Strategia rozwoju gospodarstwa Mariusz Tatka CDR w Brwinowie, Oddział w Poznaniu

– czy to się będzie opłacało w moim gospodarstwie? Analiza przychodów i kosztów w gospodarstwach stosujących innowacyjne rozwiązania technologiczne w produkcji roślinnej. Analiza przypadku – czy to się będzie opłacało w moim gospodarstwie?

Koszty i przychody w gospodarstwach stosujących tradycyjną technologię w uprawie zbóż - pszenica ozima, rzepak ozimy, kukurydza. Analiza przypadku. Analiza przychodów i kosztów w gospodarstwach stosujących innowacyjne rozwiązania technologiczne w produkcji roślinnej. Innowacyjne rozwiązania technologiczne w produkcji roślinnej w moim gospodarstwie.

Metody obniżenia kosztów: zmiana technologii uprawy i nawożenia jako alternatywa konkurencyjnej produkcji – pszenica ozima, rzepak ozimy, kukurydza. Analiza przypadku. Rachunek ekonomiczny niezbędny w podejmowaniu decyzji w gospodarstwie. Racjonalne inwestowanie warunkiem dochodowości gospodarstwa.

Technologia produkcji roślinnej – uprawa pasowa. Gospodarstwo wprowadziło system UPRAWY PASOWEJ na 100% areału od 2014 zboża od 2013 rzepak ozimy, kukurydza Przez 5 lat prowadzona była uprawa bez orkowa – bez pługa. Taki sposób uprawy nie odbija się na plonach! Dlaczego uprawa pasowa? brak wody - tylko taka uprawa chroni przed jej brakiem, ale w latach mokrych obniża ryzyko związane z wykonywaniem orki, poprawa struktury gleby, czynnik ekonomiczny - oszczędność czasu (1/3 tego, co wcześniej), ograniczenie zużycia paliwa, małe zapotrzebowanie mocy ciągnika, nie miesza warstwy gleby, czyli nie psuje jej struktury mikrobiologicznej, zostawia resztki pożniwne na powierzchni (uniemożliwia kiełkowanie chwastom, ograniczamy stosowanie chemii), pozytywnie wpływa na rozwój systemu korzeniowego rośliny, nie tworzy podeszwy płużnej.

TECHNOLOGIA PRODUKCJI ROŚLINNEJ – uprawa pasowa.

Kukurydza - technologia produkcji roślinnej. Striger Uprawa pasowa – nie obniża plonu 11,7-11,8 ton/ha mokrej kukurydzy o wilgotności ok. 30% CZAS (i paliwo) – 1 hektar: 20 min. – uprawa z nawozem (ok. 14 litrów) 20 min. – siew z nawozem (5,5 litra) 2 x 7 min. – oprysk – 24 m opryskiwacz (2x1,5 litra) 20 min. – zbiór z transportem (18 litrów) 30 min. – rozdrabniacz bijakowy Gaspardo (10 litrów) RAZEM = 50,5 litra paliwa/ha 23 dni – 580 hektarów założenie uprawy pod kukurydzę 1 ciągnikiem!

Kukurydza na polu i w rękawach. Zdjęcia wykonane 7.11.2014 r.

Pszenica ozima. TECHNOLOGIA PRODUKCJI ROŚLINNEJ Pole jest obsiewane po skosie – naprzemiennie – powstaje szachownica Zabiegi i nawozy są wykonywane po stałych ścieżkach wyznaczonych przez nawigację

4-6 zabiegów agrotechnicznych Siewnik mzuri. Krótki, kompatybilny, bezawaryjny, prosty w obsłudze. 4-6 zabiegów agrotechnicznych 1 30 min. - uprawa i siew (16 l oleju napędowego) 2-3-4-5 * uzależnione od warunków 2x7 min. - opryski nawozowe (2x1,5 l oleju napędowego) 6 20 min. - zbiór kombajnem - wykonywany w czasie jazdy (12 l oleju napędowego) Razem ok. 31 l oleju napędowego na 1 ha (uzależnione od warunków)

