dr Bogdan Zinchenko Dyżury w semestrze zimowym 2010/2011 W każdą środę, godz Katedra Ekonomii, pokój C-9

Sobota, 18 września Formy integracji gospodarczej Idee jednoczenia Europy Działania zjednoczeniowe tuż po wojnie Procesy integracyjne w latach 50-ch

Wstęp  Istotną tendencją we współczesnej gospodarce światowej jest wzmożone dążenie do regionalnej integracji gospodarczej  porozumienia międzynarodowe zawierane przez kraje z jednego regionu geograficznego, mające na celu zmniejszenie i całkowitą likwidację taryfowych i pozataryfowych barier na drodze przepływu dóbr, usług i czynników produkcji między tymi krajami.

 Najważniejszy układ regulujący harmonogram liberalizacji obrotów handlowych to General Agreement on Tariffs and Trade (GATT)  Podpisany 30 października 1947 roku, miał chronić wynegocjowane przez uczestników koncesje celne.  Kontynuacja GATT to WTO (World Trade Organization).  Podstawowa zasada WTO – niedyskryminowanie i równość traktowania. Wstęp

 Zasady te zapisane są w klauzuli największego uprzywilejowania (KNU)  Na mocy KNU nie można przyznawać korzyści jednemu państwu albo grupie państw, ponieważ wszystkie państwa członkowskie mają do nich jednakowe prawa.  Przywileje nie mogą działać selektywnie  Wyjątek od KNU – powstanie unii celnej lub strefy wolnego handlu Wstęp

Formy integracji gospodarczej  Strefa wolnego handlu — likwidowane są cła i ograniczenia pozataryfowe  kraje członkowskie swobodnie stosują narzędzia polityki handlowej wobec krajów spoza ugrupowania, np. Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (EFTA), Północnoamerykańska Strefa Wolnego Handlu (NAFTA);

Formy integracji gospodarczej Unia celna — porozumienie handlowe, w którym członkowie oprócz likwidacji ceł i ograniczeń pozataryfowych, prowadzą wspólną politykę handlową wobec pozostałych krajów;

Formy integracji gospodarczej Wspólny rynek  nie ma barier w handlu pomiędzy krajami członkowskimi  prowadzona jest wspólna polityka handlowa wobec krajów trzecich  ma miejsce swobodny przepływ czynników produkcji pomiędzy krajami członkowskimi

Formy integracji gospodarczej Unia ekonomiczna (unia gospodarcza) — wyższa forma wspólnego rynku, w której członkowie dokonali harmonizacji wszystkich rodzajów polityki, mających wpływ na warunki konkurencji, m.in. polityki podatkowej, monetarnej, społecznej; Unia walutowa (unia monetarna) — forma integracji gospodarczej, w której wprowadza się także wspólną walutę;

Formy integracji gospodarczej Unia polityczna — polega na unifikacji części lub całości polityki zagranicznej i obronnej.

Formy integracji gospodarczej

Gospodarcze korzyści integracji  Stymuluje wzrost gospodarczy w krajach członkowskich  Zwiększa bezpośrednie inwestycje zagraniczne i produkcję światową  Kraje specjalizują się w tym, w czym są najbardziej efektywne  Dodatkowe korzyści z wolnego handlu poza porozumieniami GATT i WTO

Polityczne korzyści integracji  Współzależność gospodarcza stwarza zachętę do współpracy politycznej  Skutecznie obniża to prawdopodobieństwo konfliktów zbrojnych  Razem kraje członkowskie mają większą wagę i siłę przetargową w handlu z innymi krajami i ugrupowaniami

Przeszkody integracji  Integrację ciężko jest osiągnąć i utrzymać  Cały naród może zyskać lecz poszczególne grupy społeczne i zawodowe mogą ucierpieć  Potencjalna strata suwerenności i kontroli nad sprawami wewnętrznymi

Argumenty przeciw integracji  Ekonomiści zaznaczają, że korzyści integracji zależą od przewagi efektu kreacji handlu nad efektem przesunięcia handlu  Kreacja handlu polega na zastąpieniu drogich dóbr krajowych przez dobra importowane bezcłowo, pochodzące z państw unii celnej.  Przesunięcie handlu polega na tanich dóbr importowanych z państw trzecich przez dobra relatywnie drogie, importowane bezcłowo z krajów członkowskich unii celnej

