Ćwiczenia nauki czytania i pisania Agnieszka Miłaszewska

PRZYGOTOWANIE DO NAUKI CZYTANIA I PISANIA  Ćwiczenia słuchu fonematycznego –  jaką głoskę słyszysz? *         Poprawne wymawianie głosek i grup spółgłoskowych w wyrazach przeznaczonych do analizy. *         Globalne czytanie wyrazów związanych z realizowaną tematyką. *         Łączenie kropek linią ciągłą. *         Rysowanie linii zaokrąglonych. *         Odwzorowywanie sylwet, obrazków, kolorowanie konturów. *         Ćwiczenia grafomotoryczne – obrysowywanie konturów bez odrywania kredki od kartki. *         Szlaczki - rysowanie wg podanego wzoru i  wg własnego pomysłu. *         Dobierz takie same obrazki – domino obrazkowe. *         Klasyfikowanie przedmiotów wg kształtu, wielkości, wzoru graficznego. *         Zabawy słuchowe typu „głuchy telefon”, „zgadnij kto mówi”. *         Dokonywanie analizy i syntezy głoskowej. Przeliczanie, określanie głosek i ich miejsca w wyrazach. *         Czytanie globalne – rozpoznawanie całościowe wyrazów.

Przykładowe ćwiczenia grafomotoryczne Przykładowe ćwiczenia grafomotoryczne * rysowanie według poleceń: w górę, w dół, na środku, itp.; * rysowanie znaków graficznych po zakropkowanych wzorach; * dopełnianie rysunkiem figur geometrycznych – dorysowywanie brakującej części, np.: niepełnego kwadratu; * rysowanie szlaczków i kształtów literopodobnych na gładkiej kartce, a następnie w liniaturze zeszytu; * wypełnianie obrazków, szablonów przez łączenie punktów, zamalowywanie oznaczonych pól, zakreskowywanie, wyklejanie, itp.

Ćwiczenia i zabawy rozwijające mowę i logiczne myślenie: 1 Ćwiczenia i zabawy rozwijające mowę i logiczne myślenie: 1. Rozwijanie umiejętności łączenia przyczyny ze skutkiem; * określanie kolejności wykonywanych czynności; * dostrzeganie zmian odwracalnych i nieodwracalnych: pory roku, dzień – noc, potłuczony talerz; * układanie prostych ciągów logiczno – rytmicznych wynikających z naturalnych przemienności: dzień i noc, pory roku, dni tygodnia; * wdrażanie do dostrzegania kolejności występujących po sobie zdarzeń (dopasowywanie obrazków do historyjki)  

Zabawy w rysowanie:. rysowanie patykiem na piasku, Zabawy w rysowanie: * rysowanie patykiem na piasku, * mazanie zmoczonym palcem w farbie po papierze, * odciskanie zamalowanej farbą dłoni, stóp, * obrysowywanie dłoni i stóp, * „malowanki – niespodzianki” pod nieobecność dziecka rysuje się coś świecą, dziecko pokrywa farbą kartkę, * rysowanie wg szablonu.           Przy takich zajęciach dziecko rozluźnia mięśnie, pokonuje lęk i ma wrażenie, że się bawi, a nie rysuje. Można też dziecku zaproponować rysowane wyliczanki lub rysowane wierszyki. Rysowane wyliczanki i wierszyki powstają etapami: dorosły mówi i rysuje – dziecko patrzy i słucha. Z czasem dziecko samo zaczyna włączać się do zabawy.

Ćwiczenia kształtujące prawidłowy uchwyt i regulujące napięcie mięśniowe rąk:           Naukę pisania i rysowania należy zacząć od prawidłowego trzymania ołówka, czy kredki. Kolejnym problemem jest regulowanie napięcia mięśniowego. Jeśli dziecko zbyt mocno przyciska ołówek, trzeba uczyć go zwalniać napięcie, kontrolować. Jeśli pokaz poprawnego uchwytu i nacisku nie wystarcza można zrobić nasadkę z modeliny, odciskając palce na niej. W czasie ćwiczeń dziecko powinno przyjąć postawę stojącą, wtedy napięcie mięśniowe zmniejsza się w sposób naturalny. Ćwiczenia kształtujące nawyki ruchowe związane z kierunkiem pisania            Od początku wyrabiamy u dziecka kierunek pisania od lewej do prawej strony. Jak utrwalamy te nawyki? – „wskazujemy mu drogę”: * rysowanie szlaczków rozpoczętych od lewej strony, * kreślenie linii pionowych (z góry w dół) i poziomych (z lewej do prawej), * ćwiczenia w rysowaniu okręgów i spirali w obu kierunkach.

