dziecka nieakceptowanego „Sytuacja społeczna dziecka nieakceptowanego w klasie szkolnej". Opracowała: Wiesława Mieczkowska

ZAGADNIENIA: I Klasa szkolna jako środowisko społeczne i wychowawcze. II Struktura społeczna w klasie szkolnej III Dzieci nieakceptowane IV Przyczyny izolacji i odrzucenia V Sytuacja dziecka nieakceptowanego VI Zasięg zjawiska nie akceptacji. VII Techniki socjometryczne VIII Wnioski do pracy wychowawczej

I. Klasa szkolna jako środowisko społeczne i wychowawcze. Każdy człowiek, jako istota społeczna, przez całe życie bytuje w grupie społecznej. Początkowo jest to rodzina, później grupy rówieśnicze.

M. Łobocki, wychowanie w klasie szkolnej. „ Klasa jest zespołem składającym się z uczniów wzajemnie na siebie oddziaływujących , którzy różnią się zajmowanymi w nim pozycjami i rolami oraz mają wspólny system wartości i norm regulujących ich zachowanie w istotnych dla klasy sprawach.” M. Łobocki, wychowanie w klasie szkolnej. Z zagadnień dydaktyki grupowej, Warszawa 1974, WSiP s. 15

Zespół klasowy jest też, a może nawet przede wszystkim, środowiskiem wychowawczym - w niej dokonuje się proces przekazywania wzorów zachowań, norm moralnych, kształtowanie postaw.

II. Struktura społeczna w klasie szkolnej. W każdej klasie szkolnej tworzy się struktura społeczna. Jest to wzajemny układ stosunków pomiędzy poszczególnymi uczniami.

Ze względu na powiązania poszczególnych osób z resztą grupy, można mówić o kilku kategoriach jej członków:  dzieci akceptowane,  dzieci przeciętnie akceptowane,  dzieci o statusie niezrównoważonym,  dzieci izolowane,  dzieci odrzucone.

III. Dzieci nieakceptowane. Dzieci izolowane i dzieci odrzucone można objąć wspólną nazwą – DZIECI NIEAKCEPTOWANE. Dzieci izolowane - pozostają na uboczu życia klasowego. Nie mają przyjaciół wśród rówieśników. Często określane są jako bierne społecznie. Inni uczniowie odnoszą się do nich obojętnie, często nie interesują się nimi i nie dostrzegają ich. Dzieci te nie należą w klasie do żadnej mniejszej grupki i często nie biorą aktywnego udziału w jej życiu.

Dzieci odrzucane- nie znajdują w klasie warunków do zaspokojenia potrzeby bezpieczeństwa i akceptacji. Klasa ich nie lubi i nie uznaje. Ma do nich negatywny stosunek. Uczniowie odrzucani są w konflikcie z grupą, zachowanie ich często odbiega od ogólnie przyjętych norm. Czasem usiłują zwrócić na siebie uwagę i zdobyć uznanie dokuczając innym, stosując rozmaite formy agresywnego zachowania się, nie przestrzegając reguł i porządku uznawanego przez inne dzieci.

IV. Przyczyny izolacji i odrzucenia. Uczniami izolowanymi są dzieci nieśmiałe, niedostępne lub nielubiane za swoje zachowanie. Dzieci nieśmiałe są "inne" pod jakimś względem w grupie klasowej np.: z widoczną wadą wzroku, otyłe, ubogie, źle ubrane, ogólnie zaniedbane. Same wycofują się z działań grupy, odczuwając przed nią lęk.

Innymi przyczynami izolacji i odrzucenia jest zachowanie dziecka - agresywność, niesolidarność, nielojalność, egocentryzm. Przyczyną nieakceptacji bywa również odstawanie od grupy „in plus jak i in minus”, np. wyniki w nauce, stan materialny i moralny rodziny, zdrowie i sprawność fizyczna.

V. Sytuacja dziecka nieakceptowanego Brak akceptacji – dezaprobata w stosunku do dziecka ze strony grupy lub całkowite odtrącenie – często pociągają za sobą objawy niedostosowania społecznego. Problem ten można rozpatrywać z kilku punktów widzenia.

