PROCESY GLOBALIZACYJNE W GOSPODARCE ŚWIATOWEJ

Czym jest? W latach siedemdziesiątych słowo globalizacja nie pojawiło się na łamach New York Times, w latach osiemdziesiątych pojawiało się rzadziej niż raz w tygodniu, w pierwszej połowie lat dziewięćdziesiątych rzadziej niż dwa razy w tygodniu, w drugiej trzy razy na tydzień. Wpisanie słowa globalization w wyszukiwarce google.com w 2002 r. dawało 1,6 mln odnośników, w 2007 r. 24,6 mln odnośników.

Czym jest? Ogół procesów prowadzących do coraz większej współzależności i integracji państw, społeczeństw, gospodarek i kultur, czego efektem jest tworzenie się "jednego świata", światowego społeczeństwa; zanikanie kategorii państwa narodowego; kurczenie się przestrzeni społecznej i wzrost tempa interakcji poprzez wykorzystanie technologii informacyjnych oraz wzrost znaczenia organizacji ponad- i międzynarodowych, w szczególności ponadnarodowych korporacji. Globalizacja gospodarki - procesy organizowania i prowadzenia produkcji, wymiany i przepływów kapitału w skali światowej oraz traktowania przez podmioty gospodarcze całości globu jako jednego rynku. Brak jednej wyczerpującej definicji

Historia 1870-1913 - pierwsza fala globalizacji, 1913-1950 - okres odwrotu od globalizacji, spowodowanego wojną i Wielkim Kryzysem, 1950-1973 – „złoty wiek” globalizacji, od 1973 roku - druga fala globalizacji. Czynnikami, które wyróżniają drugą falę globalizacji od poprzednich okresów są przepływy usług i wiedzy.

Wzrost handlu międzynarodowego … Źródło: WDI 2006

…i globalnych rynków kapitałowych Uwaga: „LO”, „PO” oznacza lewą i prawą oś Źródło: WIRR 2006, WDI 2006

Globalne trendy demograficzne - liczba ludności wg prognozy ONZ Uwaga: „LO”, „PO” oznacza lewą i prawą oś, dane w milionach osób. Źródło: Organizacja Narodów Zjednoczonych, http://esa.un.org/unpp/

Przyspieszający proces globalizacji prowadzi do znaczących zmian na gospodarczej mapie świata.

Udział regionów w światowym handlu Procent z całości 1990 1995 2000 2005 1990-2005 Kraje uprzemysłowione 72,7 67,1 65,1 59,7 Spadek UE 43,9 39,3 36,9 37,5 USA 13,1 13,6 15,6 12,2 Kraje rozwijające się 27,3 32,9 34,9 40,3 Wzrost Azja 12,8 18,0 18,8 21,3 Źródło: IMF Direction of Trade Statistics

PKB wg kursów rynkowych w USD PKB wg szacunków parytetu siły nabywczej Szacowana wielkość relatywna gospodarek w roku 2005 i 2050 (Stany Zjednoczone = 100)  Kraj (indeks dla USA=100) PKB wg kursów rynkowych w USD PKB wg szacunków parytetu siły nabywczej 2005 2050 Stany Zjednoczone 100 Japonia 39 23 32 Niemcy 15 20 Chiny 18 94 76 143 Wielka Brytania 16 Indie 6 58 30 Meksyk 17 9 Brazylia 5 13 25 Indonezja 2 19 7 Źródło: Szacunki PricewaterhouseCoopers, Hawksworth (2006).

Globalizacja – kto zyska, kto traci? Otwartość na przepływy handlowe i przepływy finansowe pozwala szybciej zwiększyć poziom PKB per capita, ale jednocześnie jest związana z większą zmiennością produkcji. Globalny podział produkcji, przyczynia się do wzrostu dysproporcji pomiędzy wysoko i nisko wykwalifikowanymi pracownikami (Feenstra, Hanson 2001).

Globalizacja – kto zyska, kto traci? Globalizacja może prowadzić do pogorszenia lub do poprawy sytuacji najbiedniejszych gospodarstw domowych, w zależności od sytuacji w danym kraju i od prowadzonej polityki gospodarczej. Kryzysy finansowe są najbardziej dotkliwe dla biednych i powiększają obszary biedy. W większości przypadków wzrost eksportu i napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych zmniejsza obszary biedy.

Odsetek populacji żyjący za mniej niż 2 USD dziennie (PPP)   1981 1990 2002 Azja Wschodnia 84,8 69,9 40,7 Europa i Azja Centralna 4,7 4,9 16,1 Ameryka Łacińska 26,9 28,4 23,4 Bliski Wschód 28,9 21,4 19,8 Azja Południowa 89,1 85,5 77,8 Afryka Subsaharyjska 73,3 75,0 74,9 Źródło: WDI 2006

Globalny rynek pracy – przyczyny powstania Załamanie się byłego bloku sowieckiego i włączenie gospodarek Europy Środkowo - Wschodniej w światowy obieg gospodarczy. Reformy w Indiach i Chinach, ukoronowane przystąpieniem Chin do WTO w końcu 2001 r. Wielostronna liberalizacja handlu, przeciętne cło obniżono o około 30 procent.