Rozwój podstaw cywilizacji europejskiej Kolonizacja i wpływy helleńskie Kultura, sztuka i filozofia, zasadnicze pojęcia wiedzy o państwie i polityce

Rozwój dorobku Greków, rozbudowanie zasad funkcjonowania państwa i prawa Rozbudowanie europejskiej infrastruktury Pax Romana: wspólne prawo, cywilizacja i siłowy porządek pokojowy

Uniwersalizm teokratyczny. Cywilizacja chrześcijańska w miejscu greckiej i rzymskiej Centralizm, własna władza i hierarchia Karol Wielki ( ). Praktyczna unifikacja Europy.

ROBIMY SKOK DO XX WIEKU ………………

Pierwsze lata powojenne  Europa zniszczona. Starty ludzkie oraz 30% produkcji przemysłowej.  Degradacja pozycji międzynarodowej Europy  Początki konfrontacji na linii USA-ZSRR  Dwa supermocarstwa dążą do zabezpieczenia swoich interesów w Europie i w Niemczech  USA popierają dążenia federalistów europejskich  Scalona Europa – bliski region współpracy, zaplecze w konfrontacji z Moskwą

Zmiana układu sił i osłabienie pozycji międzynarodowej Europy  Spadek udziału państw Europejskich w całości gospodarki światowej.  Uzależnienie Europy Zachodniej od polityki Waszyngtonu.  Bezwzględna dominacja ZSRR we wschodniej części kontynentu.  Osłabienie pozycji kolonialnej głównych państw europejskich.  Wyraźny podział kontynentu na dwa konfrontacyjne bloki.  Kryzys gospodarczy i demograficzny po wojnie.

Zmiana układu sił i osłabienie pozycji międzynarodowej Europy  Niemcy: podzielone na strefy okupacyjne, bez samodzielności.  Włochy: osłabienie, izolacja polityczna, peryferyjne położenie regionów południowych.  Wielka Brytania i Francja: utrata pozycji przedwojennych, kryzys gospodarczy, osłabienie wojenne.  Belgia, Holandia i Luksemburg najbardziej zaawansowane integracyjnie (unia celna 1944).

Zalety integracji  Polepszenie efektywności działań gospodarczych  Poprawa poziomu życia społecznego po kryzysie wojennym.  Wspólne przeciwstawienie się politycznej presji ZSRR.  Wewnętrzna stabilizacja polityczna państw.  Możliwość włączenia Niemiec do współpracy ogólnoeuropejskiej.  Zmniejszenie dystansu między USA i Europą.

Nowa sytuacja i poszukiwanie rozwiązań  Skutki wojny, nowe okoliczności i nadmiar dobrej woli wśród polityków zapewniały szybki postęp w dążeniu do zjednoczenia.  Amerykanie stanowczo popierali wszelkie inicjatywy zjednoczeniowe (nowy rynek, zaplecze w konfrontacji z ZSRR).  Wielka Brytania ciążyła do wspólnej Europy, chciała być pośrednikiem o szczególnych stosunkach z USA i Commonwealth.

Skutki podziału blokowego  Odmienna hierarchia wartości i różna wizja Europy.  Ograniczony model rozwoju integracji.  Podział na „lepszą” i „gorszą” Europę.  Procesy integracyjne lepiej się rozwinęły na Zachodzie Europy (lepsze uprzemysłowienie, wymiana, poziom rozwoju, demokracja, stabilność).  Na Wschodzie społeczeństwa pod dominacją radziecką, mniej rozwinięte, agrarne, mniej stabilne politycznie, mniej możliwości rozwoju.

