As C E L E Kielce r. XXIII Konferencja Szkoleniowa SDSiZ RP : SDSiZ RP K I

Od paradygmatu dopasowania do paradygmatu kariery – konieczność czy wyobrażenie Przemysława Nowak 2013

Uczeń – klient doradcy Nie wiem kim chcę być w życiu. Chcę w przyszłości dużo zarabiać. Nie wiem jaką szkołę wybrać. Nie wiem jaki kierunek wybrać. Lubię robić różne rzeczy. Nigdy się nad tym nie zastanawiałem. Czym różni się technikum od zawodówki, bo nie wiem co wybrać? Co może robić technik turystyki ? Mama mówi, że będę lekarzem a ja nie chcę.

Dorosły klient doradcy Szukam jakiejkolwiek pracy. Nie wiem co mogłabym robić. Nie wiem jakie mam umiejętności. Mam wrażenie, że nic nie umiem. Pracodawcy mnie nie chcą bo jestem za stary. Nie mam doświadczenia, więc nie mam co szukać dobrej pracy. Nie mam znajomości, więc nie warto szukać. Przez 20 lat pracowałam na produkcji, nie potrafię robić nic innego. Jestem politologiem, jestem po zarządzaniu, jestem historykiem, jestem polonistą, jestem technikiem administracji jestem …… i nie wiem gdzie mógłby szukać pracy ktoś taki jak ja. Mam dzieci, co ja mam zrobić ? Nie podoba mi się moja praca, chcę ją zmienić, ale na jaką? Itd. Jeśli mówimy o doradztwie kariery jaką osobę widzimy w roli klienta młodą czy może starszą i doświadczoną ?

Pytanie 1 Czy można uniknąć dylematów zawodowych wśród dorosłych jeśli zadbamy o poradnictwo wśród uczniów?

Dawniej istotą poradnictwa zawodowego było orzekanie o przydatności jednostki do wykonywania danego zawodu a zadaniem doradcy ( psychologa) była pomoc w wyborze pracy tym, którzy zawodu jeszcze nie posiadali. Najczęściej sprowadzało się do jednorazowego aktu pomocowego.

Model tradycyjny poznanie siebie poznanie zawodu podjęcie decyzji dopasowania zawodu do zdiagnozowanych predyspozycji

zestaw narzędzi diagnostycznych (kwestionariusze osobowości i preferencji) informacje na temat zawodów informacje na temat rynku pracy DOPASOWANIE

rzeczywistość umożliwiała zgodność jednostki ze środowiskiem pracy środowisko pracy było bardziej przewidywalne i w miarę stałe doradca występował bardziej w roli eksperta

Z literatury przedmiotu. Poradnictwo zawodowe ( w ujęciu wąskim) Krótkotrwałe, czasem jednorazowe badanie przydatności zawodowej i na jej podstawie udzielanie porad (S. Baścik). Zespół podejmowanych działań i stosowanych środków, takich jak: badanie indywidualnych uzdolnień, informowanie o zawodach (L. Bandura). Diagnoza predyspozycji, instruowanie lub informowanie

Z literatury przedmiotu. Poradnictwo zawodowe ( w ujęciu szerokim) Działalność polegająca na udzielaniu pomocy osobom zarówno młodym jak i dorosłym w postaci indywidualnych porad i w zakresie poprawnego wyboru zawodu, przygotowania zawodowego, doskonalenia lub zmiany kwalifikacji a także doboru odpowiedniego stanowiska i miejsca pracy. ( A. Roykiewicz)

Zmiana paradygmatu zmiana realiów rynku pracy dezaktualizacja opisów zawodów nowe środowiska pracy zmiany w zarządzaniu zasobami ludzkimi przemiany w sposobie wykonywania pracy wzrost znaczenia kompetencji

Zawód nie opisuje środowiska pracy (czynności, zadania, zależności w każdej instytucji, przedsiębiorstwie firmie są inne) Zawód nie opisuje pracownika (kompetencje i doświadczenia są niepowtarzalne)

Z literatury przedmiotu. System zorganizowanego dostarczania informacji o warunkach pracy i wymaganiach rozmaitych zawodów. Jego celem jest przygotowanie wszystkich uczniów do wyboru drogi zawodowej i pomagania w procesie kształtowania się w decyzji wyboru zawodu. (T. Nowacki)