Globalny rynek pracy – przyczyny powstania Szybki postęp we wdrażaniu osiągnięć technik informacyjnych i telekomunikacyjnych w zarządzaniu przedsiębiorstwem, co umożliwiło wydzielenie i standaryzację szeregu procesów biznesowych, które następnie zostały przesunięte do krajów czy lokalizacji o niższych kosztach wytwarzania. Znaczący spadek kosztów transportu i komunikacji (ceny w transporcie lądowym spadły o 21 proc., w transporcie lotniczym o 30 proc., zaś ceny rozmów telefonicznych spadły o 95 proc.). Postęp technologiczny zatarł granice pomiędzy tym co może i co nie może być przedmiotem obrotu w handlu międzynarodowym.

Globalny rynek pracy – wielkie podwojenie Freeman (2005) oszacował, że w wyniku włączenia Indii i Chin oraz państw byłego bloku sowieckiego do światowego rynku pracy, globalna podaż pracy wzrosła z 1,46 miliarda do 2,93 miliarda osób, co nazywa wielkim podwojeniem.

Globalny rynek pracy – główne siły Migracje zarobkowe – przenoszenie się ludzi w poszukiwaniu lepiej płatnej pracy i lepszych warunków życia. Outsourcing i offshoring – przemieszczanie miejsc pracy w poszukiwaniu tańszych lub lepiej wykwalifikowanych pracowników. Prowadzą do powstania społeczeństwa homo sapiens globalis.

Globalny rynek pracy – główne siły Migracje zarobkowe – przenoszenie się ludzi w poszukiwaniu lepiej płatnej pracy i lepszych warunków życia. Outsourcing i offshoring – przemieszczanie miejsc pracy w poszukiwaniu tańszych lub lepiej wykwalifikowanych pracowników. Prowadzą do powstania społeczeństwa homo sapiens globalis. oznacza przesunięcie zamówień, produkcji, usług lub ogólnie procesów biznesowych lub ich części do innej firmy

Globalny rynek pracy – główne siły Migracje zarobkowe – przenoszenie się ludzi w poszukiwaniu lepiej płatnej pracy i lepszych warunków życia. Outsourcing i offshoring – przemieszczanie miejsc pracy w poszukiwaniu tańszych lub lepiej wykwalifikowanych pracowników. Prowadzą do powstania społeczeństwa homo sapiens globalis. oznacza przesunięcie zamówień, produkcji, usług lub ogólnie procesów biznesowych lub ich części do innej firmy oznacza przesunięcie zamówień, produkcji, usług lub ogólnie procesów biznesowych lub ich części poza granice kraju

Migracje netto (rocznie, w tys.) Źródło: WDI 2006

Offshoring w krajach UE Kraj, do którego przeniesiono miejsca pracy Liczba miejsc pracy zlikwidowanych w UE z powodu przeniesienia miejsca pracy 2003 2006 Chiny 3 521 1 819 Indie 9 458 6 694 Kraje azjatyckie 3 357 1 556 Czechy 590 2 429 Węgry 915 2 567 Polska 60 2 374 Łącznie 17 614 40 805 Źródło: European Restructuring Monitor, obliczenia własne

Globalny rynek pracy – szansa dla Polski? Po rozszerzeniu Unii Europejskiej w 2004 r. procesy migracyjne w obrębie Europy przybrały na sile. W ciągu ostatnich dwóch lat Polskę opuściło 3 proc. siły roboczej. Wzrastająca potrzeba otwarcia polskiego rynku pracy na napływ tanich pracowników.