Powojenne ruchy zjednoczeniowe  Europejska Unia Federalistów  Powstała w 1946  Jednoczyła różne nurty dążące do szybkiego zjednoczenia Europy, radykalne poglądy niektórych  Dążyli do jednolitej organizacji integracyjnej  Kongres w Montreux (1947) i Rzymie (1948)  Dążenie do stworzenia federacji, Unii Europejskiej, projekt konstytucji, Wielo

Powojenne ruchy zjednoczeniowe  Europejska Unia Parlamentarna  Powstała w 1947 roku w oparciu o narodowe organizacje i komitety  Cel budowy Unii gospodarczej

Winston Churchill i Ruch Zjednoczonej Europy  Wystąpienie w Fulton 5 marca 1946 roku  Historyczne wystąpienie w Zurychu 19 września 1946 roku  Wspólne dziedzictwo narodów Europy  Wcześniejsze pomysły zjednoczeniowe  Wezwał do budowy Stanów Zjednoczonych Europy  Kierownictwo dla Francji i Niemiec  Silny impuls integracyjny

Ruch Zjednoczonej Europy  Szybko po Zurychu, Churchill powołał Ruch ze swoim zięciem Duncanem Sandys na czele.  Ruch promował integracje w Wielkiej Brytanii, która byłą „z Europą ale poza Europą”.

Powstanie BENELUXu  Traktat o utworzeniu Belgijsko- Luxemburskiej Unii Ekonomicznej 1921 rok  21.X.1943 na emigracji podpisano prowizoryczny układ walutowy – koordynacja przedsięwzięć walutowych oraz wspólna polityka w ramach org. Międzynarodowych  5.IX.1944 w Londynie podpisano konwencje z zniesieniu ceł wewnętrznych oraz wspólnej taryfie wobec państw trzecich

 Weszło w życie 1.I r., w 1948 zniesiono cła, Sekretariat Generalny w Brukseli 1.I.1949r. Wprowadzono wspólną taryfę.  15.X.1949 r. wstępny układ o utworzeniu unii gospodarczej. Wysiłki we współpracy handlowej i monetarnej oraz ujednolicenie ustawodawstwa Powstanie BENELUXu

 25.VI.1953 – protokół o przyśpieszeniu koordynacji polityki gospodarczej, socjalnej i ujednolicenie handlowej i finansowej  1955 Międzyparlamentarna konsultatywna rada Benelux, B i NL – po 21 czł., L – 7 czł.  Realne scalenie od 1956 roku. Powstanie BENELUXu

Kongres w Hadze  5 czerwca 1947 – ogłoszono plan Marshalla  Lipiec 1947 – Komitet koordynacyjny Ruchów Zjednoczonej Europy  Pod kierownictwem Duncana Sandysa i Komitet szykował duży zjazd zwolenników integracji

Kongres w Hadze  7-10 maja 1948 roku – Kongres Haski  Wiele znanych osobistości – 800 delegatów z 25 krajów, dwunastu byłych premierów, czterdziestu byłych ministrów, dwudziestu czynnych ministrów i ponad 100 parlamentarzystów różnej orientacji

Kongres w Hadze  Przewodnictwo Kongresu – Churchill  Praca Komitetu politycznego – Paul Ramadier (były premier Francji)  Komitet Ekonomiczny – Paul van Zeeland  Komitet Kultury

Kongres w Hadze  Dyskutowano nad programami jednoczenia Europy  Federaliści i Benelux – tworzyć Unie ze Zgromadzeniem Europejskim  Brytyjczycy – chęć powołania wspólnego organu międzynarodowego o ograniczonych kompetencjach  Kompromis – punkt widzenia umiarkowanych federalistów

 Rezolucja kulturalna  Wspólne dziedzictwo, prawa człowieka ponad granicami, promowanie świadomości europejskiej książkami filmem etc.  Rezolucja polityczna  Utworzenie unii politycznej, Zgromadzenia Europejskiego, Karta Praw Człowieka, Europejski Trybunał Praw Człowieka  Rezolucja ekonomiczno-społeczna  Zaproszenie rządom do tworzenia jedności ekonomicznej kontynentu, likwidacja barier handlowych, celnych, przepływ kapitału, unifikacja waluty, harmonizacja ustawodawstwa

Znaczenie Kongresu  Ważny etap na drodze do integracji  Zaproponowano wiele projektów działań  Szczególna ranga – Churchill  Wyeksponował wspólnotę duchową ponad granicami.  Sformułowano syntezę celów zjednoczenia.

