Przyroda a człowiek

Przyroda Przyroda (Ekosystem) Ożywiona (Biocenoza) Nieożywiona to skomplikowany układ obejmujący elementy ożywione (rośliny, zwierzęta) i nieożywione (woda, gleba, klimat, temperatura). Przyroda (Ekosystem) Ożywiona (Biocenoza) Nieożywiona (Biotop)

Ochrona przyrody jest to wszelka działalność zmierzająca do zachowania twórczych, naukowych i estetycznych wartości przyrody. Celem ochrony przyrody jest: 1.utrzymanie procesów ekologicznych i stabilności ekosystemów, 2. zachowanie różnorodności biologicznej, 3. zachowanie dziedzictwa geologicznego i paleontologicznego, 4. zapewnienie ciągłości istnienia gatunków roślin, zwierząt i grzybów wraz z ich siedliskami, przez ich utrzymanie lub przywracanie do właściwego stanu ochrony, 5. ochrona walorów krajobrazowych, zieleni w miastach i wsiach oraz zadrzewień, 6. utrzymanie lub przywracanie do właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych, a także zasobów, tworów i składników przyrody, 7. kształtowanie właściwych postaw człowieka wobec przyrody poprzez edukację, informowanie i promocję w dziedzinie ochrony przyrody.

FORMY OCHRONY PRZYRODY Dane z 2008r.

Parki Narodowe park narodowy to najwyższa prawna forma ochrony przyrody obejmuje obszar wyróżniający się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi, kulturowymi i edukacyjnymi, o powierzchni nie mniejszej niż 1000 ha, na którym ochronie podlega cała przyroda oraz walory krajobrazowe. W Polsce istnieją 23 parki narodowe, które łącznie obejmują powierzchnię 314 551 ha, co stanowi ok. 1% powierzchni kraju.

1. Babiogórski Park Narodowy (1954r. ) 2 1. Babiogórski Park Narodowy (1954r.) 2. Białowieski Park Narodowy (1932r.) 3. Biebrzański Park Narodowy (1993r.) 4. Bieszczadzki Park Narodowy (1973r.) 5. Borów Tucholskich (1996r.) 6. Drawieński Park Narodowy (1990r.) 7. Gorczański Park Narodowy (1981r.) 8. Gór Stołowych (1993r.) 9. Kampinoski Park Narodowy (1959r.) 10. Karkonoski Park Narodowy (1959r.) 11. Magurski Park Narodowy (1995r.) 12. Narwiański Park Narodowy (1996r.) 13. Ojcowski Park Narodowy (1956r.) 14. Pieniński Park Narodowy (1932r.) 15. Poleski Park Narodowy (1990r.) 16. Roztoczański Park Narodowy (1974r.) 17. Słowiński Park Narodowy (1967r.) 18. Świętokrzyski Park Narodowy (1950r.) 19. Tatrzański Park Narodowy (1954r.) 20. Ujście Warty (2001r.) 21. Wielkopolski Park Narodowy (1957r.) 22. Wigierski Park Narodowy (1989r.) 23. Woliński Park Narodowy (1960r.)

Parki krajobrazowe Park krajobrazowy obejmuje obszar chroniony ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory krajobrazowe w celu zachowania i popularyzacji tych wartości w warunkach zrównoważonego rozwoju. Obecnie na terenie naszego kraju znajduje się sto dwadzieścia parków krajobrazowych. Spośród nich najstarszy jest Suwalski Park Krajobrazowy (1976r.), zaś największy – Park Krajobrazowy Dolina Baryczy (ponad 84 ha)

Obszar chronionego krajobrazu Obszar chronionego krajobrazu - Obszary takie zajmują różnej wielkości tereny, zwykle rozległe, obejmujące pełne jednostki środowiska naturalnego takie jak doliny rzeczne, kompleksy leśne, ciągi wzgórz, pola wydmowe, torfowiska. W Polsce istnieje 445 obszarów chronionego krajobrazu Obszar chronionego krajobrazu Pogórza Wiśnickiego - Żarnówka Obszar Kleckie – Część Pojezierza Drawskiego