Pozwolenia na pracę dla obywateli nowych krajów członkowskich UE w Wielkiej Brytanii, Irlandii, Szwecji, Finlandii i Danii (wydane po przystąpieniu do UE) w tys. w proc. siły roboczej* Wielka Brytania Irlandia Szwecja Finlandia Dania Razem Litwa 54,6 46,3 1,6 0,1 1,7 104,3 6,5 Łotwa 28,9 23,7 0,5 0,2 0,6 53,9 4,8 Estonia 5,5 5,1 0,9 4,6 16,2 2,5 Polska 307,7 184,1 7,7 0,3 506,3 3,0 Czechy 24,7 12,1 0,0 37,1 0,7 Węgry 14,6 9,1 24,6 Słowacja 50,2 24,0 74,7 2,8 * siła robocza – osoby w wieku 15 lat i powyżej w I kw. 2004 r. (LFS). Wielka Brytania: maj 2004 – wrzesień 2006 r.; Irlandia: maj 2004 – grudzień 2006 r.; Szwecja: maj 2004 – czerwiec 2006 r.; Finlandia: maj 2004 – kwiecień 2006 r. Dania: różnica między liczbą pozwoleń na pracę ważnych na koniec IV kw. 2006 r., a liczbą pozwoleń ważnych na koniec II kw. 2004 r. Źródła: Accession Monitoring Report May 2004 - September 2006, irlandzkie Ministerstwo Spraw Społecznych i Rodziny, Szwedzki Urząd Migracyjny, fińskie Ministerstwo Pracy, duński Krajowy Urząd Pracy, Eurostat za M. Hołda, Tendencje migracji zarobkowych do Wielkiej Brytanii i Irlandii obywateli nowych krajów członkowskich UE w okresie maj 2004 – grudzień 2006 r. 22 lutego 2007 r.

Globalny rynek pracy – szansa dla Polski? Wyzwania stojące przed polskim systemem edukacji: Kształcenie specjalistów w dziedzinach, od których zależy sukces Polski w globalnej gospodarce, w szczególności inżynierów, informatyków, (inne jakie?), osoby biegle posługujące się kilkoma językami, w tym np. językiem chińskim. Ustawiczne kształcenie, a w szczególności szybka i sprawna zmiana kwalifikacji osób mogących stracić pracę w firmach lub w przemysłach, które nie wytrzymają globalnej konkurencji. Dobre relacje między biznesem a uczelniami, dzięki czemu będą powstawały liczne innowacje.

Globalny rynek pracy – szansa dla Polski? Wyzwania stojące przed polskim systemem edukacji: Kształcenie umiejętności przydatnych w globalnej gospodarce opartej na wiedzy: Techniczne: np. zdolność do wykorzystywania nowych technologii; Informacyjne: zastosowanie istniejących narzędzi do rozwiązywania codziennych problemów; Adaptacyjność: zdolność do szybkiego pozyskiwania nowych umiejętności Praca w grupie: zdolność do pracy w zróżnicowanych środowiskach, często wirtualnych. Źródło: Accenture (2007) „Skills for the future”

Globalny rynek pracy – szansa dla Polski? Wyzwania stojące przed polską administracją: Stymulowanie procesu innowacyjności (n.p. e-administracja) Wspieranie Polaków emigrujących zagranicę, budowanie ich więzi z krajem (diaspora) – nowoczesny patriotyzm. Zapewnienie integracji społecznej imigrantów, tak żeby stali się polskimi globalnymi patriotami. Zachęcenie do imigracji do Polski osób o wysokich kwalifikacjach, wspieranie napływu zagranicznych studentów.

Cechy globalizacji wielostronność wielopłaszczyznowość złożoność wielowątkowość międzynarodowa współzależność

Cechy współczesnej globalizacji: Rosnąca mobilność kapitału i dóbr (nawet usług) - formowanie się światowej sieci obrotu dobrami i usługami. Rozwój międzynarodowych obrotów kapitałowych. Skala postępu technicznego. Rozprzestrzenienie się innowacji. Tworzenie światowego systemu informacyjnego (internetu). Rozwój sieci światowego systemu transportowego. Spadają koszty transakcyjne (koszty transportu i łączności) gospodarczej współpracy z zagranicą. Zmniejsza się znaczenie czasu i przestrzeni (just in time). Liberalizacja wielu sfer działalności (otwieranie się na handel z zagranicą, napływ zagranicznych inwestycji bezpośrednich). Postęp prywatyzacji i deregulacji sektorów gospodarki, które stanowiły własność państwa i były zmonopolizowane.

Problemy związane z globalizacją Przestaje obowiązywać zasada o zbędności reguł działania rynku światowego Potrzeba ochrony konkurencji i konsumentów Większy dochód rodzi problemy podziału nadwyżki miedzy kraje oraz poszczególnych członków społeczeństwa Dewastacja środowiska naturalnego

Kryzysy powodują: nasilenie tendencji protekcjonistycznych nacjonalizm wrogość w stosunkach międzyludzkich ruch połączeniowy (m&a) monopolizację

Zagrożenia globalizacji Terroryzm międzynarodowy fundamentalizm religijny separatyzm etniczny Podział świata Cywilizacja bogatych (w większości białych ludzi) Cywilizacja nędzy i zacofania

Przeciwnicy globalizacji: działacze związków zawodowych; obrońcy praw konsumenta; organizacje ekologiczne; obrońcy praw człowieka i zwierząt; przedstawiciele rolników z krajów biednych i bogatych, działacze na rzecz wyzwolenia różnych krajów i regionów; anarchistów; awanturników i chuliganów

Integracja - dyferencjacja Integracja ekonomiczna – dążenie do łączenia i scalania się odrębnych organizmów gospodarczych Dyferencjacja – różnicowanie się co znajduje swoje odzwierciedlenie w: sferze poziomu rozwoju; dochodach różnych grup krajów.

