Witam Państwa na wykładzie z podstaw makro-ekonomii, :)…

I N F L A C J A

INFLACJA jest to wzrost przeciętnej ceny dóbr w pewnym okresie. Co to znaczy „przeciętnej ceny”? - WSKAŹNIK CEN KONSUMENTA (Consumer Price Index – CPI); - WSKAŹNIK CEN PRODUCENTA (Producer Price Index – PPI); - DEFLATOR…

DEFLATOR = (PKBN/PKBR)•100 Jeśli DEFLATOR równa się np. 203,2, oznacza to, że ceny wszyst-kich dóbr wliczanych do PKB (a nie ceny konsumpcyjnych dóbr-reprezentantów) wzrosły przeciętnie o 103,2% …

DEFLATOR = (PKBN/PKBR)•100 Jeśli DEFLATOR równa się np. 203,2, oznacza to, że ceny wszyst-kich dóbr wliczanych do PKB (a nie ceny konsumpcyjnych dóbr-reprezentantów) wzrosły przeciętnie o 103,2% między ok-resem bazowym, a okresem obecnym.

Inflacja w Stanach Zjednoczonych, 1870-1995 (poprzedni rok = 100). 6 Inflacja w Stanach Zjednoczonych, 1870-1995 (poprzedni rok = 100).

7 Inflacja w Polsce w latach 1950-2000; CPI, poprzedni rok = 100 Źródło: Dane GUS.

8 Inflacja w Polsce w latach 1989-1990 (CPI, poprzedni miesiąc = 100 Źródło: Dane GUS. Inflacja w Polsce w latach 1989-1990 (CPI, poprzedni miesiąc = 100

9 Polska 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2,6 4,3 3,7 0,9 0,0 -0,9 -0,6 2,0 1,6 Źródło: Dane GUS (2019).

10 PRZYCZYNY INFLACJI

11 Zdaniem zwolenników ILOŚCIOWEJ TEORII PIENIĄDZA przy-czyną inflacji jest (ceteris paribus) wzrost ilości pieniądza w gospo-darce.

12 Zdaniem zwolenników ILOŚCIOWEJ TEORII PIENIĄDZA przy-czyną inflacji jest (ceteris paribus) wzrost ilości pieniądza w gospo-darce. ILOŚCIOWĄ TEORIĘ PIENIĄDZA często prezentuje się, wyko-rzystując RÓWNANIE WYMIANY FISHERA, KTÓRE DOTY-CZY M.IN. SZYBKOSCI OBIEGU PIENIĄDZA W GOSPODAR-CE.

13 SZYBKOŚĆ OBIEGU PIENIĄDZA, V - liczba transakcji (dobrami wliczanymi do PKB) obsługiwanych przez jednostkę pieniądza prze-ciętnie w ciągu roku. V = (Y•P)/MSN

14 V = (Y•P)/MSN Od czego zależy szybkość obiegu pieniądza , V, w gospodarce?

15 V = (Y•P)/MSN Od czego zależy szybkość obiegu pieniądza, V, (popyt na pieniądz…) w gospodarce? Wysokość realnego oprocentowania, czyli koszt alternatywny trzymania pieniądza.

16 V = (Y•P)/MSN Od czego zależy szybkość obiegu pieniądza , V, (popyt na pieniądz…) w gospodarce? Wysokość realnego oprocentowania, czyli koszt alternatywny trzymania pieniądza. Tempo inflacji (wzrost cen powoduje utratę siły nabywczej środka płatniczego; zatem: im szybciej rosną ceny, tym więk-sze jest tempo obiegu pieniądza w gospodarce).

17 V = (Y•P)/MSN Od czego zależy szybkość obiegu pieniądza , V, (popyt na pieniądz…) w gospodarce? Wysokość realnego oprocentowania, czyli koszt alternatywny trzymania pieniądza. 2. Tempo inflacji (wzrost cen powoduje utratę siły nabywczej środka płatniczego; zatem: im szybciej rosną ceny, tym więk-sze jest tempo obiegu pieniądza w gospodarce). Częstotliwość wypłacania poborów (im bliżej do wypłaty, tym mniejszy jest potrzebny nam zapas środka płatniczego).

18 RÓWNANIE WYMIANY FISHERA (ang. quantuty equation of money) opisuje tę oczywistą prawdę, że w analizowanym okresie CAŁKOWITE WYDATKI na zakup dóbr (M•V) są równe WARTOŚCI NABYTYCH DÓBR (Y•P).

19 RÓWNANIE WYMIANY FISHERA (ang. quantuty equation of money) opisuje tę oczywistą prawdę, że w analizowanym okresie CAŁKOWITE WYDATKI na zakup dóbr (M•V) są równe WARTOŚCI NABYTYCH DÓBR (Y•P). MSN•V = Y•P gdzie: MSN to nominalna podaż pieniądza, P to ogólny poziom cen, V to szybkość obiegu pieniądza, Y to realna wartość produkcji (PKB).