Zdjęcia wykonane 7 listopada Pszenica ozima. Zdjęcia wykonane 7 listopada

Zdjęcia wykonane 7 listopada Pszenica ozima. Zdjęcia wykonane 7 listopada

4-8 zabiegi insektycydy + 1 desykacja Technologia produkcji roślinnej. Rzepak ozimy. 4-8 zabiegi insektycydy + 1 desykacja 1 30 min. - uprawa i siew (16 l oleju napędowego) 2-3-4-5-6-7-8 * uzależnione od warunków 2x7 min. - opryski nawozowe (2x1,5 l oleju napędowego) 4x7 min. - opryski – insektycydy (4x1,5 l oleju napędowego) 1x7 min. - oprysk – desykacja 9 20 min. - zbiór kombajnem – wykonywany w czasie jazdy (12 l oleju napędowego) Razem ok. 38,5 l oleju napędowego na 1 ha (uzależnione od warunków)

Rzepak ozimy. Zdjęcie wykonane 19.09.2014 r. Zdjęcia wykonane 7.11.2014 r.

Maszyny uprawne.

Maszyny.

Maszyny bazowe.

Racjonalne inwestowanie warunkiem dochodowości gospodarstwa – gdzie jest granica racjonalności zakupu maszyn i gruntów rolniczych?

Zakup maszyny dla mojego gospodarstwa. Maszyny niezbędne w gospodarstwie i maszyny, które można zastąpić usługą. Rachunek ekonomiczny usługowego korzystania z maszyn. Zakup gruntów rolnych – inwestycja kapitałowa czy środek do prowadzenia działalności rolniczej?

Mark Twain: „Kupujcie ziemię, bo już jej nie produkują”. Jak inwestować, żeby nie przeinwestować – ziemia rolna. Mark Twain: „Kupujcie ziemię, bo już jej nie produkują”. Gospodarstwo wiejskie posiada cechy charakterystyczne: głębokie poczucie własności, silna motywacja do pracy ponad normę, trwałość i jednolitość kierownictwa gospodarstwa, godzącego na bieżąco sprzeczne interesy indywidualne członków rodziny i zakładu pracy (gospodarstwa rolniczego), nastawienie na realizację celów długofalowych i gotowość poświęcenia dla przyszłego pokolenia, szybka komunikacja dzięki stałemu i bliskiemu wzajemnemu oddziaływaniu członków rodziny rolniczej. Autor: Tomasz Kondraszuk, Rolniczy kalendarz rachunkowy (RKR) jako narzędzie ewidencji, planowania i kontroli w gospodarstwie wiejskim. Katedra Ekonomiki i Organizacji Przedsiębiorstw, Wydział Nauk Ekonomicznych SGGW

Jak inwestować, żeby nie przeinwestować? Skąd pozyskać pieniądze na rozwój? Ocena przeprowadzona w oparciu o inwestycje: zakup ziemi, zakup ciągnika rolniczego, zakup pługa 4-skibowego obracalnego.

Przeciętne ceny GO w obrocie prywatnym (w zł za 1 ha).

Przeciętne ceny GO w obrocie prywatnym.

Przeciętne ceny GO w obrocie prywatnym.

Grupy obszarowe powierzchni UR w ha Liczba gospodarstw rolnych Cena usługi a ekonomiczne uzasadnienie zakupu maszyny. Grupy obszarowe powierzchni UR w ha   Liczba gospodarstw rolnych Struktura (%) 2013 2016 Ogółem 1 429 006 100,0 1 410 704 Do 1,00 włącznie 34 375 2,4 22 767 1,6 Powyżej 1 1 394 632 97,6 1 387 936 98,4 1,01 -1,99 277 572 19,4 271 232 19,2 2,00 - 2,99 199 009 13,9 201 749 14,3 3,00 - 4,99 256 259 17,9 264 191 18,7 5,00 - 9,99 315 227 22,1 309 914 22,0 10,00 - 14,99 141 295 9,9 137 277 9,7 15,00 - 19,99 70 203 4,9 66 900 4,7 20,00 - 29,99 62 511 4,4 61 466 30,00 - 49,99 40 735 2,9 40 556 50,00 - 99,99 20 743 1,5 22 536 100,00 i więcej 11 078 0,8 12 116 0,9