Dyferencjacja narodów okres zróżnicowanie bogactwa 1990 r. 4500% 1870 r. 900% W poł. XVIII w. (przed rewolucja przemysłową 30%

Dyferencjacja narodów Na przełomie XX i XXI stulecia 15% ludności świata zamieszkuje kraje wysoko rozwinięte i wytwarza prawie 80% światowego produktu/dochodu narodowego Pozostałe 85% ludności świata wytwarza zaledwie 21% światowego produktu/dochodu narodowego

Dyferencjacja narodów Na 130 krajów świata (o ludności powyżej 1 miliona osób) mniej niż 30 zaliczanych jest do zamożnych (tj. takich, których dochód brutto na mieszkańca przekracza 10 tyś. $)

Dyferencjacja narodów Stany Zjednoczone, Japonia, Niemcy (kraje triady) obejmują 8.1% ludności świata, wytwarzają 51,5% światowego DNB. Stany Zjednoczone (same) wytwarzają 31%

Podsumowanie Zróżnicowanie narodów różnice w poziomie rozwoju między krajami rozwarstwienie w dochodach różnice w poziomie życia i jakości życia przepaść techniczna i cywilizacyjna liczba ludności w krajach rozwijających się rośnie szybciej niż w krajach rozwiniętych

Siły napędzające globalizację korporacje transnarodowe rządy (państwa) krajów wysoko rozwiniętych „Kraje wysoko rozwinięte są silne siłą swoich korporacji, a korporacje czerpią siłę z potęgi krajów, z których pochodzą.” E. Markowska -triada (z trzech stref świata:Ameryka Północna, Europa Zachodnia, Azja Wschodnia)

Korporacje transnarodowe Korporacje transnarodowe zaczęły powstawać na początku drugiej połowy XIX stulecia Cel: dokonanie wielkich inwestycji podejmowanie produkcji na wielką skalę ekspansja w krajach kolonialnych i zależnych

Korporacje transnarodowe Obecnie: prowadzą działalność gospodarczą wpływają na rozwój nauki i techniki kształtują postęp techniczny prowadzą działalność eksportową i importową tworzą alianse strategiczne twardo konkurują ze sobą

Rządy (państwa) krajów wysoko rozwiniętych Poprzez politykę gospodarczą i zagraniczną: tworzą uwarunkowania sprzyjające korporacjom prowadzą negocjacje na szczeblu rządowym wpływają na pozycję korporacji i kierunki działania (preferencje podatkowe, zamówienia rządowe)

Podsumowanie Rynek światowy Konsekwencje przekształceń rynku światowego 3. kraje i władze tracą na znaczeniu 1. zbiór rynków narodowych 2. globalny rynek poszczególnych produktów 5. nieskuteczna polityka państwa w zakresie ochrony konsumenta na rynku narodowym 4. zyskują firmy międzynarodowe

Podsumowanie Polityka międzynarodowa Strategie korporacji transnarodowych powinny uwzględnić współuczestniczenie w wyrównaniu poziomu rozwoju w skali globalnej

Podsumowanie Kategorie ekonomiczne i etyczne Rozumowanie w kategoriach etycznych Rozumowanie w kategoriach ekonomicznych

Wskaźniki globalizacji Wskaźnik mierzy stopień integracji danego kraju ze światem w sferze gospodarki, polityki, technologii, życia społecznego. Wskaźnik globalizacji w 2003 r. wg miejsca: Irlandia Szwajcaria Szwecja Singapur Holandia 11. USA; 15. Czechy; 17 . Niemcy

Czynniki przyspieszające globalizację wzrost bezpośrednich inwestycji zagranicznych (w 1990r. wynosiły 201 mld $ w 2000r. 1270 mld $ ) przy szybszym wzroście w krajach najbogatszych niż w krajach rozwijających się wprowadzenie nowoczesnych metod zarządzania automatyzacja operacji finansowo-bankowych mergers&aquisitions internet telefony komórkowe

Tendencje Globalizacja będzie się rozszerzać na coraz większe obszary świata Korzyści będą zawłaszczane przez przedsiębiorstwa z krajów bogatych Jest to uzasadnione bowiem kraje bogatsze w większym stopniu uczestniczą w tworzeniu światowego DNB więc partycypują bardziej w jego podziale. Pożądane jest zwiększenie pomocy dla krajów o niższym poziomie PKB

Globalizacja jest ciągle procesem selektywnym Proces selektywny Globalizacja jest ciągle procesem selektywnym bowiem korzystają z niej kraje bogate i średnio zamożne, zaś kraje ubogie nie są w obszarze zainteresowania zagranicznych inwestorów