System ubezpieczeń społecznych w Polsce EKONOMIA Grupa 2 2013/2014

Na ubezpieczenia społeczne składają się: Z a s i ł k i • Zasiłek chorobowy • Zasiłek macierzyński • Zasiłek opiekuńczy • Świadczenie rehabilitacyjne • Zasiłek wyrównawczy • Zasiłek pogrzebowy R e n t y • Renty z tytułu niezdolności do pracy • Świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych • Renta rodzinna • Renta socjalna E m e r y t u r y

Zasiłek chorobowy

Zasiłek chorobowy Przysługuje pracownikowi po wyczerpaniu okresu pobierania wynagrodzenia chorobowego, tj. odpowiednio: od 34 dnia niezdolności do pracy w roku kalendarzowym lub od 15 dnia, jeśli pracownik ukończył 50 rok życia.

Zasiłek chorobowy Od pierwszego dnia ubezpieczenia chorobowego prawo do zasiłku chorobowego przysługuje: absolwentom szkół lub szkół wyższych, którzy zostali objęci ubezpieczeniem chorobowym, jeżeli niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy, ubezpieczonym obowiązkowo, którzy mają wcześniejszy co najmniej 10-letni okres obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego, posłom i senatorom, którzy przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od ukończenia kadencji.

Zasiłek chorobowy Okres zasiłkowy wynosi maksymalnie 182 dni, a jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana gruźlicą – maksymalnie 270 dni. Od 1 stycznia 2009 roku również ubezpieczone, których niezdolność do pracy przypada na okres ciąży, mają prawo do zasiłku chorobowego przez okres do 270 dni.

Zasiłek chorobowy Miesięczny zasiłek chorobowy z ubezpieczenia chorobowego wynosi: 80% podstawy wymiaru zasiłku, 70% podstawy wymiaru za okres pobytu w szpitalu dla pracownika, który nie ukończył 50 lat, a dla pracownika, który ukończył 50 rok życia – 80%, 100% podstawy wymiaru zasiłku, gdy niezdolność do pracy: jest spowodowana wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy, jest spowodowana wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową, przypada w czasie ciąży, powstała wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów lub poddania się zabiegowi ich pobrania.

Zasiłek chorobowy Zasiłki chorobowe są wypłacane przez ZUS lub pracodawcę (zatrudniającego powyżej 20 pracowników), a finansowane z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Zasiłek macierzyński

Zasiłek macierzyński Przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego lub w okresie urlopu wychowawczego: urodziła dziecko, przyjęła na wychowanie dziecko w wieku do 7 roku życia i wystąpiła do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia, przyjęła dziecko w wieku do 7 roku życia na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, przyjęła na wychowanie dziecko w wieku do 10 lat, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego.

Zasiłek macierzyński Okres wypłaty zasiłku macierzyńskiego z tytułu urodzenia dziecka jest uzależniony od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie i wynosi: 20 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka, 31 tygodni – w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie, 33 tygodnie – w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie,

Zasiłek macierzyński Od 1 stycznia 2012 roku do 31 grudnia 2013 roku ubezpieczona, która urodziła dziecko, ma prawo do zasiłku macierzyńskiego także przez okres określony przepisami Kodeksu pracy jako okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego, którego wymiar wynosi: do 4 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka, do 6 tygodni – w przypadku porodu mnogiego.

Zasiłek macierzyński Zasiłek macierzyński z tytułu przyjęcia dziecka na wychowanie jest uzależniony od liczby dzieci przyjętych na wychowanie i przysługuje przez okres: 20 tygodni – w przypadku przyjęcia jednego dziecka na wychowanie, 31 tygodni – w przypadku jednoczesnego przyjęcia dwojga dzieci na wychowanie, 33 tygodnie – w przypadku jednoczesnego przyjęcia trojga dzieci na wychowanie, 35 tygodni – w przypadku jednoczesnego przyjęcia czworga dzieci na wychowanie, 37 tygodni – w przypadku jednoczesnego przyjęcia pięciorga i więcej dzieci na wychowanie, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 7 roku życia lub 10 roku życia (wobec dziecka, w stosunku do którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego).