Z literatury przedmiotu. Poradnictwo zawodowe odnosi się do usług i czynności mających na celu pomoc jednostkom w każdym wieku, dowolnym momencie życia, w podejmowaniu wyborów edukacyjnych, szkoleniowych i zawodowych oraz w zarządzaniu ich rozwojem zawodowym. Z tych usług można korzystać w szkołach, na wyższych uczelniach, instytucjach kształcenia, w publicznych służbach zatrudnienia, miejscu pracy, instytucjach pozarządowych i prywatnych. Czynności te mogą mieć charakter porad indywidualnych bądź grupowych a także na odległość przy użyciu różnego rodzaju nowoczesnych narzędzi. (A. Watts, R. Sultany)

Z literatury przedmiotu. A. Bańka preferuje termin doradztwo, uważa, że poradnictwo odnosi się raczej do edukacji. Wg niego doradztwo to proces pomagania ludziom w lepszym zrozumieniu siebie w odniesieniu do rodzaju pracy i środowiska pracy a także wyboru właściwego zawodu, zmiany zatrudnienia oraz właściwego dostosowania zawodowego. Dziś coraz częściej używamy terminu poradnictwa kariery.

Paradygmat kariery istotą poradnictwa stało się przygotowanie klienta do możliwych wymagań rynku pracy wyparcie zawodu przez karierę

Kariera Kariera – jako proces trwający przez całe życie, na który wpływa wiele ról i wyborów. (Evelyn L. Brannon) W literaturze zagadnienia kariera ma związek nie tylko z awansem zawodowym ale i społecznym. Tak więc podobnie jak rozwój ma charakter wartościujący gdzie zmiany podążają w określonym pozytywnym kierunku.

Kariera Według D. Szupera wpływ na rozwój kariery zawodowej jednostki mają czynniki indywidualne tj. osobowość, postawa, aktywność, osiągnięcia oraz czynniki zewnętrzne uwzględniające strukturę społeczną, rynek pracy, system szkolny, system społeczno – prawny. M. Szczepański twierdzi, że dziś szansę na rozwój kariery mają osoby kreatywne, mobilne, asertywne, o wysoko rozwiniętej potrzebie osiągania sukcesów, poszukujące stale nowych rozwiązań, odrzucające stereotypy, zorientowane na teraźniejszość i przyszłość.

Kariera Jacek Santorski psycholog biznesu wymienia 5 cech paradygmatu kariery: W czymś musisz być najlepszy i z własnej chęci poświęcać temu więcej czasu niż wymaga tego praca Pokora, determinacja, dyscyplina i koncentracja Przewodzenie i współpraca, otwartość na sieć kontaktów, łatwość w korzystaniu z nowych mediów Talenty w komunikacji i zarządzania stresem. Ustawiczne rozwijanie się. Luki w tym zakresie mogą odebrać szanse nawet wybitnemu specjaliście.

Pytanie 2 Czy paradygmat kariery przekłada się na poradnictwo w praktycznym realizowaniu zadań, czy raczej dopasowanie do zawodu jest dominującym elementem poradnictwa ?

Zmiany na rynku pracy  zanika długotrwałe zatrudnienie pracownika w jednej firmie  budowanie doraźne zasobów ludzkich na bazie kompetencji dostępnych na rynku pracy  niedobór kompetencyjny na rynku pracy  praca indywidualna ustępuje pracy zespołowej  zanik modelu rozwoju pracownika wraz z firmą  konieczność ustawicznego kształcenia się

Oczekiwania pracodawców Kompetencje : samoorganizacyjne (organizacja własnej pracy, przejawianie inicjatywy, terminowość, motywacja do pracy) interpersonalne zawodowe (właściwe dla każdego zawodu; znaczenie tej kompetencji było większe w przypadku pracowników fizycznych). Pracodawcy zatrudniający specjalistów dodatkowo oczekiwali od osób ubiegających się o pracę odpowiedniego wykształcenia (90%), na drugim miejscu wskazywali na znajomość języka obcego (70%), na trzecim miejscu pracodawcy formułowali swoje oczekiwania względem wyuczonego zawodu (68%). Jak wynika z raportu Banku Światowego „Skills, not Just Diplomas” w obecnych czasach wzrosło zapotrzebowanie na umiejętności komunikacyjne i poznawcze, przydatne przy wykonywaniu nierutynowych zadań, zmalało natomiast zapotrzebowanie na pracowników wykonujących rutynowe i manualne czynności.