Sposób oceny racjonalności. Jakie są potrzeby inwestycyjne i podejście do oceny racjonalności zakupu maszyn? Zakup maszyny – jak ocenić potrzebę zakupu przez gospodarstwo na podstawie dostępnych danych z gospodarstwa (wniosek, normatywy, wskaźniki) i przeprowadzonej analizy (metoda oceny)? Czy maszyna, której zakup planuje rolnik będzie racjonalnie użytkowana? Racjonalnie oznacza z jednej strony intensywne wykorzystanie maszyny, które jest gwarantem jej użytkowania przy możliwie niskich kosztach eksploatacji. Usługa jako alternatywa zakupu maszyny?

Koszty wykonania prac maszynowych. Ilości i wartości, znajdującego się na wyposażeniu gospodarstwa, sprzętu rolniczego. Bieżące koszty jego użytkowania w przeliczeniu na jednostkę pracy (godz., ha, t, szt.), tzw. koszty utrzymania maszyn (tj. koszty posiadania), są tym mniejsze, im bardziej jest wykorzystany potencjał eksploatacyjny poszczególnych maszyn, a więc im bardziej intensywnie są one w ciągu roku użytkowane. Realizacja tego celu zależy między innymi od właściwego doboru maszyn, dostosowanego do skali produkcji.

Dobór maszyn, racjonalność zakupu a terminowość zabiegów agrotechnicznych. Maszyny w gospodarstwie powinny zapewnić terminowe i zgodne z wymaganiami agrotechnicznymi wykonanie prac, z gwarancją możliwie wysokiej ich jakości i niskich strat. Powyższe czynniki współdecydują o racjonalności zakupu maszyn, a ostatecznie o opłacalności prowadzonej działalności produkcyjnej. Opóźnienie wykonania poszczególnych zabiegów, w stosunku do ich optymalnego terminu, powoduje obniżkę plonu roślin uprawnych lub jest przyczyną jego strat. Dotyczy to zwłaszcza przedsiewnej uprawy gleby i siewu, zabiegów ochrony roślin, a także zbioru płodów rolnych. Ryzyko obniżki plonu może powstać na skutek opóźnienia siewu czy sadzenia w okresie przekraczającym termin optymalny.

Rodzaje wskaźników przy doborze ciągnika. Nasycenie gospodarstwa mocą ciągników, kW/ha UR. Łączna moc ciągników w gospodarstwie, kW/gospodarstwo. Liczba ciągników, szt./gospodarstwo. Maksymalna moc pojedynczego ciągnika w gospodarstwie, kW/ciągnik. Dokonując doboru ciągników do gospodarstwa i oceniając ten dobór, należy mieć także na uwadze możliwości jego dalszego rozwoju. Dla większości producentów rolnych zakup ciągnika to inwestycja, którą trudno będzie powtórzyć za kilka lat, z uwagi na kwotę angażowanych w to przedsięwzięcie środków finansowych.

Wskaźniki doboru ciągników rolniczych. W ocenie wyposażenia i doboru ciągników do gospodarstw o powierzchni do 100 ha, w tym w ocenie wartości wskaźników nasycenia gospodarstwa mocą ciągników, nie należy uwzględniać pojazdów starszych niż 20 i więcej lat (z uwagi na stopień ich zużycia), w przypadku gospodarstw bardzo dużych do 250 ha, powyższą granicę proponujemy obniżyć do 15 lat, a w przypadku gospodarstw największych, powyżej 250 ha - do 12 lat.

