Prof. dr hab. Maria Sierpińska Mgr Agata Sierpińska-Sawicz ZMIANY STRUKTURY FINANSOWANIA PRZEDSIĘBIORSTW W SEKCJI ENERGII, GAZU I WODY W OKRESIE SPOWOLNIENIA GOSPODARCZEGO Prof. dr hab. Maria Sierpińska Mgr Agata Sierpińska-Sawicz

Źródła kapitału 1. Wewnętrzne źródło kapitału własnego: Zysk zatrzymany 2. Zewnętrzne źródła kapitału własnego: Emisja akcji/zwiększanie udziałów 3. Zewnętrzne źródła kapitału obcego: Kredyty bankowe, Emisja dłużnych papierów wartościowych, Leasing finansowy 4. Zewnętrzne źródło kapitału hybrydowego/zamiennego: Emisja obligacji zamiennych i innych hybrydowych papierów wartościowych.

Struktura kapitału – alternatywne definicje Utożsamiana ze strukturą pasywów. Podział kapitału stałego (długoterminowego) na kapitał własny i zobowiązania długoterminowe. Proporcje między kapitałami własnymi a kapitałami obcymi oprocentowanymi (długo i krótkoterminowymi) Struktura papierów wartościowych wyemitowanych przez spółkę w podziale na papiery dłużne (bony, obligacje) oraz papiery właścicielskie (udziałowe), takie jak akcje zwykłe i uprzywilejowane.

Docelowa struktura kapitału pożądane proporcje kapitału obcego, akcji uprzywilejowanych i zwykłych, Optymalna struktura kapitału – taka kompozycja źródeł finansowania, w której relacja między ryzykiem a stopą zwrotu będzie prowadziła do maksymalizacji ceny akcji (wartości przedsiębiorstwa).

Makroekonomiczne czynniki wpływające na strukturę kapitału stopy procentowe, system podatkowy i polityka gospodarcza, poziom zadłużenia państwa, poziom rozwoju gospodarczego stopa inflacji przyjęte zasady rachunkowości, poziom korupcji i efektywność systemu prawnego

Branżowe czynniki wpływające na strukturę kapitału specyfika branży, struktura własnościowa, poziom dźwigni finansowej, udział importu i eksportu w obrotach branży.

Mikroekonomiczne czynniki wpływające na strukturę kapitału wielkość spółki, stopień ryzyka operacyjnego i finansowego spółki, koszty pozyskania kapitału, dostępność źródeł finansowania, rodzaj posiadanych aktywów i ich wartość zastawcza, cykl życia firmy, uzyskiwane marże i rentowność osiągana przez spółkę, jakość zarządzania, szczególnie w obszarze finansów, adekwatność przepływów pieniężnych do pokrycia, przyszłego zadłużenia spółki i jego obsługi, polityka właściciela danej spółki.

Struktura aktywów i pasywów przedsiębiorstw w Polsce, % Wyszczególnienie 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Aktywa trwałe 60,6 59,4 60,2 59,3 58,7 59,2 Aktywa obrotowe 39,4 40,6 39,8 40,7 41,3 40,8 Kapitały własne 51,2 51,1 53,2 50,5 51,8 58,6 Zobow. i rezerwy na zobowiązania 48,8 48,9 46,8 49,5 48,2 41,4 w tym zobow. długoterminowe 12,4 11,5 12,1 11,7 13,2

Średni udział aktywów trwałych w aktywach ogółem oraz przeciętny udział zadłużenia długoterminowego w długu ogółem w wybranych krajach w 2005 roku.

Źródła finansowania przedsiębiorstw niefinansowych w wybranych krajach europejskich w 2010 roku Udział kapitału własnego Udział kapitału obcego Zmiana udziału kapitału własnego w latach 2008-2010 Belgia 68 32 +8,7 W.Brytania 55 45 +7,8 Holandia 53 47 +6,6 UE 27 51 49 +4,4 Strefa Euro 50 +3,5 Polska 58,6 50,5 +8,1 Portugalia +1,3 Hiszpania 41 59 +0,0 Grecja 33 67 +2,4