Społecznym wyrazem nieakceptacji dziecka w grupie są trudności w procesie jego socjalizacji, które mogą doprowadzić w późniejszym czasie do nieprawidłowego funkcjonowania w społeczeństwie ludzi dorosłych.

Psychologiczne konsekwencje nieakceptacji polegają na nieprawidłowym rozwoju osobowości, który przejawiać się może w postaci poczucia niższości, utrudniającego znalezienie właściwego miejsca w grupie. Pedagogiczny aspekt tego zagadnienia polega na tym, że dziecko nieakceptowane nie wykorzystuje swych potencjalnych możliwości i osiąga mniej niż mogłoby osiągać przy pełnej akceptacji grupy.

VI. Zasięg zjawiska nieakceptacji Problem izolacji i odrzucenia pojawia się w szkole nader często. Szacuje się, że około 30% dzieci szkolnych doznało nieakceptacji, izolacji i odrzucenia.

Problem nieakceptacji dziecka w klasie jest więc problemem ważnym i nie należy go lekceważyć. Nauczyciel pragnąc kierować rozwojem społecznym swych wychowanków w sposób prawidłowy, musi śledzić proces kształtowania się pozycji społecznych poszczególnych uczniów i w wypadkach zagrożenia ingerować we właściwy sposób.

VII. Techniki socjometryczne Duże zastosowanie w badaniach nad strukturą nieformalną klasy szkolnej mają techniki socjometryczne. Technika Moreno polega na zadaniu wszystkim członkom grupy jednakowych pytań. Osoby badane w odpowiedziach mają wskazać partnerów, z którymi chciałyby wejść w kontakt w sytuacji sprecyzowanej w pytaniu.

Plebiscyt Życzliwości i Niechęci dostarcza wychowawcy informacji na temat postaw interpersonalnych członków grupy, ich wzajemnych nastawień. Pozwala określić stosunek jednostki do grupy i stosunek grupy do jednostki. Może również służyć pomiarowi atmosfery w klasie, tzw. klimatu emocjonalnego.

Technika „Powiedz kto...” pozwala stwierdzić jakimi cechami charakteryzują się i jak zachowują się według pozostałych członków grupy uczniowie nieakceptowani. Technika ta polega na uzupełnieniu zdań nazwiskami bądź imionami uczniów, których cechy charakteru bądź sposób zachowania odpowiada treści zawartej w podanym zdaniu.

VIII. Wnioski do pracy wychowawczej Jeżeli zjawisko nieakceptacji dotyczy klasy szkolnej, której jesteśmy wychowawcą, musimy podjąć działania w celu zmiany tej sytuacji.

Mogą być one następujące: 1.Wzmacniajmy poczucie pewności siebie i dodatniej samooceny dzieci nieakceptowanych, np.; okazujmy im przyjazny stosunek, koncentrujmy się na ich mocnych stronach, wykorzystujmy pozytywne cechy i umiejętności tych uczniów. 2. Prowadźmy rozmowy indywidualne i grupowe. Nie można jedynie udzielać nagan, trzeba również dostarczać odpowiednie wzory zachowań, dawać przykłady uczynności i tolerancji.

3. Zapewnijmy uczniom mającym problemy z nauką pomoc w nadrobieniu zaległości. 4. Utrzymujmy stałą współpracę z domem rodzinnym ucznia . 5. Starajmy się włączyć uczniów nieśmiałych do wspólnych czynności przez zachęcanie, potwierdzanie ich wartości.

Sytuacja dziecka nieakceptowanego w klasie szkolnej wpływa na niego niekorzystnie, wywołuje poczucie niższości, nieprzydatności i braku bezpieczeństwa. Ważne jest, aby ułatwić dziecku zdobycie pewności siebie, tak, aby zdecydowało się wejść samo do grupy, zanim zostanie odosobnione.

LITERATURA: M. Łobocki, wychowanie w klasie szkolnej. Z zagadnień dydaktyki grupowej, Warszawa 1974, WSiP . D .Ekiert - Grabowska . : Dzieci nieakceptowane w klasie szkolnej,Warszawa 1982, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Z. Zaborowski, Stosunki społeczne w klasie szkolnej, Warszawa 1964, PWN.