Zasiłek macierzyński Zasiłek macierzyński wynosi 100% podstawy wymiaru, tj. przeciętnego wynagrodzenia lub przychodu z ostatnich 12 miesięcy kalendarzowych.

Zasiłek macierzyński Zasiłek macierzyński za okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego może być wypłacany także ubezpieczonemu-ojcu dziecka w przypadku, gdy: ubezpieczona-matka dziecka zrezygnowała z pozostałej części zasiłku macierzyńskiego, po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 14 tygodni.

Zasiłek opiekuńczy

Zasiłek opiekuńczy Przysługuje ubezpieczonemu przez okres zwolnienia od pracy z powodu osobistego sprawowania opieki nad: zdrowym dzieckiem w wieku do 8 lat – w szczególnych przypadkach (np. zamknięcia żłobka), chorym dzieckiem do lat 14 lub innym chorym członkiem rodziny.

Zasiłek opiekuńczy Zasiłek opiekuńczy przysługuje przez okres: do 60 dni w roku kalendarzowym – jeśli opieka sprawowana jest nad: zdrowym dzieckiem w wieku do 8 lat lub chorym dzieckiem w wieku do 14 lat, do 14 dni w roku kalendarzowym – jeśli opieka sprawowana jest nad: chorym dzieckiem, które skończyło 14 lat, lub innym chorym członkiem rodziny.

Zasiłek opiekuńczy Przysługuje ubezpieczonemu od pierwszego dnia podlegania ubezpieczeniu chorobowemu. Zasiłek opiekuńczy przysługuje na równi matce i ojcu dziecka. Prawo do tego zasiłku opiekuńczego ma także ubezpieczony-członek najbliższej rodziny (np. babcia dziecka), jeśli przerwie pracę i zaopiekuje się dzieckiem.

Zasiłek opiekuńczy Zasiłek jest wypłacany w wysokości 80% podstawy wymiaru zasiłku chorobowego. Zasiłek opiekuńczy wypłacany jest przez pracodawcę bądź przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, a finansowane z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Świadczenia rehabilitacyjne

Świadczenia rehabilitacyjne Przysługuje ubezpieczonemu, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy. Może być ono wypłacane maksymalnie przez okres 12 miesięcy.

Świadczenia rehabilitacyjne Wysokość świadczenia rehabilitacyjnego z ubezpieczenia chorobowego wynosi: 90% podstawy wymiaru zasiłku chorobowego – za okres pierwszych 90 dni jego pobierania, 75% tej podstawy – za pozostały okres, 100% tej podstawy – jeżeli niezdolność do pracy przypada w okresie ciąży, spowodowana jest wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową.

Świadczenia rehabilitacyjne O okolicznościach uzasadniających ustalenie uprawnień do świadczenia rehabilitacyjnego orzeka lekarz orzecznik ZUS. Od orzeczenia lekarza orzecznika przysługuje odwołanie do komisji lekarskiej ZUS.

Zasiłki wyrównawcze

Zasiłki wyrównawcze Przysługuje pracownikowi, którego wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek poddania się rehabilitacji zawodowej w celu adaptacji lub przyuczenia do określonej pracy. Nie przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy.

Zasiłki wyrównawcze Zasiłek przysługuje przez okres rehabilitacji, lecz nie dłużej niż przez 24 miesiące.

Zasiłek pogrzebowy

Zasiłek pogrzebowy Przysługuje w razie śmierci: ubezpieczonego, emeryta lub rencisty bądź członków ich rodzin oraz osób, które w dniu śmierci nie miały ustalonego prawa do emerytury lub renty, lecz spełniały warunki do jej uzyskania i pobierania, na pokrycie kosztów pogrzebu.

Zasiłek pogrzebowy Przysługuje także w razie śmierci ubezpieczonego po ustaniu ubezpieczenia, jeżeli: śmierć nastąpiła w okresie pobierania zasiłku chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego lub zasiłku macierzyńskiego.

