatrudnienia, 0,55 mln osób przeszło na emeryturę, 0,7 mln osób zrezygnowało z pracy i zarejestrowało się w urzędach zatrudnienia, 0,4 mln osób zrezygnowało z poszukiwania pracy, 0,6 mln absolwentów szkół średnich i wyższych zostało zatrudnionych, 0,3 mln absolwentów szkół nie znalazło zatrudnienia i zarejestrowało się w urzędach zatrudnienia Ile osób zasiliło, a ile opuściło w ciągu tego roku zasób siły roboczej? Ile osób zasiliło, a ile opuściło zasób bezrobocia? Jaka była wielkość zasobu siły roboczej i zasobu bezrobocia pod koniec roku? Oblicz stopę napływu do zasobu bezrobocia i stopę odpływu z zasobu bezrobocia
Płaca realna (zł/godzinę) Popyt na pracę (tys. osób) Zadanie 3 Podana tabela przedstawia wielkość popytu i podaży siły roboczej przy różnych stawkach płacy realnej. Płaca realna (zł/godzinę) Popyt na pracę (tys. osób) Podaż pracy (tys. osób) Zasoby siły roboczej 1 200 140 175 2 180 150 183 3 160 198 4 205 5 216 Jaka stawka płacy realnej równoważy rynek pracy? Czy przy tej stawce płacy realnej występuje bezrobocie przymusowe? Jaka jest wielkość bezrobocia dobrowolnego? Załóżmy, że płaca realna wzrosła i wynosi 4 zł/godzinę Jaka jest teraz wielkość zatrudnienia i bezrobocia? Ile wynosi bezrobocie przymusowe, a ile dobrowolne?
Zadanie 4 Załóżmy, że naturalna stopa bezrobocia w gospodarce w latach 1995-1997 była równa 6%, podczas gdy stopa bezrobocia wynosiła odpowiednio: 8%, 7% i 6,5%. Realny PKB dla tego okresu wynosił 5000 mld zł w 1995 r., 5520 mld zł w 1996 r. i 5720 mld zł w 1997 r. Oblicz potencjalny PKB dla lat 1995, 1996 i 1997 Oblicz lukę PKB dla każdego z tych lat.