Ćwiczenia usprawniające koordynację wzrokowo – ruchową:           Są to ćwiczenia grafomotoryczne, w których czynności ruchowe odbywają się pod ścisłą kontrolą wzroku: * zamalowywanie obrazków  * kalkowanie  * łączenie kropek  * rysowanie po śladzie  * kończenie szlaczków  * odwzorowywanie rysunków zgodnie ze wzorem      Ćwiczenia ruchowo – słuchowo – wzrokowe:           Tym ćwiczeniom towarzyszy muzyka ( piosenka śpiewana podczas rysowania) np. „Wlazł kotek na płotek”   

Ćwiczenia rozwijające orientację w schemacie ciała i przestrzeni: Ćwiczenia rozwijające orientację w schemacie ciała i przestrzeni: * nazywanie części ciała, * orientacja w schemacie ciała: daj lewą rękę, tupnij prawą nogą itp., * orientacja w przestrzeni: idź 2 kroki do przodu, do tyłu, na lewo, w prawo, * ćwiczenia graficzne: zaznacz kreską prawy róg, u góry narysuj zieloną kreskę, * dyktando graficzne jest najtrudniejszym ćwiczeniem i wymaga doskonałej orientacji przestrzennej. Utrwalenie poprawnego odtwarzania liter:           Litery b, p, d, m, n, u są podobne pod względem kształtu, ale inaczej ułożone w przestrzeni. Ćwiczenia: * lepienie liter z plasteliny, modelowanie z drutu, wycinanie z papieru, * wodzenie palcem po liniach wyciętych z papieru ściernego, * rysowanie liter na tackach z piaskiem, * układanie wyciętej litery w różnych pozycjach, * wyszukiwanie w tekście liter, * segregowanie obrazków z daną literą, * łączenie litery z wyrazem, * kojarzenie kształtu litery z nazwą obrazka, * pisanie litery z komentarzem (piszę d jak dom), * kalkowanie litery, * pisanie mylonej litery przez dorosłego dziecku na plecach palcem (tak by czuło ją mocno). Czynność powtarzamy 2, 3 razy następnie dziecko pisze mazakiem na kartce i komentuje.

Każde zajęcie wykorzystujące szlaczki powinno uwzględniać następujące etapy ćwiczeń 1. Demonstracja wykonania szlaczka z równoczesnym wypowiadaniem sekwencji słownych lub wyliczanki poznanej przez dziecko. 2. Wykonanie szlaczka przez wszystkie dzieci w powietrzu całą ręką z wypowiadaniem sekwencji słownych. 3. Wykonanie wzoru palcem na blacie stołu lub w piasku.4 4. Wykonanie szlaczka na kartonie, w zeszycie. 5. Dalszym etapem jest wykonanie szlaczków literopodobnych zgodnych z przyjętym pismem elementarzowym.  

Ćwiczenia grafomotoryczne Ćwiczenia grafomotoryczne . Jednym z elementów dojrzałości szkolnej jest prawidłowy poziom rozwoju motorycznego dziecka , a głównie sprawność manualna i dobra koncentracja wzrokowo-ruchowa , która będzie podstawą opanowania przez dziecko umiejętności pisania . Od najwcześniejszych lat należy dziecko uczyć właściwego posługiwania się przyborami do rysowania i pisania . W związku z tym konieczne jest zwrócenie uwagi na prawidłowy sposób trzymania przez dziecko kredki czy ołówka . * Dziecko powinno trzymać ołówek w trzech palcach , pomiędzy kciukiem i lekko zgiętym palcem wskazującym , opierając go na palcu środkowym . Nieprawidłowe jest trzymanie ołówka „ w garści ” lub w taki sposób , że środkowy palec jest na ołówku- Palce trzymające ołówek powinny znajdować się w odległości około dwóch centymetrów od powierzchni papieru . * Ołówek należy trzymać między palcami bez nadmiernego napięcia mięśni ręki i nacisku na papier ( nadmierne napięcie powoduje łamanie grafitu , dziurawienie kartki , a zbyt słabe sprawia , że rysunek jest ledwie widoczny ) . Przygotowując dzieci do nauki pisania należy ćwiczyć z nimi kreślenie linii we właściwym kierunku : - linie pionowe – z góry w dół - linie poziome – od strony lewej do prawej - koła – w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara  W przypadku nieprawidłowego trzymania ołówka podczas rysowania i pisania wskazane są ćwiczenia przy użyciu tzw. nasadki korekcyjnej ( z wymodelowanymi wgłębieniami na palce ) lub grubych kredek o przekroju trójkątnym .

