Biogazownie rolnicze w rejestrze przedsiębiorstw ARR Andrzej Bobrowski Dyrektor Agencji Rynku Rolnego OT w Poznaniu

Biogazownia jako odnawialne źródło energii Jednym z Odnawialnych Źródeł Energii jest jej wytwarzanie z odpadów w instalacji zwanej biogazownią. Biogaz uzyskany na drodze procesów biologicznych może zostać uszlachetniony do jakości gazu ziemnego i przekształcony na energie elektryczną.

Skład biogazu Metan - 50 - 75 % Dwutlenek węgla - 25 - 50 % Woda - 2- 7 % pozostałe

Dotychczasowe zmiany prawne Rozwiązania mające usprawnić procesy rozwoju OZE, w tym biogazowni rolniczych zawarte zostały w znowelizowanej ustawie z dnia 8 stycznia 2010 r.– Prawo energetyczne oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 21, poz. 104). Agencja Rynku Rolnego – organem odpowiedzialnym za prowadzenie rejestru, monitoring i kontrole przedsiębiorstw energetycznych zajmujących się wytwarzaniem biogazu rolniczego jest Prezes Agencji Rynku Rolnego. 30 października 2011 r. weszły w życie przepisy kolejnej nowelizacji ustawy, które rozszerzyły min. definicje biogazu rolniczego.

Definicja biogazu Paliwo gazowe otrzymane w procesie fermentacji metanowej z surowców rolniczych, produktów ubocznych rolnictwa, płynnych lub stałych odchodów zwierzęcych, produktów ubocznych lub pozostałości z przetwórstwa produktów pochodzenia rolniczego lub biomasy leśnej, z wyłączeniem gazu pozyskanego z surowców pochodzących z oczyszczalni ścieków oraz składowisk odpadów.

Warunki uzyskania wpisu do rejestru Przedsiębiorca składa do centrali Agencji Rynku Rolnego wniosek o wpis do rejestru przedsiębiorstw energetycznych, spełniając jednocześnie następujące warunki:   posiada tytuł prawny do obiektów budowlanych, w których będzie wykonywana działalność gospodarcza dysponuje odpowiednimi urządzeniami i obiektami budowlanymi- spełniającymi wymagania określone w przepisach o ochronie przeciwpożarowej, sanitarnych i o ochronie środowiska

Po uzyskaniu wpisu do rejestru przedsiębiorstwo energetyczne zobowiązane jest do: wykorzystywania do produkcji wyłącznie surowców wymienionych w definicji biogazu rolniczego, prowadzenia dokumentacji dotyczącej wykonywanej działalności, przekazywania do ARR sprawozdań kwartalnych (w terminie 45 dni po zakończeniu kwartału), informowania ARR o każdej zmianie danych zawartych w rejestrze.

Kontrole prowadzone przez ARR Prezes Agencji Rynku Rolnego jest uprawniony do przeprowadzania kontroli działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania biogazu rolniczego lub wytwarzania energii elektrycznej z biogazu rolniczego. Konsekwencje po stwierdzeniu nieprawidłowości: wykreślenie wpisu w rejestrze zakaz wykonywania działalności gospodarczej kary pieniężne

Aktualny stan rejestru Aktualnie w Polsce funkcjonuje ok. 200 biogazowni, o łącznej zainstalowanej mocy elektrycznej wynoszącej ok.150 MW z czego 91 instalacji to biogazownie znajdujące się na składowiskach odpadów, 75 przy oczyszczalniach ścieków, pozostałe to biogazownie rolnicze. Według rejestru ARR na dzień 15.01.2014 r. wpisanych jest 37 biogazowni rolniczych z czego 8 należy do jednego podmiotu. Najwięcej biogazowni rolniczych zlokalizowanych jest na terenie województwa pomorskiego (9 instalacji) oraz zachodnio-pomorskim (6 instalacji) i lubelskim (5 instalacji).

cd… Pozostałe biogazownie rolnicze znajdują się w województwach: wielkopolskim (4 instalacje), warmińsko-mazurskim (4 instalacje), dolnośląskim (3 instalacje), lubuskim (3 instalacje), kujawsko-pomorskim (3 instalacje), łódzkim (2 instalacje), śląskim (1 instalacja), świętokrzyskim (1 instalacja) mazowieckim (1 instalacja), podlaskim (1 instalacja) oraz opolskim (1 instalacja). Wszystkie zarejestrowane biogazownie rolnicze posiadają układy kogeneracyjne, których łączna moc elektryczna wynosi 52,408 MWe, natomiast moc cieplna 53,007 MWt.

