Przestępczość zorganizowana Zwalczanie przestępczości zorganizowanej w Polsce i służące temu środki

System zwalczania przestępczości zorganizowanej w Polsce obejmuje: Środki prawne pozostające w dyspozycji państwa i jego organów, także praktykę stosownego orzecznictwa Wyspecjalizowane organy państwa powołane do zwalczania przestępczości zorganizowanej Współpracę międzynarodową w tym zakresie Organizacje pozarządowe Analizy naukowe zjawiska i szkolenia agend zwalczających przestępczość

stopniowalności wymiaru kary Tym, co zdaje się obowiązywać w przepisach odnoszących się do przestępczości zwanej zorganizowaną, są zasady: stopniowalności wymiaru kary stopniowalności „zasług” na poczet złagodzenia wspomnianego wymiaru kary

Środki prawne Art. 258 par. 1 kk: Kto bierze udział w zorganizowanej grupie albo związku mających na celu popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. par. 2: Jeżeli grupa albo związek określone w par. 1 mają charakter zbrojny albo mają na celu popełnienie przestępstwa o charakterze terrorystycznym, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

Środki prawne par. 3: Kto grupę albo związek określone w par. 1, w tym mające charakter zbrojny, zakłada lub taką grupą albo związkiem kieruje, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. par. 4: Kto grupę albo związek mające na celu popełnienie przestępstwa o charakterze terrorystycznym zakłada lub taką grupą lub związkiem kieruje, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od 3 lat

Struktury zorganizowanej działalności przestępczej Zorganizowana grupa przestępcza (niższa forma zorganizowania, co najmniej 3 osoby, może być sformowana nawet dla jednego przestępstwa – przykładem Kwinto i s-ka) Związek przestępczy (wyższa forma zorganizowania - większa liczba członków, rozbudowane struktury, ale i kilkuosobowy zespół, wyspecjalizowany; działalność długotrwała, podstawowa)

Rodzaje grup i związków przestępczych Jak wynika z art. 258 kk, wyróżniamy: Grupy i związki mające na celu popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego Grupy i związki o charakterze zbrojnym (zob. też art. 263 par. 2) Grupy i związki o charakterze terrorystycznym (zob. też art. 115 par. 20)

Środki prawne – pranie brudnych pieniędzy, sprawca zamieszany wprost w przestępstwo Art. 299 kk par. 1: Kto środki płatnicze, instrumenty finansowe, papiery wartościowe, wartości dewizowe, prawa majątkowe lub inne mienie ruchome lub nieruchomości, pochodzące z korzyści związanych z popełnieniem czynu zabronionego, przyjmuje, przekazuje lub wywozi za granicę, pomaga do przenoszenia ich własności lub posiadania albo podejmuje inne czynności, które mogą udaremnić lub znacznie utrudnić stwierdzenie ich przestępnego pochodzenia lub miejsca umieszczenia, ich wykrycie, zajęcie albo orzeczenie przepadku, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

Środki prawne – sprawca z systemu finansowego par. 2: Karze określonej w § 1 podlega, kto będąc pracownikiem lub działając w imieniu lub na rzecz banku, instytucji finansowej lub kredytowej lub innego podmiotu, na którym na podstawie przepisów prawa ciąży obowiązek rejestracji transakcji i osób dokonujących transakcji, przyjmuje, wbrew przepisom, środki płatnicze, instrumenty finansowe, papiery wartościowe, wartości dewizowe, dokonuje ich transferu lub konwersji, lub przyjmuje je w innych okolicznościach wzbudzających uzasadnione podejrzenie, że stanowią one przed-miot czynu określonego w § 1, lub świadczy inne usługi mające ukryć ich przestępne pochodzenie lub usługi w zabezpieczeniu przed zajęciem.

Środki prawne – sprawca działa w porozumieniu par. 5: jeśli sprawca działa w porozumieniu z innymi osobami – podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10 (przestępczość zorganizowana) par. 6: podobna kara grozi sprawcy czynu określonego w par. 1 i 2, jeśli osiągnął znaczną korzyść majątkową.