Lepienie: Lepienie angażuje głownie mięśnie palców i dłoni, ćwiczy stawy nadgarstka. Materiał: plastelina, glina, masa papierowa.  *ugniatanie plasteliny i zapełnianie nią powierzchni koła, kwadratu, trójkąta; wałkowanie cienkich wałeczków i obwodzenie nimi figur geometrycznych, liści; * układanie zwierzątek, kwiatków;  * lepienie postaci zwierząt ze szczególnym zwróceniem uwagi na części składowe: głowa, tułów, szyja, nogi;  * zalepianie całej powierzchni kartki- tworzenie w ten sposób tła do nalepionych postaci;  * toczenie kulek a następnie ulepienie z nich różnych drzew: duże, małe, kolorowe;  * lepienie postaci ludzkiej ze szczególnym uwzględnieniem części składowych;  * ozdabianie tekturowych talerzyków elementami z plasteliny; * wylepianie z plasteliny większych całości na płaszczyźnie np. domek, zabawy dzieci, nasza ulica;

Malowanie: Malowanie usprawnia ruchy ręki, rozluźnia mięśnie, w wyniku, czego ruchy są płynne, powolne, szerokie i swobodne. Materiał: duże arkusze papieru pakowego, kartony, gazety, farby plakatowe i akwarelowe, pędzle, flamastry i gałganki.  1. malowanie palcem (na całej powierzchni):  kolorowych kłębuszków zachowując kierunek malowania przeciwny do wskazówek zegara,  * latające jaskółki (dzieci malują po uprzednio odbytej obserwacji w czasie zabawy), 2. malowanie pędzlem po linii poziomej i pionowej, zachowując kierunek od lewej ku prawej, z góry na dół,  * jezdni po której jeżdżą samochody, dróżki w parku,  * zamalowywanie różnymi kolorami pól między liniami poziomymi i pionowymi, malowanie po linii ukośnej, a następnie obok linii ukośnych bez wzoru,  * pędzlem dywaników bez wzoru, przy użyciu trzech kolorów zielonego, żółtego, niebieskiego,  * pędzlem po wzorze,  * krótkich pionowych kresek,  * dzieci bawiących się w węża,  * po wzorze linii falujących,  * linii spiralnych,  * pętli dużych i małych, 

ślimaka – kierunek przeciwny do wskazówek zegara, * ślimaka – kierunek przeciwny do wskazówek zegara,  * kółek w kółkach: od najmniejszych do największych, od największych do najmniejszych,  * omijanie przeszkody lub malowanie okularów,  * zamalowywanie całej powierzchni kartki zawieszonej, zachowując kierunek poziomy i pionowy,  * zamalowywanie pędzelkiem ilustracji;  3. malowanie gałgankiem:  * duże i małe kałuże po deszczu,  * duże i małe chmury na niebie,  * kwitnące wiosną sady,  * łany zbóż latem,  * zamazywanie dużych wzorów figur geometrycznych: koło, trójkąt, prostokąt, kwadrat

Układanie: Tego typu ćwiczenia manipulacyjne rozwijają orientację przestrzenną, czyli zdolność ujmowania stosunków między przedmiotami w otaczającej przestrzeni. Umiejętności te są bardzo potrzebne dziecku przed rozpoczęciem nauki pisania. Istotną cechą manipulowania jest to, że mogą być zaangażowane obie ręce, usprawnia się więc lewa ręka..  * układanie z klocków,  * układanie według wzoru z korków, kapsli, pestek, szyszek, kasztanów, pestek itd.,  * układanie z patyczków różnej wielkości (mebli, roślin, budowli,),  * układanie postaci ludzi i zwierząt z mozaiki geometrycznej,  * układanie z kolorowych paseczków papieru – płotek, drabina,  * układanie z tasiemki kwadratu, prostokąta, trójkąta oraz zapełnianie ich wnętrza, * układanie ze sznurka – ozdabianie kwiatów, zwijanie w kulki; * wykonywanie korali: wiązanie pojedynczych i podwójnych węzłów na paskach igielitu w odpowiednich odstępach,  * plecienie dywaników z kolorowej włóczki, przemienność kolorów,

Wycinanie: Wycinanie rozwija koordynację ruchów rąk, wzroku i ręki, współpracę palców. Należy najpierw pokazać dziecku sposób trzymania nożyczek oraz proces cięcia, a potem przećwiczyć z dzieckiem: * po linii prostej – paseczki, dróżki, wstążeczki, trawa,  * bez linii narysowanej (na zasadzie linii równoległej do brzegu papieru),  * wycinanie pasków papieru jednakowej szerokości (miejsce cięcia zaznaczone kropkami),  * wycinanie po linii falującej i łamanej (umiejętność kierowania papierem w czasie cięcia),  * wycinanie figur geometrycznych (dużych i małych) po linii, * wycinanie po łuku z kartonu;  * wycinanie różnych elementów np. roślin, zwierząt, postaci ludzkich, domków, * wycinanie części obrazków do składania,    