Nowelizacja ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne W dniu 11 września 2013 r. weszły w życie przepisy ustawy z dnia 26 lipca 2013 r. o zmianie ustawy - Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw Dz. U. z 2013 r. poz. 984). ustanowienie definicji mikroinstalacji, tj. instalacji odnawialnego źródła energii, o łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej nie większej niż 40 kW, przyłączonej do sieci elektroenergetycznej o napięciu znamionowym niższym niż 110 kV lub o łącznej mocy zainstalowanej cieplnej nie większej niż 120 kW. dodatkowo ustawodawca wskazał, że wytwarzanie energii elektrycznej w mikroinstalacji przez osobę fizyczną niebędącą przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, a także sprzedaż tej energii przez tę osobę, nie jest działalnością gospodarczą w rozumieniu tej ustawy i nie podlega wpisowi do rejestru przedsiębiorstw energetycznych zajmujących się wytwarzaniem biogazu rolniczego prowadzonego przez Prezesa ARR.

Tabela 1: Wykaz przedsiębiorstw energetycznych wpisanych do rejestru biogazowni rolniczych wraz z zadeklarowaną wydajnością instalacji oraz mocą układów (stan na dzień 15 stycznia 2014 r.)

Tabela 1 cd.: Wykaz przedsiębiorstw energetycznych wpisanych do rejestru biogazowni rolniczych wraz z zadeklarowaną wydajnością instalacji oraz mocą układów (stan na dzień 15 stycznia 2014 r.) cd…

Analiza stosowanych substratów Substraty można podzielić na 3 grupy: odpady z produkcji zwierzęcej (np. gnojowica, obornik) uprawy energetyczne (np. kiszonka z kukurydzy, sianokiszonka, zboże), odpady z przemysłu rolno-spożywczego (np. wywar gorzelniany, serwatka, wysłodki, pulpa ziemniaczana, resztki owoców i warzyw). W 2011 roku gnojowica i obornik stanowiły masowo ponad 59%, a uprawy energetyczne (głównie kiszonka z kukurydzy) ponad 23%. Odpady odzwierzęce stanowiły prawie 60% wszystkich substratów. W 2012 roku nastąpiła wyraźna zmiana w całym roku zużyto ponad 917 tys. ton biomasy na potrzeby produkcji biogazu rolniczego, a więc dwukrotnie więcej niż w 2011 r. Z danych za pierwsze trzy kwartały 2013 r., kiedy zużyto ponad 1 147 tys. ton biomasy wynika dalszy intensywny wzrost zużycia biomasy do produkcji biogazu rolniczego.

Dane ze sprawozdań kwartalnych Wg danych za lata 2011-2013 (III kwartały) wynika, że do wytworzenia biogazu rolniczego zużyto łącznie 2 534 321,48 ton surowców. Tabela 2: Wykaz surowców zużytych do produkcji biogazu rolniczego w latach 2011-2013 (III kwartały (w tonach).

Rozwój biogazowni w Polsce Za inwestycjami w biogazownie przemawia wysoka wydajność tych instalacji przy generatorach o tej samej mocy produkują czterokrotnie więcej energii niż farma wiatrowa Rozwiązanie problemu utylizacji odpadów rolniczych - wykorzystanie substratów, których nie można wykorzystać w inny sposób Ograniczenie emisji do gleby i powietrza toksycznych substancji, takich jak siarkowodów, metan czy amoniak Bakterie fermentacyjne neutralizują ponad 90% szkodliwych substancji występujących w różnego rodzaju substratach Bezpieczeństwo energetyczne -elektrownie węglowe zapewniają do 80% proądu Biogazownia o mocy 250 kW może zapewnić stałe dostawy prądu dla 3-tysięcznego miasteczka