Zasiłek pogrzebowy Zasiłek pogrzebowy przysługuje osobie, która pokryła koszty pogrzebu. W razie pokrycia kosztów pogrzebu przez inną osobę niż członek rodziny ubezpieczonego, emeryta lub rencisty (np. przez pracodawcę, dom pomocy społecznej, kościół) zasiłek przysługuje tym podmiotom w wysokości udokumentowanych kosztów pogrzebu w kwocie nie wyższej niż 4000 zł.

Zasiłek pogrzebowy W razie poniesienia kosztów pogrzebu przez więcej niż jedną osobę lub podmiot, zasiłek pogrzebowy ulega podziałowi między te osoby lub podmioty – proporcjonalnie do poniesionych kosztów pogrzebu. Od 1 marca 2011 roku zasiłek pogrzebowy wynosi 4000 zł.

Renta rodzinna

Renta rodzinna Przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która: w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy albo spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń w chwili śmierci pobierała zasiłek przedemerytalny lub świadczenie przedemerytalne.

Renta rodzinna Do renty rodzinnej mają prawo: dzieci własne, dzieci drugiego małżonka, dzieci przysposobione – do ukończenia 16 roku życia lub 25 roku życia, jeśli się uczą oraz bez względu na wiek, jeśli stały się całkowicie niezdolne do pracy przed 16 rokiem życia lub w czasie nauki w szkole przed ukończeniem 25 roku życia. wdowa (wdowiec), jeśli w chwili śmierci męża (żony) ukończyła 50 lat lub była niezdolna do pracy, albo wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym mężu, które nie ukończyły 16 roku życia, a jeżeli uczą się – 18 roku życia lub są całkowicie niezdolne do pracy.

Renta rodzinna Renta rodzinna przysługuje w wysokości: dla jednej osoby uprawnionej – 85% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu, dla dwóch osób uprawnionych – 90% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu, dla trzech i więcej osób – 95% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu.

Renta rodzinna Wszystkim uprawnionym członkom rodziny przysługuje jedna łączna renta rodzinna, która w razie konieczności dzielona jest w równych częściach między uprawnionych. Minimalna wysokość renty rodzinnej z ubezpieczenia wypadkowego wynosi 120% kwoty najniższej renty rodzinnej.

Renta socjalna

Renta socjalna Przysługuje osobie, która osiągnęła wiek 18 lat, uznanej za całkowicie niezdolną do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało: przed ukończeniem 18 roku życia lub w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, przed ukończeniem 25 roku życia, lub w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.

Renta socjalna Prawo do renty socjalnej może zostać przyznane na stałe lub czasowo. Jeżeli w orzeczeniu stanowiącym podstawę do wydania decyzji w sprawie renty socjalnej lekarz orzecznik ZUS lub komisja lekarska ZUS ustalą, że całkowita niezdolność do pracy jest trwała – przysługuje renta socjalna stała. Jeżeli całkowita niezdolność do pracy zostanie ustalona na czas określony – przysługuje renta socjalna okresowa, przez okres wskazany w decyzji organu rentowego ZUS.

Renta socjalna Renta socjalna przyznawana jest w stałej wysokości i wynosi 84% kwoty minimalnej renty, jaka przysługiwałaby z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Renta socjalna Prawo do renty socjalnej ulega zawieszeniu w przypadku, gdy osoba uprawniona osiągnęła przychód w łącznej kwocie przekraczającej 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy. Decyzję w sprawie rent socjalnych wydaje i świadczenia te wypłaca ZUS, a finansowane są one z budżetu państwa.