Rezerwaty przyrody Rezerwat przyrody obejmuje obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a także siedliska roślin, siedliska zwierząt i siedliska grzybów oraz twory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi. Biorąc pod uwagę przedmiot ochrony lub charakter środowiska przyrodniczego podlegającego ochronie, wyróżnia się 9 typów rezerwatów przyrody: 1. Florystyczne (np. Rezerwat „ Cisowa Góra”) 2. Faunistyczne ( np. Rezerwat przyrody Jezioro Orłowo Małe - ochrona żółwia błotnego) 3. Krajobrazowe ( np. Rezerwat krajobrazowy „Źródła Rzeki Łyny”) 4. Leśne (np. Rezerwat „Kretówki”- znajduje się tu 400 cisów) 5. Wodne (np. Rezerwat wodny „Rzeka Drwęca”) 6. Torfowiskowe (np. rezerwat przyrody „Torfowisko Mieleńskie”) 7. Stepowe ( np. Rezerwat przyrody „Góry Pieprzowe”) 8. Słonoroślowe ( np.Rezerwat przyrody „ Ciechocinek”) 9. Przyrody nieożywionej ( np.Rezerwat „ Skamieniałe miasto”) Rezerwaty dzielimy na ścisłe (gdzie wykluczona jest ingerencja człowieka) i częściowe ( dopuszcza się tu niektóre prace, np. zabiegi ochronne).

Pomniki przyrody Pomnikami przyrody są to pojedyncze twory przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie. Do pomników przyrody ożywionej należą: pojedyncze krzewy, drzewa i grupy drzew odznaczające się sędziwym wiekiem, wielkością, niezwykłymi kształtami lub innymi cechami, a także zabytkowe aleje drzew. Do pomników przyrody nieożywionej należą: największe głazy narzutowe, tzw. eratyki oraz interesujące formy powierzchni ziemi np. – źródła, wodospady, jary, skałki, wywierzyska, przełomy rzeczne, jaskinie, odkrywki itp. Pomniki są najstarszą formą ochrony przyrody w Polsce. Najpopularniejsze polskie dęby rosną w Bartkowie, Rogalinie i Górecku Kościelnym Najstarszym polskim drzewem jest 1 260-letni cis z Henrykowa Lubańskiego 70 % drzew-pomników przyrody stanowią dęby (głównie szypułkowe) i lipy, z drzew iglastych najczęściej pomnikami są cisy najstarszym polskim drzewem jest 1 260-letni cis z Henrykowa Lubańskiego

Przykłady pomników przyrody Pojedyncze drzewa (28 217 ) – np. dąb Bartek koło Zagnańska (Województwo świętokrzyskie), Grupy drzew (4 924 ) – np. cisów w Borach Tucholskich i dębów w Rogalinie ( woj. Wielkopolskie), Głazy narzutowe (1 226 )– np. Trygław - Tychowo koło Białogardu oraz Królewski Głaz w Zalewie Kamieńskim koło Kamienia Pomorskiego, Trygław - jest to największy w Polsce, i jedyny w Europie ciemnoszary głaz, którego obwód wynosi 50m., wysokość nad ziemią 3,8 m, pod ziemią sięga on na głębokość 4 m, jego masę określa się na 200 000 kg. Aleje drzew (875), np. Lipowa w Rzucewie koło Pucka

Maczuga Herkulesa Pielgrzymy Pojedyncze skały i wychodnie skalne ( 700 razem z grotami i jaskiniami), np. Maczuga Herkulesa wysokość maczugi wynosi około 25 metrów. Znajduje się na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego oraz Pielgrzymy w Karkonoszach- są to 3 granitowe skały, z których najwyższa ma ok. 25 m Maczuga Herkulesa Pielgrzymy Jaskinie, groty, np. Raj w Górach Świętokrzyskich i Niedźwiedzia koło Kletna w Sudetach

Stanowiska dokumentacyjne Forma ochrony przyrody w Polsce, cenne pod względem naukowym i dydaktycznym miejsca występowania formacji geologicznych, skamieniałości, tworów mineralnych, jaskinie, schroniska podskalne oraz fragmenty eksploatowanych lub nieczynnych wyrobisk powierzchniowych i podziemne. Stanowiska dokumentacyjne często mogą być miejscami zupełnie nie niewyróżniającymi się na powierzchni ziemi lecz muszą być oznakowane tablicami. Sankcjom prawnym podlega tam jakiekolwiek niszczenie lub przekształcanie chronionego obiektu. Nie można też w żaden sposób ingerować w glebę, wydobywać minerałów, torfu ani skamieniałości. Ochroną na stanowiskach dokumentacyjnych objęta jest cała fauna i flora. Stanowiska dokumentacyjne należą do obiektowych, czyli indywidualnych form ochrony przyrody. stanowisko dokumentacyjne "TRIAS" - wybierzysko paleontologiczne zlokalizowane na terenie kopalni iłów w Krasiejowie (woj. opolskie); Stanowisko dokumentuje skamieniałości pochodzące sprzed 225 mln lat. Jest to pierwsze tego typu odkrycie w Polce, a w całej Europie zaledwie kilka stanowisk można porównać z krasiejowskim pod względem nagromadzenia tak dobrze zachowanych szczątków zwierząt.