Wykorzystanie pofermentu Poferment można wykorzystać jako nawóz, który jest dużo skuteczniejszy niż obornik czy gnojowica. Stosowanie pofermentu jako nawozu pozwala zwiększyć plony o nawet 20 %. Aż 80% zawartego w pofermencie azotu to azot amonowy a nie jak w przypadku nawozów sztucznych azot azotanowy. Biogazownie pozwalają zlikwidować większość szkodliwych mikroorganizmów, które znajdują się w gnojowicy

Potencjał polskiego rolnictwa produkcji biogazu (wg Prezesa Krajowej Rady Izb Rolniczych Wiktora Szmulewicza) Z 1 m3 płynnych odchodów można uzyskać średnio 20 m3 a z 1 m3 obornika 30 m3 biogazu o wartości energetycznej ok.23 MJ/ m3. Potencjał teoretyczny wynosi ok. 3,3 mld m3 Potencjał techniczny wynosi ok. 0,677 mld m3 (tj.21% potencjału teoretycznego) Wykorzystanie odchodów zwierząt w gospodarstwach rolnych o obsadzie zwierząt powyżej 100 DJP : ok. 1300 gospodarstw – bydło (najwięcej Wielkopolska, Warmia i Mazury) ok. 3000 gospodarstw – trzoda chlewna (Mazowsze, Wielkopolska) ok. 3500 gospodarstw – drób (Wielkopolska, Dolny Śląsk).

BIOGAZOWNIE W WIELKOPOLSCE Potencjał rynkowy małych biogazowni: produkcja zwierzęca (GUS za 2011 r.): bydło 0,85 mln sztuk, trzoda - 4,3 mln, drób – ponad 25,8 mln. produkcja roślinna: prawie 1,5 mln ha zasiewów przetwórstwo żywności (resztki warzywne, wywary, podłoże popieczarkowe, rzeźnie, itp.) Mikrobiogazownie na własne potrzeby NIE opłaca się -w świetle obowiązującego prawa, ale w świetle przygotowywanych zmian przepisów ? przy produkcji na własne potrzeby nie potrzeba żadnych zezwoleń (zbiornik powyżej 25 m3) od stycznia 2011 r. wystarczy wpis w ARR, nie potrzeba koncesji URE biogazownie poniżej 0,4 MW - karta informacyjna przedsięwzięcia (zamiast skomplikowanej procedury wykonania raportu oddziaływania na środowisko

Kto ma szansę zostać producentem biogazu? Potencjalnym producentem biogazu może być farmer, który gospodaruje na powierzchni powyżej 30 ha i może przeznaczyć pod uprawę kukurydzy co najmniej 1 ha Prowadzi produkcję zwierzęcą w ilości np. 40 szt. bydła Według danych GUS takich gospodarstw jest w Polsce ponad 32 tysiące

Ograniczenia prawne lub technologiczne: łatwiejsza sytuacja prawna (przy produkcji na własne potrzeby nie potrzeba żadnych zezwoleń – zbiornik powyżej 25 m3) większe koszty (np. koszty ogrzewania zbiorników wzrastają z ich zmniejszaniem się ) mała moc (100-300 kW) łatwiejsze podłączenie do sieci energetycznej.

Przyczyny powolnego rozwoju biogazowni rolniczych zmieniające się przepisy, dotyczące dopłat do biogazowni oraz cen tzw. zielonych certyfikatów brak planów zagospodarowania przestrzennego w wielu gminach brak zgody na przyłączenie biogazowni do sieci energoelektrycznej protesty mieszkańców związane z obawą przed wydobywającym się fetorem

Produkcja energii (prądu i ciepła) z biogazowni o mocy 0,25 MW Praca w roku: 8000h Wyprodukowana energia elektryczna: 2000 MWh Przychód roczny z tytułu sprzedaży energii: 2000 MWh * .... zł /MWh = ……………. rocznie Możliwy przychód z tytułu sprzedaży energii cieplnej (żółte certyfikaty ok.130 zł/MWh) – biogazownia poniżej 1 MW