Dlaczego ja muszę mieć każdą maszynę w gospodarstwie – czy pług jest niezbędny? Metody oceny racjonalności zakupu maszyn Ocenę racjonalności zakupu i użytkowania maszyny dokonuje się przez porównanie potencjalnego wykorzystania maszyny w gospodarstwie WR, z ustaloną dla danego rodzaju i typu maszyny wartością wskaźnika, stanowiącego kryterium oceny – kryterium podstawowe lub dodatkowe. Potencjalne wykorzystanie maszyny - WR Potencjalne wykorzystanie maszyny WR (ha/rok) szacuje się na podstawie struktury i powierzchni poszczególnych upraw w gospodarstwie, z uwzględnieniem krotności wykonywania zabiegów agrotechnicznych.

Jak racjonalnie inwestować w zakup maszyn, żeby nie przeinwestować? Dokonaj dokładnej analizy zapotrzebowania na maszynę w swoim gospodarstwie. Sprawdzaj, może usługa jest równie dobrym rozwiązaniem. Czy kolejna maszyna jest ułatwieniem pracy, czy może dodatkowe zajęcie kosztem, np. produkcji podstawowej, jaką jest produkcja zwierzęca?

Wskaźniki wykorzystania pługów do orki średniej i głębokiej. Źródło: Aleksander Muzalewski, Zasady doboru maszyn rolniczych w ramach PROW na lata 2014-2020

Dodatkowe parametry pługa. Szerokość robocza, zależna od modelu (producenta) pługa, w tym szerokości korpusów płużnych i ustawień pługa. Przeciętne zapotrzebowanie pługa na moc współpracującego ciągnika zależne od rodzaju i typu pługa, szerokości roboczej, głębokości orki oraz warunków glebowych. Minimalna powierzchnia gruntów ornych przy założeniu, że orkę łącznie z podorywką i orką przykrywająca obornik wykonuje się przeciętnie 1,5-krotnie w ciągu roku.

Gospodarstwo o powierzchni 30 ha. Czy muszę zakupić pług Gospodarstwo o powierzchni 30 ha. Czy muszę zakupić pług? Czy to jest racjonalne działanie inwestycyjne? Powierzchnia gospodarstwa w ha Lp. WYKORZYSTANIE MASZYNY W CIĄGU ROKU   1 Powierzchnia gospodarstwa w hektarach 30,00 40,00 50,00 60,00 100,00 2 Cena za wykonanie 1 ha usługi 230 3 Koszt wykonania usługi w zł 6 900 9 200 11 500 13 800 23 000 opracowanie własne 250 7 500 10 000 12 500 15 000 25 000 280 8400 11200 14000 16800 28000

Koszty eksploatacji pługa 4-skibowego obracalnego w gospodarstwach od 30 do 100 ha. Powierzchnia gospodarstwa w ha   30,00 40,00 50,00 60,00 100,00 2 Koszt paliwa na 1 ha orki (ciągnik 130 KM) - ilość oleju napędowego w l/ha 13,50 3 Koszt na powierzchnię uprawy 63,45 1 903,50 2 538,00 3 172,50 3 807,00 6 345,00 Cena za 1 l oleju napędowego w zł 4,70 4 Koszt orki na 1 ha (bez amortyzacji, eksplantacji, wyceny pracy rolnika) 856,58 5 Roczna rata amortyzacyjna - okres amortyzacji 15 lat 15 4 266,67 6 Cena zakupu pługa 4 skibowego obracalnego (netto bez VAT) 64 000 7 Koszty eksploatacyjne w zł na powierzchnię 1 920 2 560 3 200 3 840 6 400 opracowanie własne Koszty nie obejmują amortyzacji i napraw ciągnika. Cena oleju napędowego nie uwzględnia zwrotu akcyzy i rozliczenia VAT.