Oczekiwania pracodawców Opracowanie Sedlak & Sedlak styczeń umiejętność wykorzystania wiedzy w praktyce umiejętność rozwiązywania problemów umiejętność pracy w grupie. Dziś od pracowników wymaga się rozwiązywania skomplikowanych i nieoczekiwanych zadań, które angażują coraz mniej prostych i przewidywalnych działań. Pracownicy muszą radzić sobie z coraz bardziej skomplikowanymi technologiami oraz muszą robić użytek z ogromnej ilości informacji. Jak wynika z badania warunków pracy w Europie z 2010 roku, praca wymaga od zatrudnionych: rozwiązywania nieprzewidywalnych problemów (83%) uczenia się nowych rzeczy (68% pracowników z UE-27 uczy się nowych rzeczy w pracy), realizacji złożonych problemów (58%), realizacji monotonnych zadań (45%).

podczas przeprowadzanych badań w regionie świętokrzyskim pracodawcy uznali, że aby zwiększyć możliwość zatrudnienia młodych w programach szkół należy uwzględnić praktykę zawodową (69%), zajęcia z komunikacji interpersonalnej (43%), zajęcia z aktywnego poszukiwania pracy (42%).

Pytanie 3 Czy doradcy zawodowi zatrudnieni w oświacie przygotowują do rozwoju tych kompetencji na poziomie szkoły, ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb rynku pracy ?

Szkoła Dla przypomnienia: Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z 17 listopada 2010 roku w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych szkołach i przedszkolach, od roku szkolnego 2011/2012 gimnazja i placówki ponadgimnazjalne miały zatrudnić doradców zawodowych. Jeśli taka osoba nie została powołana, jej obowiązki miał pełnić nauczyciel wyznaczony przez dyrektora.

Tymczasem We wszystkich placówkach oświatowych w 2011 roku pracowało 1055 doradców, z czego 365 było zatrudnionych w gimnazjach. Z danych MEN zebranych w grudniu 2012 roku wynika, że w szkołach pracowało wówczas 1385 doradców: 591 w gimnazjach, 542 w szkołach ponadgimnazjalnych oraz 132 w poradniach psychologiczno- pedagogicznych. Na około 18 tys. polskich szkół przypadało niespełna 1,4 tys. specjalistów. Są to dane mocno uogólnione podawane przez dziennikarzy, gdyż urzędnicy nie chcą podawać tych informacji o doradcach zawodowych zarejestrowanych w SIO. Wzrost na przestrzeni tych dwóch lat jest widoczny, jednak gdy porówna się go do liczby placówek, wydaje się być niedorzeczny. Okazuje się, że barierą dla rozwoju doradztwa edukacyjno-zawodowego jest nie tylko brak pieniędzy, ale również niska świadomość i niezrozumienie tej tematyki w środowisku szkolnym oraz wśród rodziców. Źródło: oświata.abc.com.ploświata.abc.com.pl

Pytanie 4 Czy doradcy zawodowi zatrudnieni w publicznych służbach zatrudnienia skupiają się na rozwoju kompetencji niezbędnych na rynku pracy?

Publiczne służby zatrudnienia W Powiatowych Urzędach Pracy zatrudnionych jest 1659 doradców zawodowych z czego 214 to stażyści, W Wojewódzkich Urzędach Pracy 60 doradców zawodowych w tym 17 stażystów co stanowi ok. 8,6 % wszystkich zatrudnionych w PUP pracowników. W woj. świętokrzyskim 175 doradców w tym 11 stażystów na 891 zatrudnionych pracowników. Dane MPiPS Stan w dniu 31.XII.2012 r.

Publiczne służby zatrudnienia W województwie podkarpackim średnio na jednego doradcę zawodowego w 2011 r. przypadało bezrobotnych. Był to najgorszy wynik w Polsce. Z danych wynika, że doradca zawodowy na Podkarpaciu mógł poświęcić ok. 73 minuty pracy dla jednego klienta PUP w ciągu całego roku, pod warunkiem, że nie wykonywał żadnych innych czynności.

Pytanie 5 Czy w takiej sytuacji możemy mówić o doradztwie kariery ?

Pytanie 6 i 7 i ……… Na czym ma polegać rola doradcy ? Czy doradca w publicznych służbach zatrudnienia to typowy urzędnik czy już nie ? Czy paradygmat kariery to konieczność czy wyobrażenie ?