Decyzje po Kongresie  Ruch Europejski i Rada Europy  25 X 1948 r. powstał Ruch Europejski – federacja autonomicznych organizacji proeuropejskich. Działania wielokierunkowe. Wpłynął na powstanie Rady Europy oraz quasi-parlamentu europejskiego (Zgromadzenie doradcze)

Organizacja europejskiej współpracy gospodarczej  Plan Marshalla przyjęto 5 czerwca 1947roku  16 kwietnia 1948 r. powołano Organizacje Europejskiej Współpracy Gospodarczej (Organization for European Economic Cooperation - OEEC)  Instytucjonalne ramy koordynacji rozdziału pomocy z planu Marshalla  USA wymagały powołania takiej organizacji i ustalenia instytucjonalnych zasad podziału pomocy

 Najwyższy organ i Rada zbierana kilka razy rocznie. Wnioski do Rady prygot. Komitet wykonawczy (przedstawiciele 7 państw wybieranych przez Rade). Specjalistyczne agencje oraz komitety techniczne  Przy OEEC – Europejska Unia Płatnicza (1950), Europejska Agencja Energii Jądrowej (1957), Bank Rozrachunków Międzynarodowych (fundusz obrotowy ze środków USA gwarantował prawidłowość rozliczeń)  Do roku 1952 otrzymano 15 mld (w tym 5 mld na UK i Fr)  W 1961 przekształcono w OECD (18 państw OEEC + USA i Kanada)

Organizacja europejskiej współpracy gospodarczej  OEEC – organ konsultatywny, wymagał jedności.  OEEC ułatwiła rozdysponowania środków.  Stworzyła forum zbliżenia krajów. korzystających z pomocy Amerykańskiej  Odbudowanie gospodarki krajów.  Wprowadzenie rozwiązań w kierunku integracji.

Rada Europy  Churchill proponował powołanie Rady już w 1943 roku.  Po Hadze z inicjatywą Paul-Henri Spaak oraz Paul Ramadier. Cel – Zwołanie Zgromadzenia Europejskiego.  Ruch Europejski przygotował memorandum  Brytyjczycy zaproponowali powołać również Komitet Ministrów.

Rada Europy  Komisja do spraw tworzenia Rady przygotowała założenia organizacyjne Rady Europy z międzynarodowym Komitetem Ministrów na czele oraz delegowanym przez państwa Zgromadzeniem Doradczym.  5 maja 1949 r. na konferencji w Londynie 10 państw przyjęto statut Rady Europy. Francja, Benelux, Dania, Norwegia, Szwecja, Wielka Brytania i Włochy. Potem dodano Turcje (1949), Islandia (1950), RFN (1951), Austria (1956)

Rada Europy  Inauguracja w Strasburgu w 8 sierpnia 1949 (Strasburg – dwujęzyczny, Alzacja i Lotaryngia)  Języki oficjalne – francuski i niemiecki.  Cele statutowe- osiągnięcie większej jedności między członkami, wcielenie w życie zasad Wspólnego dziedzictwa, ułatwienie postępu ekonomicznego i społecznego.

Rada Europy  Pionierskie rozwiązanie – Zgromadzenie Doradcze (po 1974 r. –Zgromadzenie Parlamentarne)  Uprawnienia – przygotowanie opinii, dyrektyw i propozycji konwencji, stopniowe ujednolicenie ustawodawstwa państw członkowskich  Główny organ decyzyjny – Komitet Ministrów (skład z min spraw zagranicznych krajów członkowskich od każdego kraju 1 członek i jeden glos)  Komitet miał rozważać środki właściwe do realiz celu, miał uprawnienia admin i finansowe

Rada Europy  Po stworzeniu EWG rola osłabła  Organ konsultacyjny i koordynacyjny  Szczególna ranga problemu praw człowieka i utrwalanie ogólnej wolności  W 1950 przyjęto Konwencje Ochrony praw człowieka i Podstawowych Wolności  Rada nie stała się motorem integracji (różnica zdań członków co do jej kompetencji)  Ale utworzyła forum rozwijania idei integracyjnych

Następne zajęcia  Europejska Wspólnota Węgla i Stali.  Pierwsze doświadczenie integracji sektorowej w Europie.