ZAKŁAD UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH DEPARTAMENT STATYSTYKI i PROGNOZ AKTUARIALNYCH Prognoza wpływów i wydatków FUS i FEP na lata 2016-2020 oraz udział ZUS w obliczeniach dla Grupy Roboczej do Spraw Starzenia się Społeczeństwa (AWG) przy Komisji Europejskiej Paweł Nasiński Warszawa, 23 lutego 2015 r.

Podstawy prawne dotyczące prognoz sporządzanych przez ZUS wieloletnia prognoza wpływów i wydatków funduszu emerytalnego - sporządzana co 3 lata - opiniowana przez niezależnego aktuariusza działającego na podstawie przepisów o działalności ubezpieczeniowej - przedstawiana, wraz z opinią aktuariusza, co 3 lata Radzie Ministrów 5-letnia prognoza wpływów i wydatków Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - sporządzana corocznie - uwzględnia podział na poszczególne fundusze 5-letnia prognoza wpływów i wydatków Funduszu Emerytur Pomostowych - po raz pierwszy przygotowana w 2012 r. - sporządzana corocznie 2

Kohortowe modele prognostyczne tworzone w ZUS Prognozy sporządzane są w aktualnym (na moment ich przygotowania) stanie prawnym. Prognozy są wynikiem przeliczeń modeli prognostycznych wpływów i wydatków Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz Funduszu Emerytur Pomostowych. Modele umożliwiają prognozowanie wpływów i wydatków Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w podziale na poszczególne świadczenia oraz w podziale na poszczególne fundusze, a także wpływów i wydatków Funduszu Emerytur Pomostowych. Modele są w całości budowane i implementowane w Departamencie Statystyki i Prognoz Aktuarialnych ZUS (poza założeniami makroekonomicznymi oraz prognozami demograficznymi). Modele kohortowe o podejściu deterministycznym. 3

Kohortowe modele prognostyczne tworzone w ZUS Coroczna aktualizacja modelu prognostycznego (prace nad modelem prowadzone są w sposób ciągły): uwzględnienie najnowszych danych, uwzględnienie zmian przepisów uchwalonych od czasu poprzedniej edycji modelu, uwzględnienie rozważanych zmian przepisów, ewentualnie uwzględnienie najnowszej (zewnętrznej) prognozy demograficznej, udoskonalanie metod matematycznych i implementacyjnych, testowanie modelu. 4

FUS ubezpieczeniowe pozaubezpieczeniowe pozostałe wydatki Wydatki - model FUS renty inwalidów wojennych i wojskowych oraz renty kombatanckie ubezpieczeniowe emerytury (w tym z subkonta) emerytury przyznawane z urzędu renty z tyt. niezdolności do pracy renty rodzinne renty wypadkowe dodatki pielęgnacyjne dodatki dla sierot zupełnych zasiłki chorobowe zasiłki pogrzebowe świadczenia rehabilitacyjne zasiłki wyrównawcze jednorazowe odszkodowania wypadkowe zasiłki macierzyńskie zasiłki opiekuńcze pozaubezpieczeniowe emerytury budżetowe renty budżetowe dodatki do emerytur i rent emerytury pomostowe pozostałe wydatki prewencja rentowa prewencja wypadkowa odpis na działalność ZUS 5

Fundusz Rezerwy Demograficznej Wpływy KREDYTY POŻYCZKI DOTACJA CELOWA Wpływy z „suwaka bezpieczeństwa” [świadczenia budżetowe wypłacane z FUS] DOTACJA FUS SKŁADKI REFUNDACJA Z TYTUŁU PRZEKAZANIA SKŁADEK DO OFE „trzydziestokrotność” Fundusz Rezerwy Demograficznej II filar OFE 6

Założenia makroekonomiczne (Ministerstwo Finansów) Jak działa model? Założenia makroekonomiczne (Ministerstwo Finansów) dane historyczne prognoza demograficzna parametry techniczne skutki finansowe proponowanych zmian przepisów MODEL PROGNOSTYCZNY FUS… analizy prognozy dla celów AWG prognoza wpływów i wydatków FUS oraz FEP prognoza wpływów i wydatków funduszu emerytalnego 7