Złagodzenie odpowiedzialności, wyłączenie karalności (czynny żal; dezintegracja grupy) Art. 259 kk: Nie podlega karze za przestępstwo określone w art. 258, kto dobrowolnie odstąpił od udziału w grupie albo związku i ujawnił przed organem powołanym do ścigania przestępstw wszystkie istotne okoliczności popełnionego czynu lub zapobiegł popełnieniu zamierzonego przestępstwa, w tym i przestępstwa skarbowego.

Złagodzenie odpowiedzialności, wyłączenie karalności (mały świadek koronny; dezintegracja grupy) Art. 60 kk par. 3: Sąd stosuje nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet może warunkowo zawiesić jej wykonanie w stosunku do sprawcy współdziałającego z innymi osobami w popełnieniu przestępstwa, jeżeli ujawni on wobec organu powołanego do ścigania przestępstw informacje dotyczące osób uczestniczących w popełnieniu przestępstwa oraz istotne okoliczności jego popełnienia.

Złagodzenie odpowiedzialności, wyłączenie karalności (mały świadek koronny; dezintegracja grupy) Art. 60 kk par. 4: Na wniosek prokuratora sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet warunkowo zawiesić jej wykonanie w stosunku do sprawcy przestępstwa, który, niezależnie od wyjaśnień złożonych w swojej sprawie, ujawnił przed organem ścigania i przedstawił istotne okoliczności, nieznane dotychczas temu organowi, przestępstwa zagrożonego karą powyżej 5 lat pozbawienia wolności.

Złagodzenie odpowiedzialności, wyłączenie karalności (świadek anonimowy/incognito; dezintegracja grupy) Art. 184 kpk par 1: ...sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, może wydać postanowienie o zachowaniu w tajemnicy okoliczności umożliwiających ujawnienie tożsamości świadka, w tym danych osobowych, jeżeli nie mają one znaczenia dla rozstrzygnięcia w sprawie (W związku z tym - czyt. niżej) par. 2: (...) Protokół przesłuchania świadka wolno udostępniać oskarżonemu lub obrońcy tylko w sposób uniemożliwiający ujawnienie okoliczności, o których mowa w par. 1.

Świadek koronny Podstawą prawną są ustawy: o świadku koronnym z 1997 r. i o zmianie ustawy o świadku koronnym z 2006 r. Uzupełnieniem są rozporządzenia Rady Ministrów z 1998 r. i z 2006 r. w sprawie udzielania ochrony i pomocy świadkom koronnym i innym uprawnionym osobom

Świadek koronny – instytucję tę stosuje się w sprawach takich, jak: Przestępstwo lub przestępstwo skarbowe popełnione w zorganizowanej grupie Udział w zorganizowanej grupie lub związku Łapownictwo bierne Łapownictwo czynne Płatna protekcja bierna Płatna protekcja czynna Przekroczenie uprawnień lub niedopełnienie obowiązków przez funkcjonariusza publ. Bierne i czynne łapownictwo wyborcze, sportowe oraz związane z wykonywaniem działalności gospodarczej

Świadek koronny Status świadka koronnego może uzyskać podejrzany, który do czasu wniesienia do sądu aktu oskarżenia: przekazał organowi prowadzącemu postępowanie informacje mogące przyczynić się do ujawnienia okoliczności przestępstwa, wykrycia innych sprawców, ujawnienia innych przestępstw lub zapobieżenia im ujawnił majątek swój oraz innych sprawców zobowiązał się do złożenia przed sądem wyczerpujących zeznań dotyczących uczestników i okoliczności przestępstwa

Świadek koronny Status świadka można uzyskać także pod warunkiem zobowiązania się do zwrotu korzyści majątkowej odniesionej z przestępstwa (także skarbowego) oraz naprawienia szkody nim wyrządzonej Świadkiem koronnym nie może zostać podejrzany kojarzony z: popełnieniem lub współudziałem w popełnieniu zabójstwa nakłanianiem innej osoby do popełnienia takiego czynu kierowaniem zorganizowaną grupą lub związkiem

Świadek koronny Podejrzany, któremu przyznano status świadka koronnego, nie podlega karze za przestępstwa (także skarbowe), w których uczestniczył i które jako świadek koronny ujawnił w trybie przewidzianym ustawą