Renty z tytułu niezdolności do pracy

Renty z tytułu niezdolności do pracy Przysługuje ubezpieczonemu, który: jest niezdolny do pracy, ma wymagany do uzyskania renty okres składkowy i nieskładkowy, niezdolność do pracy powstała w okresach składkowych (okres zatrudnienia, okres ubezpieczenia) lub nieskładkowych (np. w okresie pobierania zasiłku chorobowego lub opiekuńczego) albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

Świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych

Świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych Z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej mają zastosowanie następujące świadczenia: zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne, zasiłek wyrównawczy, jednorazowe odszkodowanie, renta z tytułu niezdolności do pracy, w tym renta szkoleniowa, renta rodzinna, dodatek pielęgnacyjny, dodatek do renty rodzinnej - dla sieroty zupełnej, pokrycie kosztów leczenia, w szczególności zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne.

Świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych Świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługują ubezpieczonemu jeżeli: wyłączną przyczyną wypadku było udowodnione naruszenie przez ubezpieczonego przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. ubezpieczony, który będąc w stanie nietrzeźwym lub pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku.

Świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych Ubezpieczonemu, który wskutek wypadku przy pracy  lub choroby zawodowej doznał stałego lub długotrwałego  uszczerbku na zdrowiu przysługuje jednorazowe odszkodowanie . (Od 1 kwietnia 2007 r. jednorazowe odszkodowanie przysługuje w wysokości 20% przeciętnego wynagrodzenia za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu).

Emerytury

Emerytury Z dniem 1 stycznia 1999 roku weszła w życie reforma systemu emerytalnego. Od 1999 roku w Polsce funkcjonują równolegle dwa systemy emerytalne: stary system emerytalny – dla osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 roku, nowy system emerytalny – dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 roku.

Emerytury Osoby urodzone po 31 grudnia 1948 roku, a przed 1 stycznia 1969 roku miały możliwość pozostania w dotychczasowym systemie emerytalnym, tj. repartycyjnym (I filar), albo przystąpić do nowego systemu emerytalnego tj. repartycyjnego (I filar) i kapitałowego (II filar), wybierając otwarty fundusz emerytalny. Osoby te mogły przystąpić do nowego systemu emerytalnego do 31 grudnia 1999 roku.

W starym systemie emerytalnym Przewiduje się emeryturę z obniżonym stażem ubezpieczeniowym. Emeryturę tę może uzyskać: kobieta, która ukończyła 60 lat i posiada co najmniej 15-letni okres składkowy i nieskładkowy, a także mężczyzna, który ukończył 65 lat i posiada 20-letni okres składkowy i nieskładkowy. Jednak emerytura ta nie podlega podwyższeniu do kwoty najniższej gwarantowanej emerytury.

Emerytury Emerytura obliczona według starego systemu wynosi:

Emerytury Kwota bazowa jest to 100% przeciętnego wynagrodzenia z poprzedniego roku kalendarzowego pomniejszonego o potrącone od ubezpieczonych składki na ubezpieczenia społeczne i ustalana jest od 1 marca każdego roku.

W nowym systemie emerytalnym przysługuje: emerytura z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (FUS) oraz emerytura kapitałowa – okresowa bądź dożywotnia (od 2014 roku).

Emerytury Wysokość nowej emerytury przysługującej z FUS to równowartość kwoty zgromadzonych po dniu 31 grudnia 1998 roku i zwaloryzowanych składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kwoty zwaloryzowanego tzw. kapitału początkowego, podzielona przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę osoby wnioskującej o jej przyznanie.

Emerytury Kapitał początkowy jest nowym elementem polskiego systemu emerytalnego. Kapitał ten to rozliczenie okresu opłacania składek do dnia wejścia w życie ustawy, tj. do 1 stycznia 1999 roku. Jest ustalany dla każdego urodzonego po 31 grudnia 1948 roku ubezpieczonego, który przed 1999 rokiem opłacał składkę na ubezpieczenie społeczne lub składkę tę za ubezpieczonego opłacał płatnik składek. Dla każdej z tych osób obliczona jest hipotetyczna emerytura, jaką otrzymałaby 1 stycznia 1999 roku.

BIBLIOGRAFIA Zakład Ubezpieczeń Społecznych „Ubezpieczenia społeczne w Polsce”, Warszawa 2012