Budowa modularna modelu Wpływy z „suwaka bezpieczeństwa” DEMOGRAFIA EMERYCI RYZYKOWNA POPULACJA RENCIŚCI UBEZPIECZENI Wydatki E Wpływy składkowe Wydatki RI FEP Wydatki RR Wpływy z „suwaka bezpieczeństwa” 8

Model. Emerytury – koszt dla kohorty (przykład) - osoby urodzone przed 1 I 1949 Koszt dla zamieniających z E_1_s Koszt dla umierających w statusie E_1_s Koszt dla zamieniających z RR na E_1_s Koszt dla nowoprzyznanych E_1_s Koszt dla zamieniających z RI na E_1_s Koszt dla tych, którzy cały rok pobierali emerytury E_1_s 9

Prognozy FUS i FEP na lata 2016-2020 W porównaniu do poprzedniej prognozy wpływów i wydatków FUS (z maja 2013 r.) w najnowszej edycji prognozy uwzględniono zmiany przepisów wprowadzone: ustawą z dnia 28 maja 2013 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2013 r. poz. 675), ustawą z dnia 26 lipca 2013 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2013 r. poz. 983), ustawą z dnia 6 grudnia 2013 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z określeniem zasad wypłaty emerytur ze środków zgromadzonych w otwartych funduszach emerytalnych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1717). W związku ze zmianami wprowadzonymi ostatnią z powyższych ustaw w wynikach prognozy po stronie wpływów uwzględniono nie tylko wpływy składkowe i celową dotację budżetową na pokrycie świadczeń finansowanych z budżetu państwa (jak w poprzednich prognozach), ale również środki przenoszone z otwartych funduszy emerytalnych do funduszu emerytalnego FUS w ramach tzw. „suwaka bezpieczeństwa”. 10 10

Założenia demograficzne Prognozy FUS i FEP na lata 2016-2020 - Założenia demograficzne i makroekonomiczne Założenia demograficzne W obu prognozach, w każdym z trzech wariantów (wariant nr 1 – pośredni, wariant nr 2 – pesymistyczny, wariant nr 3 – optymistyczny) wykorzystana została prognoza demograficzna Eurostatu EUROPOP 2013 (Main Scenario). W poprzednich prognozach (z maja 2013 r.) wykorzystana była prognoza Eurostatu z 2011 r. Prognoza demograficzna GUS z 2014 r. zostanie uwzględniona w kolejnej edycji modelu kohortowego. Przyczyny zmiany prognozy demograficznej: spójność z założeniami makroekonomicznymi Ministerstwa Finansów. Założenia makroekonomiczne We wszystkich trzech wariantach wykorzystano założenia makroekonomiczne przygotowane przez Departament Polityki Makroekonomicznej Ministerstwa Finansów przekazane do ZUS pod koniec września 2014 r. 11 11

Zmiany sytuacji demograficznej w Polsce -0,6 mln -2,6% +0,5 mln -0,0 mln +7,3% -0,3% Źródło: Eurostat (EUROPOP 2013) 12 12

Zmiany sytuacji demograficznej w Polsce +15,6% +6,3% +25,0% +10,3% Źródło: Eurostat (EUROPOP 2013) 13 13

w kwotach zdyskontowanych inflacją na 2013 r. Saldo roczne FUS w kwotach zdyskontowanych inflacją na 2013 r. +7,3 -2,0 -11,3 14 14

w kwotach zdyskontowanych inflacją na 2013 r. Saldo roczne FUS w kwotach zdyskontowanych inflacją na 2013 r. – w podziale na poszczególne fundusze – wariant nr 1 15 15

Saldo roczne FUS – w procencie PKB +0,74 pp +0,31 pp -0,27 pp 16 16

Wydolność FUS wpływy = wydatki wydolność +5,7 pp +1,9 pp -2,0 pp 17 17

w kwotach zdyskontowanych inflacją na 2013 r. Saldo roczne FEP w kwotach zdyskontowanych inflacją na 2013 r. -0,54 -0,56 -0,60 18 18