Źródła finansowania przedsiębiorstw w Polsce w latach 2005 -2010 Wyszczególnienie 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Kredyty, mld zł 124,24 138,34 171,72 227,16 220,45 214,17 Dynamika,% rok 2005 =100,0 100,0 111,3 138,2 182,8 177,4 172,4 Leasing, mld zł 16,3 21,7 32,6 33,1 23,0 27,1 Dynamika, % rok 2005 = 100,0 133,1 200,0 203,1 141,1 166,2 Krótkoterm. papiery dłużne, mld zł 8,6 12,89 13,76 12,95 9,97 14,79 149,9 160,0 150,6 115,9 172,0 Obligacje długoterminowe, mld zł 8,92 8,83 13,87 14,94 16,31 17,35 Dynamika, % rok 2005 100,0 99,0 155,5 167,5 194,5 Relacja obligacji do kredytów bankowych 7,2 6,4 8,1 6,6 7,4 8,2

Struktura obcych źródeł finansowania przedsiębiorstw w Polsce w 2010 roku według instrumentów Wyszczególnienie Procent Kredyty i pożyczki długoterminowe 17,5 Kredyty i pożyczki krótkoterminowe 16,1 Obligacje długoterminowe 0,9 KDP 0,7 Rezerwy 7,1 Zobow. z tyt. dostaw i usług 29,0 Zobow. z tyt. innych obciążeń 5,3 Poz. zobow. i rozlicz. międzyokresowe 23,4

Relacja wartości emisji obligacji do nakładów inwestycyjnych przedsiębiorstw oraz PKB w Polsce w latach 2005 -2010, % Wyszczególnienie 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Udział wartości obligacji w nakładach inwestycyjnych,% 6,8 5,7 7,2 6,9 8,71 13,6 Udział wartości obligacji w PKB, % 0,9 0,8 1,2 1,8 1,5

Kredyty dla przedsiębiorstw zmiana do roku poprzedniego mld zł zmiana do roku poprzedniego 1999 107 - 19 2000 120 + 12 2001 124 + 3 2002 125 + 1 2003 127 + 2 2004 122 - 4 2005 2006 143 + 14 2007 178 + 24 2008 228 + 28 2009 220 - 3,5 2010 214 - 2,8 2011 wrzesień 246 +14,9

Zagraniczne zadłużenie firm (sektor pozarządowy i pozabankowy) Wyszczególnienie 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011* Wartość długu w mld euro 48,2 58,7 72,4 81,9 87,5 97,2 102,5 Wzrost do roku poprzedniego Rok 2005 =100 Kredyty krajowe Rok 2005= 100 100,0 121,2 121,8 114,4 123,3 150,2 142,4 113,1 179,0 182,4 106,8 181,5 176,0 111,1 201.7 171,2 105,4 212,6 188,8

Zachowania banków w warunkach kryzysu 80% wzrost marży kredytowej, 60 % większe wymagane zabezpieczenia, 40% wyższe pozaodsetkowe koszty kredytu, 33% zmniejszenie maksymalnej kwoty kredytu/ linii kredytowej, 25% skrócenie maksymalnego okresu kredytowania.

Koszty kredytów w Polsce WIBOR 4,85 Marża 2008 1,1% 2009 2,9% 2010 2,1% 2011 1,7% sierpień 2011

Dodatkowe koszty kredytów Za rozpatrzenie wniosku kredytowego (0,1 do2% wartości kredytu) Za przyznanie kredytu (0,5 do4% wartości kredytu) Za formalnie przyrzeczenie udzielenia kredytu Prowizja za gotowość (0,2 do 2% niewykorzystanej kwoty kredytu) Za wcześniejszą częściową lub całościową spłatę kredytu (0,2 do 1% nadpłaconej kwoty) Rekompensata za nieterminową opóźnioną spłatę raty kredytu (0,1 do2% wysokości raty) Za zmianę umowy kredytowej (0,1 do 4% pozostałej do spłaty części kredytu) Za niedostarczenie w terminie określonych w umowie dokumentów niezbędnych do monitorowania sytuacji ekonomiczno-finansowej podmiotu Za podwyższenie kwoty kredytu (0,5 do 4% dodatkowo przyznanej kwoty Za odroczenie spłaty kredytu (0,2 do 1% kwoty odroczenia Inne opłaty np. prowizja negocjacyjna za administrowanie kredytu pobierana za każdy trzymiesięczny okres kredytu Za brak wymaganych obrotów na rachunku bieżącym (0,5% wartości kredytu np. w Polbanku)

Relacja wartości obligacji korporacyjnych przedsiębiorstw niefinansowych do PKB kraju lub regionu w 2010 roku Kraj , region % do PKB USA Europa Zachodnia Niemcy Pozostałe kraje rozwinięte Chiny Europa Wschodnia, Rosje oraz były republiki ZSRR Czechy Polska 32 % 20 % 34,6 % 19 % 11 % 1 % 12,6 % 1,5 %