20 RÓWNANIE WYMIANY FISHERA (ang. quantuty equation of money) opisuje tę oczywistą prawdę, że w analizowanym okresie CAŁKOWITE WYDATKI na zakup dóbr (M•V) są równe WARTOŚCI NABYTYCH DÓBR (Y•P). MSN•V = Y•P 6 • 2 = 4 • 3 gdzie: MSN to nominalna podaż pieniądza, P to ogólny poziom cen, V to szybkość obiegu pieniądza, Y to realna wartość produkcji (PKB).

21 MSN•V = Y•P RÓWNANIE WYMIANY FISHERA jest zawsze prawdziwe, właś-nie dlatego, że: V = (Y•P)/MSN. Niezależnie od tego, jakie wartości Y, P i MSN zaobserwujemy, z de-finicji V ma zawsze taką wartość, że MSN•V = Y•P.

Z równania wymiany MSN•V = Y•P wynikają dwa wnioski. 1. 22 Z równania wymiany MSN•V = Y•P wynikają dwa wnioski. 1. Zwiększenie podaży pieniądza, MSN, musi (CETERIS PARIBUS) powodować taki sam (w kategoriach procentowych) wzrost cen, P.

Z równania wymiany MSN•V = Y•P wynikają dwa wnioski. 1. 23 Z równania wymiany MSN•V = Y•P wynikają dwa wnioski. 1. Zwiększenie podaży pieniądza, MSN, musi (CETERIS PARIBUS) powodować podobny (w kategoriach procentowych) wzrost cen, P. 2. Ewentualne różnice temp wzrostu ilości pieniądza, MSN, i cen, P, da się wytłumaczyć zmianami szybkości obiegu pieniądza, V, i re-alnej wielkości produkcji, Y.

Z równania wymiany MSN•V = Y•P wynikają dwa wnioski. 1. 24 Z równania wymiany MSN•V = Y•P wynikają dwa wnioski. 1. Zwiększenie podaży pieniądza, MSN, musi (CETERIS PARIBUS) powodować podobny (w kategoriach procentowych) wzrost cen, P. 2. Ewentualne różnice temp wzrostu ilości pieniądza, MSN, i cen, P, da się wytłumaczyć zmianami szybkości obiegu pieniądza, V, i re-alnej wielkości produkcji. TAKA WŁAŚNIE JEST TEZA ZWOLENNIKÓW ILOŚCIO-WEJ TEORII PIENIĄDZA!

POLITYKA BUDŻETOWA A INFLACJA 25 POLITYKA BUDŻETOWA A INFLACJA

G↑→AE ↑→(AE>Yp) →P↑ 26 POLITYKA BUDŻETOWA A INFLACJA G↑→AE ↑→(AE>Yp) →P↑

G↑→AE ↑→(AE>Yp) →P↑ 27 POLITYKA BUDŻETOWA A INFLACJA G↑→AE ↑→(AE>Yp) →P↑ Na rysunku z modelem ADAS inflacja spowodowana ekspansywną polityką budżetową wygląda tak oto: YP LAS AD’ AD E0 E1 SAS1 SAS0 Y P P1 P0 P2 E2 Y1

28 Ten sam proces opisywany za pomocą równania wymiany wygląda następująco: MSN•V = Y•P Ekspansywna polityka budżetowa powoduje, że po lewej stronie równania wymiany Fishera, zależnie od sposobu sfinansowania dodatkowych wydatków państwa: ROŚNIE NOMINALNA PODAŻ PIENIĄDZA, MSN i (lub) 2. ROŚNIE SZYBKOŚĆ OBIEGU PIENIĄDZA, V.

MSN•V = Y•P 1. ROŚNIE NOMINALNA PODAŻ PIENIĄDZA, MSN… 29 1. ROŚNIE NOMINALNA PODAŻ PIENIĄDZA, MSN… Powiedzmy, że wzrost wydatków państwa, G, jest finansowany wy-łącznie DODATKOWĄ EMISJĄ PIENIĄDZA. Np. rząd zdobywa środki, zmuszając bank centralny do emisji pieniądza i kupna rządowych papierów wartościowych. Jeśli te papiery wartościowe nie zostaną WYSTERYLIZOWANE, (ang. sterilisation) czyli odsprzedane przez bank centralny np. ban-kom komercyjnym, nastąpi MONETYZACJA DEFICYTU (deficyt budżetu spowoduje, że w gospodarce zwiększy się nominalna podaż pieniądza, MSN) i – ceteris paribus – poziom cen, P. MSN•V = Y•P

2. ROŚNIE SZYBKOŚĆ OBIEGU PIENIĄDZA, V. 30 2. ROŚNIE SZYBKOŚĆ OBIEGU PIENIĄDZA, V. A teraz załóżmy, że dodatkowe wydatki państwo finansuje emisją państwowych papierów wartościowych, kupowanych przez gospo-darstwa domowe i przedsiębiorstwa na krajowym rynku kapitało-wym.