Liczba emerytur pomostowych 19 19

Wykorzystanie modelu prognostycznego FUS... Przykłady szacunków skutków finansowych wykonywanych przy wykorzystaniu modelu prognostycznego FUS… Zmiany mechanizmu waloryzacji świadczeń. Obniżenie stopy składki na ubezpieczenia rentowe. Zmiany dotyczące wymiaru urlopu macierzyńskiego. Zmiany dotyczące stopy składki do FRD. Podwyższenie stopy składki na ubezpieczenia rentowe. Nowa formuła obliczania wysokości rent z tytułu niezdolności do pracy. Zmiany stóp składek na poszczególne ubezpieczenia społeczne. Ustawa z dnia 25 marca 2011 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z funkcjonowaniem systemu ubezpieczeń społecznych (obniżenie stopy składki do OFE, subkonto, dziedziczenie środków zewidencjonowanych na subkoncie). Podwyższenie wieku emerytalnego. Zmiany w związku z określeniem zasad wypłaty emerytur ze środków zgromadzonych w OFE. I wiele innych … Obliczenia wykonywane dla Grupy Roboczej ds. Starzenia się Społeczeństwa przy Komisji Europejskiej (AWG – Ageing Working Group) 20

Prognozy sporządzane w ZUS dla celów AWG Kohortowe modele FUS… od wielu lat wykorzystywane są również do sporządzania prognoz dla celów Grupy Roboczej ds. Starzenia się Społeczeństwa (AWG). Prognozy dla celów AWG przygotowywane są raz na trzy lata. Zakład Ubezpieczeń Społecznych - prognozy w części dotyczącej wydatków na emerytury i renty z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz wpływów składkowych do funduszu emerytalnego, rentowego i wypadkowego oraz do FRD; w 2014 r. także wpływy z „suwaka bezpieczeństwa” (dodatkowo także wydatki na emerytury z OFE). Prognozy sporządzane są w warunkach bieżącego stanu prawnego (z wyjątkiem pewnych scenariuszy alternatywnych np. w 2014 r. scenariusz ADD_LAW2013 - warunki przepisów z 1 I 2013 r., scenariusz Shift2015 – podwyższanie wieku emerytalnego zgodnie ze wzrostem ex). To implikuje konieczność elastycznego budowania modelu. 21 21

Prognozy sporządzane w ZUS dla celów AWG Prognozy demograficzne dla celów AWG – Eurostat. Założenia makroekonomiczne – Komisja Europejska. Prognoza pracujących poza rolnictwem – dostarczana przez przedstawicieli Polski w Grupie Roboczej ds. Starzenia się Społeczeństwa (AWG). Spotkania robocze z przedstawicielami Polski w Grupie Roboczej ds. Starzenia się Społeczeństwa (AWG). Prognozy sporządzane w ZUS dla celów AWG w 2014 r. 11 scenariuszy na potrzeby AWG. 4 różne prognozy demograficzne. Prognozowany okres 2014-2060. 22 22

Prognozy sporządzane w ZUS dla celów AWG Zakres prac wykonywanych w ZUS Analiza otrzymanych założeń (prognoz demograficznych i makroekonomicznych). Przedłużenie prognoz demograficznych do wieku 110 lat – wymaganie modelu FUS... Obliczenie prognozowanych . Dostosowanie modelu FUS… dla celów przeliczeń AWG. Przygotowanie założeń (demograficznych i makroekonomicznych) do zasilenia modelu FUS... Wykonanie przeliczeń modelu FUS… i analiza wyników. Wybranie wyników z przeliczonych modeli zgodnie z definicjami AWG. Zasilenie wynikami prognoz kwestionariusza wynikowego AWG. 23 23

Prognozy sporządzane w ZUS dla celów AWG Zakres wyników prognoz dostarczanych przez ZUS Wydatki na emerytury i renty z FUS brutto/netto w podziale na grupy wiekowe w podziale na emerytury, renty z tyt. niezdolności do pracy, renty rodzinne ogółem i przyznane w danym roku Benefit ratio i Replacement Rate Liczba świadczeń Liczba świadczeniobiorców w podziale na płeć Wpływy wpływy do FUS (poza wpływami do funduszu chorobowego), FRD w podziale na finansowane przez ubezpieczonego, płatnika i budżet państwa wpływy składek do OFE Liczby ubezpieczonych w tym opłacających składki do OFE 24 24

Porównanie wyników prognozy dla celów AWG z prognozą FUS dla wariantu nr 1 przy założeniach MF 25 25

Dziękuję za uwagę Dziękuje za uwagę IMIĘ I NAZWISKO AUTORA/AUTORÓW PREZENTACJI Dziękuję za uwagę 26