Świadek koronny Status świadka koronnego uchyla się obligatoryjnie, jeśli tenże świadek: zeznał nieprawdę lub zataił prawdę popełnił nowe przestępstwo działając w zorganizowanej grupie lub związku zataił majątek swój lub pozostałych sprawców uzyskał status świadka niezgodnie z prawem

Świadek koronny Można podjąć zawieszone (na 14 dni, do czasu umorzenia) postępowanie w danej spawie wobec świadka koronnego, jeśli: popełnił on nowe przestępstwo umyślne nie wykonał w oznaczonym terminie lub w oznaczony sposób zobowiązania do naprawienia szkody lub zwrotu korzyści uzyskanych z przestępstwa

Proces ustanawiania świadka koronnego i program ochronny Trzy etapy: sędziowski (postanowienie o dopuszczeniu dowodu z zeznań świadka koronnego) prokuratorski (postanowienie o zastosowaniu ochrony lub pomocy) policyjny (zarządzenia komendanta głównego o formach ochrony i pomocy) lub więzienny (w tym przypadku wykonuje dyrektor generalny Służby Więziennej)

Proces ustanawiania świadka koronnego i program ochronny Ochroną świadka koronnego zajmuje się Zarząd Ochrony ŚK (ZOŚK) CBŚ KGP Czynnikiem zwiększającym bezpieczeństwo ŚK jest możliwość przesłuchania ŚK dzięki wideotransmisji Programem ochronnym bywają też objęte rodziny ŚK 80% ŚK to ludzie w wieku 31-50 lat (doświadczeni) 85% funkcjonariuszy ZOŚK pracowało w CBŚ Elementem programu ochrony jest uzyskanie wyższych/dodatkowych kwalifikacji

Świadek koronny - efekty Po 10 latach stosowania instytucji ŚK efektem procesowym tylko głównych spraw było wskazanie/sformułowanie: 3834 podejrzanych 12 797 zarzutów (m.in. 106 popełnienia zabójstwa) ogółem wykryto blisko 13 tys. przestępstw odzyskano mienie na kwotę 37 606 427 zł zabezpieczono mienie na kwotę 30 324 756 zł aresztowano tymczasowo 2422 osoby

Kompetencje policji (art. 19 ustawy o policji) - kontrola operacyjna Kontrola operacyjna – jedna z metod stosowanych w ramach czynności operacyjno-rozpoznawczych Warunkiem zastosowania – bezskuteczność wcześniej zastosowanych środków typu: obserwacja, zasadzka, pułapka kryminalistyczna, wywiad, pomoc osób niebędących policjantami, dostępne bazy danych Zarządza ją – na wniosek komendanta głównego policji – właściwy sąd okręgowy na posiedzeniu niejawnym W sytuacjach wyjątkowych – komendant główny bądź wojewódzki za zgodą prokuratora okręgowego, ale w ciągu 5 dni sąd musi to zatwierdzić.

Kompetencje policji (art. 19 ustawy o policji) - kontrola operacyjna Kontrola operacyjna prowadzona jest niejawnie i polega na: kontrolowaniu treści korespondencji; kontrolowaniu zawartości przesyłek; stosowaniu środków technicznych umożliwiających uzyskiwanie w sposób niejawny informacji i dowodów oraz ich utrwalanie, a w szczególności treści rozmów telefonicznych i innych informacji przekazywanych za pomocą sieci telekomunikacyjnych.

Kompetencje policji – kontrola operacyjna Kontrola operacyjna jest zarządzana na 3 miesiące, z możliwością jej przedłużenia na okresy wyznaczane przez sąd Uzyskane materiały o znaczeniu procesowym są przekazywane właściwemu prokuratorowi Pozostałe materiały są po 2 miesiącach od zakończenia kontroli komisyjnie niszczone

Ofensywne metody pracy operacyjnej – zakup kontrolowany Sens tych metod polega na szybkim reagowaniu już w momencie rozpoznania możliwości popełnienia przestępstwa (zwłaszcza przez zorg. grupy przestępcze) Zakup kontrolowany – celem jest sprawdzenie uzyskanych wcześniej wiarygodnych informacji o przestępstwie oraz ustalenie sprawców i uzyskanie dowodów (zakup, sprzedaż, przejęcie) W grę wchodzą: broń, narkotyki, używki objęte akcyzą, materiały promieniotwórcze Zakup zarządza komendant główny lub wojewódzki policji po uzyskaniu pisemnej zgody prokuratora okręgowego, na 3 miesiące, z możliwością przedłużenia