Rysowanie: Rysowanie jest czynnością najwcześniej uprawianą przez dziecko. Celem tych ćwiczeń jest dalsze kształtowanie płynności ruchów, utrwalanie kierunku od lewej do prawej, prawidłowego spostrzegania, wyrabianie zręczności rąk, dokładności, mieszczenia się w określonych granicach itp. Rysunek na zajęciach wyrównawczych ma charakter zabawy ruchowo " graficznej, dzieci najpierw wykonują określone czynności, które później odzwierciedlają graficznie. Materiał: patyk, flamastry, duże arkusze papieru, szablony figur geometrycznych, kalka techniczna, wzory szlaczków.  Rysunek symboliczny  bieg z omijaniem przeszkody,  zabawa w węże,  zjeżdżanie na sankach z górki z omijaniem przeszkody,  szukanie grzybów w lesie,  przejście przez tunel,  wirujące liście na wietrze,  błyskawica w czasie burzy.

Kalkowanie: * przekalkowywanie przez kalkę techniczną określonych przedmiotów, kompozycji, według wzoru, Wydzieranie: Wydzieranie umożliwia dziecku bezpośredni kontakt ręki i palców z materiałem, bez użycia narzędzi. Ćwiczenia te pozwalają dziecku na swobodę ruchów rąk, kształcą mięśnie palców i umiejętność współpracy między różnymi palcami. Ćwiczenia w wydzieraniu doprowadzają do dużej wrażliwości czuciowej opuszków palców. Materiał: papier różnego gatunku – karton, kolorowe gazety, pergamin, bibuła, klej. *wyklejanka domu z kolorowego papieru na gazecie, na której naszkicowane są kontury domu,  * wyklejanka na kartce papieru dowolnej kompozycji z czasopisma w kolorze. * wypełnianie wydzieranką określonych powierzchni,

Wyszywanie: Wyszywanie wymaga już ukształtowanej w pewnym stopniu koordynacji ruchów, umiejętności hamowania impulsów, które umożliwiają współpracę drobnych grup mięśni i kontrolę wzrokową własnych ruchów. Ze względu na bezpieczeństwo ćwiczenia te wymagają od dziecka skoncentrowanej uwagi i opieki ze strony nauczyciela. Materiał: gruba igła, grube nici, wełna, tekturki z nakłutymi wzorami, szare płótno, kolorowe mazaki.  Ćwiczenia wstępne:  - nawlekanie igły,  - trzymanie igły,  - wyciąganie nitek z tkaniny,  - przyszywanie guzika. Ćwiczenia podstawowe:  * wyszywanie serwetek, obrazków. * wyszywanie wzorów na zakładce tekturowej o kształcie prostokątnego paska (wcześniej przygotowane wzory ściegu wyznaczonego przy pomocy dziurek),

Stemplowanie: Stemplowanie umożliwia dziecku operowanie dłonią i dostosowanie napięcia mięśni do zamierzonego efektu. Dziecko kontrolując własne czynności przy odbijaniu stempla, ma możliwość doskonalenia ruchów oraz wyeliminowanie zbędnych. Ćwiczenie to szczególnie usprawnia manualnie, kształtuje świadome operowanie dłonią i hamuje ruchowe impulsy. * stemplowanie stemplami kupowanymi / zwierzęta, rośliny, przedmioty, ludziki/.  * które ze stempli i dlaczego można odciskać niezależnie od kierunku,  * które ze stempli i dlaczego należy odciskać w ściśle określonym kierunku. * stemplowanie scenek rodzajowych, np. misio w lesie, w sadzie, w ZOO, w kwiaciarni, w sklepie z zabawkami, wyścigi samochodowe. * stemplowanie połączone z malowaniem kredką, np.  * wykonywanie kart do gry: po 2 takie same kwiatki na dwóch kartonikach, * wykonywanie loteryjek: stemplowanie prostokątów wzorami, od 1 do 10 elementów, zamalowywanie określonym kolorem,  * uzupełnianie karty zadaniowej: nauczyciel wywiesza na tablicy określony wzór, dzieci wyszukują wśród różnych stempli " stempel właściwy, odciskają takie same stemple. * przykrywanie obrazków, np.:  każde dziecko otrzymuje kartonik podzielony na 4-6 części. W każdym polu jest określony wzór. Dziecko ma wycięty kartonik wielkości jednego pola, stempluje taki sam wzór i przykrywa loteryjkę. Wygrywa dziecko które pierwsze starannie wykona zadanie. 

Dziękuję za uwagę ! Agnieszka Miłaszewska