Struktura nabywców obligacji korporacyjnych Nabywcy obligacji korporacyjnych i papierów dłużnych Struktura nabywców obligacji korporacyjnych Struktura nabywców papierów dłużnych Banki 25% 35,0% Fundusze emerytalne 9% 10,2 Fundusze inwestycyjne 18% 16,2 Inne instytucje finansowe 1% 0,7% Podmioty zagraniczne 6% 4,5 Pozostałe jednostki 4% 7,6% Przedsiębiorstwa 34% 20,8 Towarzystwa ubezpieczeniowe 5,2 Razem 100,0% !00,0%

Udział leasingu w finansowaniu inwestycji

Udział giełdy w finansowaniu inwestycji Wyszczególnienie 2005 2006 2007 2008 2009 Środki pozyskane z emisji akcji na GPW w mld zł (emisje akcji debiutantów i spółek już notowanych) 5,0 4,3 9,1 5,3 12,3 Procent nakładów brutto na środki trwałe w gospodarce 2,8 2,1 3,6 1,9 4,4

Planowane sposoby finansowania przez firmy w Europie w proc.

Sekcja energii , gazu i wody

Struktura aktywów i pasywów podmiotów sekcji energii, gazu i wody w Polsce w latach 2005 -2010,% Wyszczególnienie 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Aktywa trwałe 78,7 76,9 82,5 81,4 78,1 77,9 Aktywa obrotowe 21,3 23,1 17,5 18,6 21,9 22,1 Kapitały własne 62,8 63,9 72,0 68,6 70,6 70,1 Zobow. i rezerwy na zobow. w tym 37,2 36,1 28,0 31,4 29,4 29,9 - długoterminowe 11,8 10,2 6,7 6,1 5,1 5,0 - krótkoterminowe 14,0 13,9 14,7 13,5 13,2 - pozostałe zobowiązania 11,4 12,0 6,6 11,1 11,7 Kapitały stałe 74,6 77,8 86,7 82,1 83,8 83,3

Struktura zadłużenia przedsiębiorstw w sekcji energii, gazu i wody w podziale na sektor prywatny i publiczny w latach 2005 -2009, % Wyszczególnienie 2005 2006 2007 2008 2009 Zobowiązania. i rezerwy na zobowiązania, mln zł 55 732 56 376 61 486 76 087 67 231 1.Rezerwy 15,3 17,1 20,9 20,7 23,7 2. Zobowiązania długoterminowe kredyty i pożyczki z tytułu emisji papierów dłużnych 31,7 27,6 4,1 28,2 24,1 1,1 23,8 15,7 3,5 19,4 15,0 17,4 12,9 1,5 3.Zobowiązania krótkoterminowe -kredyty i pożyczki -z tytułu emisji papierów dłużnych -z tytułu dostaw i usług - z tytułu podatków i ceł 37,6 6,0 0,2 18,4 38,6 6,5 0,4 18,0 6,7 40,7 5,8 0,5 42,9 2,4 18,3 5,3 45,0 7,1 0,9 20,8 6,2 4. Rozliczenia międzyokresowe 15,4 16,1 14,6 17,0 13,9

Kredyty i pożyczki, w mln zł Struktura kredytów w przedsiębiorstwach sekcji energii, gazu i wody w latach 2005 - 2009 Wyszczególnienie 2005 2006 2007 2008 2009 Kredyty i pożyczki, w mln zł 18 739 17252 13 243 16 498 13 415 Dynamika, rok 2005 =100 100,0 92,1 67,4 88,0 71,6 Kredyty i pożyczki długoterminowe krótkoterminowe 82,0 28,0 78,8 21,2 73,1 26,9 79,3 20,7 64,8 35,2 Kredyty bankowe Pożyczki 84,3 15,7 85,1 14,9 80,4 19,6 71,4 28,6 76,3 23,7 Kredyty krajowe Kredyty zagraniczne 81,8 18,2 83,5 16,5 78,2 21,8 68,5 31,5 60,3 39,7

Średni kupon obligacji według poszczególnych klas ryzyka Average coupon 2009 2010 Emerging market 9,6 Emerging market/ Investment grade 8,6 7,8 High yield 9,7 8,3 Investment grade 5,3 4,8

Dziękujemy za uwagę