Modelowanie wielkości gospodarstwa (dla instalacji o mocy 100 kW) Proporcje wsadu nawozów naturalnych (gnojowica) do kiszonki kukurydzy Wymagana ilość jednostkek przeliczeniowych (DJP) Wymagany aerał upraw (ha) 50:50 70 120 80:20 350 180 100% gnojowicy 800 320

Przykładowa analiza ekonomiki instalacji biogazowej o mocy 200KW 1. Założenia Koszt inwestycji: Moc elektryczna biogazowni: Moc cieplna biogazowni: Moc cieplna do wykorzystania (średniorocznie) 5 300 000,00 zł 200 kW 221 kW 155 kW 2. Koszty roczne Koszty roczne Substraty Rodzaj Ilość ton na rok Cena za tonę Wartość Obornik bydlęcy Kiszonka kukurydziana 5 000 2 200 150 zł 330 000,00 zł SUMA 7 200 Koszty operacyjne Ilość Cena Wywóz pofermentu (t/r) Obsługa Ubezpieczenie Serwis (zł/MWh) 6 480 1 611 5 zł 80 zł 30 000,00 zł 108 000,00 zł 31 800,00 zł 128 000,00 zł SUMA 297 800,00 zł Suma kosztów 627 800,00 zł

3. Przychody 4. Finansowanie Przychody (według stawek planowanych od roku 2014) Rodzaj Cena za MWh Ilość MWh/rok Wartość Energia elektryczna Energia cieplna Certyfikat za energię cieplną 650 100 140 1530 1240 1611 994 500,00 zł 124 000,00 zł 225 000,00 zł SUMA 1 342 500,00 zł 4. Finansowanie Finansowanie inwestycji Rodzaj Wartość Dotacja 30% wartości Kredyt preferencyjny 45% wartości (WIBOR 3M + 0,5%) Udział własny 1 590 000,00 zł 2 385 000,00 zł 1 325 000,00 zł 5. Rentowność Wynik finansowy bez uwzględnienia kosztów finansowych: 714 700,00 pln Średni roczny zysk netto: 361 193,54 pln Pozostałe środki pieniężne po okresie 15 lat: 8 297 128,15 pln Okres zwrotu z zainwestowanego kapitału: 3,7 roku

OZE w nowej perspektywie finansowej Koszt jednostkowy wytworzenia energii jest zależny od rodzaju źródła Przykładowo: w przypadku energetyki wodnej jest to ok. 250 zł za 1 MWh, dla biomasy ok. 500 zł za 1 MWh, dla fotowoltaiki ok. 1000 zł za 1 MWh. Alternatywa dla OZE – rozwój w kierunku efektywnego wykorzystania energii (EWE) Dotacja dla OZE – od stycznia 2014 r. w Narodowym Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej środki na dofinansowanie rozproszonych, odnawialnych źródeł energii. Do kwalifikowanych systemów zalicza się: instalacje fotowoltaiczne o mocy 200 kW do 1 MW, farmy wiatrowe do 3MW małe elektrownie wodne do 5 MW, źródła ciepła opalane biomasą do 20 MW, biogazownie jako obiekty wytwarzania energii elektrycznej lub ciepła z wykorzystaniem biogazu rolniczego od 300 kW do 2 MW wytwarzanie energii elektrycznej w wysoko sprawnej kogeneracji na biomasę do 5 MW instalacje pozyskujące energię z wód geotermalnych od 5 MW do 20 MW.

WNIOSKI: Rozwój produkcji biogazu rolniczego w Polsce stwarza okazję do włączenia rolników w aktywne uczestnictwo w innych sektorach krajowej gospodarki Wysokie koszty inwestycji w produkcję biogazu rolniczego wymagają zaangażowania dodatkowych działań wspierających indywidualnych producentów rolnych; Należy dążyć do rozwoju dwóch modeli tworzenia biogazowni rolniczych w Polsce: biogazownie scentralizowane oparte na partnerstwie publiczno-prywatnym: wielu zainteresowanych inwestycjami w Biogazownie rolnicze: rolnicy, grupy producenckie, gminy, zakłady przemysłu spożywczego, dostawcy technologii i inne biogazownie indywidualne: wykorzystujące własny surowiec i produkujące głównie na potrzeby własne

Dziękuje za uwagę