Ofensywne metody pracy operacyjnej – kontrolowane przyjęcie lub wręczenie korzyści majątkowej; prowokacja policyjna Przedmiotem przejęcia lub wręczenia mogą być środki płatnicze krajowe bądź zagraniczne, prawa majątkowe, rzeczy ruchome bądź nieruchome Prowokacja policyjna – różni się od ww. tym, że to policjant (funkcjonariusz) występuje z inicjatywą dokonania niejawnego nabycia, zbycia, przejęcia, wręczenia lub przyjęcia (łapówki, przedmiotów zabronionych, np. pochodzących z przestępstwa). Uwaga: prowokacja może być stosowana wyłącznie w sytuacji, gdy uzyskano wcześniej wiarygodne informacje o przestępstwie – UWAGA na afery CBA

Ofensywne metody pracy operacyjnej – przesyłka niejawnie nadzorowana Celem jest udokumentowanie przestępstwa, ustalenie osób w nim uczestniczących, przejęcie przedmiotów przestępstwa Polega na niejawnym nadzorowaniu wytwarzania, przemieszczania, przechowywania i obrotu przedmiotami przestępstwa Obserwacji podlegają: przesyłki, nieruchomości i przedmioty ruchome (co do których zachodzi podejrzenie, że są wykorzystywane do wytwarzania, przemieszczania, przechowywania lub obrotu przedmiotami przestępstwa), osoby w to zaangażowane

Ofensywne metody pracy operacyjnej – przesyłka niejawnie nadzorowana Przedmiotem zainteresowania w przypadku nadzorowanej niejawnie przesyłki są: środki odurzające, broń, używki objęte akcyzą, miejsca nielegalnego wytwarzania takich produktów, pakowania, rozlewania itp. Zarządzenie o przesyłce kontrolowanej wydaje komendant główny bądź wojewódzki, zawiadamiając niezwłocznie właściwego prokuratora okręgowego

Jeśli jest to niezbędne, policja może skorzystać: Ofensywne metody pracy operacyjnej – ujawnienie tajemnicy bankowej i ubezpieczeniowej (art. 20 ustawy o policji) Jeśli jest to niezbędne, policja może skorzystać: z informacji dotyczących umów ubezpieczenia (w tym z przetwarzanych przez zakłady ubezpieczeń danych podmiotów, które zawarły umowy ubezpieczenia) z przetwarzanych przez banki informacji stanowiących tajemnicę bankową Postanowienie wydaje sąd okręgowy na wniosek komendanta głównego lub wojew.

Niekiedy dotyczy to też współpracowników policji Ofensywne metody pracy operacyjnej – posługiwanie się dokumentami legalizacyjnymi (art. 20 ustawy o policji) Policjanci realizujący zadania zmierzające do ujęcia członków zorganizowanych grup przestępczych muszą niejednokrotnie posługiwać się dokumentami uniemożliwiającymi ich identyfikację Niekiedy dotyczy to też współpracowników policji Dokumenty takie wydaje komendant główny policji; może też zwrócić się o ich przygotowanie do organów administracji bądź innych organów czy służb

Ofensywne metody pracy operacyjnej – korzystanie z bilingów połączeń telefonicznych (art. 20 u. o policji) Policja ma prawo otrzymać od operatora: dane identyfikujące abonenta, zakończenia sieci, urządzeń telekomunikacyjnych, między którymi uzyskano połączenie dane dotyczące uzyskania lub próby uzyskania połączenia dane o okolicznościach i rodzaju wykonywanego połączenia Wnioskuje o to komendant główny, wojewódzki lub policjant przez nich wskazany

Policja może korzystać z pomocy osób niebędących policjantami Ofensywne metody pracy operacyjnej – osoby współpracujące z policją (art. 22 ustawy o policji) Policja może korzystać z pomocy osób niebędących policjantami Osoby takie mogą uzyskać wynagrodzenie za udzielenie policji pomocy (np. z funduszu operacyjnego) Ujawnianie danych dotyczących osób udzielających pomocy w zakresie czynności operacyjno-rozpoznawczych, jest zabronione