Wariant bez dofinasowania Racjonalizacja zakupu pługa 4-skibowego obracalnego – analiza kredytowa.   Oprocentowanie kredytu 5,0% Wariant z PROW Wariant bez dofinasowania Lp. Koszt zakupu pługa wartość netto w zł 64 000 1 z VAT wartość brutto w zł 78 720 2 Udział własny 32 000 12 800 3 Dofinansowanie PROW 2014-2020 4 Kredyt bankowy 51 200 5 Oprocentowanie kredytu 5,00% 6 Okres spłaty 10 7 Rata kapitałowa 3 200 5 120 8 Odsetki w pierwszym roku 1 600 2 560 9 Prowizja od kredytu 1,0% 320 512 Spłata w pierwszym roku 8 192

Wariant bez dofinasowania Racjonalizacja zakupu pługa 4-skibowego obracalnego – analiza kredytowa.   Oprocentowanie kredytu 7,0% Wariant z PROW Wariant bez dofinasowania Lp. Koszt zakupu pługa wartość netto w zł 64 000 1 z VAT wartość brutto w zł 78 720 2 Udział własny 32 000 12 800 3 Dofinansowanie PROW 2014-2020 4 Kredyt bankowy 51 200 5 Oprocentowanie kredytu 7,00% 6 Okres spłaty 10 7 Rata kapitałowa 3 200 5 120 8 Odsetki w pierwszym roku 2 240 3 584 9 Prowizja od kredytu 1,0% 320 512 Spłata w pierwszym roku 5 760 9 216

Powierzchnia gospodarstwa Wariant bez dofinasowania Racjonalizacja zakupu pługa 4-skibowego – podsumowanie. Powierzchnia gospodarstwa   Oprocentowanie kredytu 5,0% Wariant z PROW Wariant bez dofinasowania 30 40 50 60 100 Lp. Koszt zakupu pługa wartość netto w zł 64 000 1 z VAT wartość brutto w zł 78 720 2 Udział własny 32 000 12 800 3 Dofinansowanie PROW 2014-2020 4 Kredyt bankowy 51 200 5 Oprocentowanie kredytu 5% 6 Okres spłaty 10 7 Rata kapitałowa 3 200 5 120 8 Odsetki w pierwszym roku 1 600 2 560 9 Prowizja od kredytu 1% 320 512 Spłata w pierwszym roku 8 192 11 Usługa - 1 ha 280 zł 8 400 11 200 14 000 16 800 28 000 12 Maszyna własna 8 090 9 365 10 639 11 914 17 012 13 + / - 310 1 835 3 361 4 886 10 988

Zestawienie kosztów pługa – usługi, maszyna własna.

Lp. Wyszczególnienie Wartość początkowa ha 64 000   1 Powierzchnia gospodarstwa 30 40 50 60 100 2 Usługa - 1 ha 280 zł 8 400 11 200 14 000 16 800 28 000 3 Maszyna własna 8 090 9 365 10 639 11 914 17 012 4 Roczna rata amortyzacyjna – okres amortyzacji 15 lat 4 267 5 Koszty eksploatacyjne w zł na powierzchnię 1 920 2 560 3 200 3 840 6 400 6 Obsługa kredytowa 7 Wariant z PROW rata/10 lat 8 Odsetki w pierwszym roku 7% 2 240 9 Razem wariant PROW 5 440 10 Wariant bez dofinasowania 5 120 11 3 584 12 Razem wariant bez PROW 8 704 13 11 627 12 267 12 907 13 547 16 107 14 Wariant bez PROW 14 891 15 531 16 171 16 811 19 371

Wydajność orki gleb średnich i ciężkich 5-skibowym pługiem zagonowym, zawieszanym – w zależności od wielkości pola i mocy współpracującego ciągnika. Źródło: Aleksander Muzalewski, Zasady doboru maszyn rolniczych w ramach PROW na lata 2014-2020 (s.48)

Źródła danych. Materiały opracowane na podstawie: Zasady doboru maszyn rolniczych w ramach PROW na lata 2014-2020, autor: Aleksander Muzalewski Instytut Technologiczno-Przyrodniczy Oddział w Warszawie, 02-532 Warszawa, ul. Rakowiecka 32, tel. 22 542 11 00 Opracowania własne

Dziękuję za uwagę!