Użytki ekologiczne Użytkami ekologicznymi są zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów, mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej - naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin, zwierząt, i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmnażania lub miejsca sezonowego przebywania. Istotnym powodem tworzenia użytków ekologicznych jest potrzeba objęcia ochroną niewielkich powierzchniowo obiektów, ale cennych pod względem przyrodniczym, o dużym znaczeniu dla zachowania unikatowych zasobów genowych. Z reguły nie mogły one zostać objęte ochroną rezerwatową ze względu na niewielką powierzchnię i mniejszą rangę walorów przyrodniczych. użytek ekologiczny „Pustynia Błędowska” obejmuje powierzchnię 683,91 ha, położona w Małopolsce.

Zespoły przyrodniczo - krajobrazowe Zespół przyrodniczo-krajobrazowy wyznacza się w celu ochrony wyjątkowo cennych fragmentów krajobrazu naturalnego i kulturowego, dla zachowania jego wartości przyrodniczych, kulturowych i estetycznych. Zespół przyrodniczo - krajobrazowy „Uroczysko Lubniewsko”, tworzy je jezioro Lubniewsko wraz z otaczającymi lasami. Ciekawym elementem znajdującym się na terenie uroczyska jest wczesnośredniowieczne grodzisko słowiańskie z VII w.

Ochrona gatunkowa Ochrona gatunkowa jest w Polsce jedną z form ochrony przyrody. Ma ona na celu zapewnienie przetrwania i właściwego stanu ochrony dziko występujących roślin, grzybów i zwierząt oraz ich siedlisk, a także zachowanie różnorodności gatunkowej i genetycznej. Ochrona ta dotyczy gatunków rzadko występujących, endemicznych, podatnych na zagrożenia i zagrożonych wyginięciem oraz objętych ochroną na podstawie umów międzynarodowych. * Dane szacunkowe ** dane z 2003r. Ilość gatunków objętych ochroną ścisłą i częściową w Polsce

Natura 2000 Natura 2000 – program utworzenia w krajach Unii Europejskiej wspólnego systemu (sieci) obszarów objętych ochroną przyrody. Celem programu jest zachowanie określonych typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków, które uważa się za cenne i zagrożone w skali całej Europy. Przykłady: Dolina Baryczy, Ujście Warty, Dolina Biebrzy, Bieszczady, Puszcza Kampinoska, Karkonosze, Masyw Ślęży

UNESCO UNESCO- Lista Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego Ludzkości - lista obiektów objętych szczególną ochroną międzynarodowej organizacji UNESCO, ze względu na ich unikatową wartość kulturową bądź przyrodniczą dla ludzkości. Konwencja ta podpisana w 1972 roku w Paryżu. Światowe Dziedzictwo ma przedstawiać różnorodność kulturalną i bogactwo natury wszystkich regionów świata. Wśród 13 obiektów UNESCO w Polsce do tych związanych z przyrodą należą 2: 1. Białowieski Park Narodowy jest miejscem o niepowtarzalnych walorach przyrodniczych i kulturowych. Chroni ostatnie na niżu Europy lasy naturalne o cechach pierwotnych, jakie przed wiekami rozciągały się w strefie lasów liściastych i mieszanych. Są to lasy wielowiekowe i wielogatunkowe, o ogromnym bogactwie świata roślin, grzybów i zwierząt.

1. Białowieski Park Narodowy jest miejscem o niepowtarzalnych walorach przyrodniczych i kulturowych. Chroni ostatnie na niżu Europy lasy naturalne o cechach pierwotnych, jakie przed wiekami rozciągały się w strefie lasów liściastych i mieszanych. Są to lasy wielowiekowe i wielogatunkowe, o ogromnym bogactwie świata roślin, grzybów i zwierząt. 2. Park Krajobrazowy Łuk Mużakowa, obiekt kulturalno-przyrodniczy; park krajobrazowy w województwie lubuskim, założony w celu ochrony szczególnego tworu geologicznego - moreny czołowej powstałej podczas zlodowacenia środkowopolskiego (Odry).

Bibliografia P. Głąb, Formy ochrony przyrody w Polsce oraz wybrane aspekty ochrony przyrody w innych krajach Unii Europejskiej, prezentacja multimedialna Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl

KONIEC