31 W takiej sytuacji zwykle rośnie szybkość obiegu pieniądza, V, a więc także – ceteris paribus – poziom cen, P. Kiedy państwo finansuje swoje wydatki emisją długu publicznego, prywatne oszczędności stosunkowo szybko zamieniają się w wydatki państwa. Przekształcenie prywatnych oszczędności w prywatne in-westycje, które zwykle dokonuje się dzięki systemowi finansowemu, trwałoby dłużej. MSN•V = Y•P

32 Zauważ, że – po pierwsze - zarówno monetyzacja deficytu budżeto-wego i towarzyszący jej wzrost MSN, jak i zwiększenie się szybkości obiegu pieniądza, V, mogą zostać zneutralizowane zmniejszeniem przez bank centralny nominalnej podaży pieniądza, MSN, w gospo-darce…

33 Po drugie, ekspansja budżetowa łatwiej doprowadzi do inflacji w gospodarce „klasycznej” niż w gospodarce „keynesowskiej” (z jej nie w pełni wykorzystanymi mocami produkcyjnymi i „lepkimi” cenami)…

34 PODSUMUJMY… Ekspansywna polityka budżetowa CZĘSTO powoduje zwiększenie się zagregowanego popytu w gospodarce i wzrost cen. Jest tak zwłaszcza wtedy, kiedy towarzyszy jej wzrost ilości pieniądza w obiegu. Jednakże zależność ta NIE JEST WYRAŹNA z powodu działania czynników zakłócających (np. charakter polityki banku centralne-go; to, czy gospodarka jest „keynesowska”, czy „klasyczna”).

POZIOM PRODUKCJI, A BEZROBOCIE I INFLACJA 35 POZIOM PRODUKCJI, A BEZROBOCIE I INFLACJA

36 Jak pamiętamy: Szoki popytowe wytrącają gospodarkę z równowagi, powodując zmiany produkcji oraz SKIEROWANE W PRZECIWNYCH KIE-RUNKACH ZMIANY STOPY INFLACJI I STOPY BEZROBO-CIA.

YP LAS AD1 AD0 SAS0 SAS1 Y P P1 PA/B P0 YB YA E1 B A E0 37 Np. po POZYTYWNYM makroekonomicznym szoku popyto-wym W KRÓTKIM OKRESIE stopa inflacji wzrasta powyżej zera, a stopa bezrobocia się zmniejsza (wszak produkcja rośnie). YP LAS AD1 AD0 E1 B SAS0 SAS1 Y P P1 PA/B E0 P0 YB A YA

YP LAS AD1 AD0 SAS0 SAS1 Y P P1 PA/B P0 YB YA E1 B A E0 38 Natomiast W DŁUGIM OKRESIE stopa inflacji powraca do zera, a stopa bezrobocia powraca do naturalnego poziomu (pro-dukcja maleje). YP LAS AD1 AD0 E1 B SAS0 SAS1 Y P P1 PA/B E0 P0 YB A YA

39 Podsumujmy. Oto zmiany stóp bezrobocia i inflacji po pozytywnym szoku popytowym: YP LAS AD1 AD0 E1 B SAS0 SAS1 Y P P1 PA/B E0 P0 YB A YA

40 Podsumujmy. Oto zmiany stóp bezrobocia i inflacji po pozytywnym szoku popytowym: YP LAS AD1 AD0 E1 B SAS0 SAS1 Y P P1 PA/B E0 P0 YB A YA π U UA A’ πA E0 SPC UB B’ πB U*

41 Podsumujmy. Oto zmiany stóp bezrobocia i inflacji po pozytywnym szoku popytowym: YP LAS AD1 AD0 E1 B SAS0 SAS1 Y P P1 PA/B E0 P0 YB A YA π U UA A’ πA E0 SPC UB B’ πB U*

42 A oto zmiany stóp: bezrobocia i inflacji po negatywnym szoku popytowym: π U UA A’ πA E0 SPC UB B’ πB YP LAS AD1 AD0 E1 B SAS0 SAS1 Y P P1 PA/B P0 YB A YA

SPC – krótkookresowa krzywa Phillipsa 43 SPC – krótkookresowa krzywa Phillipsa π U UA A’ πA E0 SPC UB B’ πB YP LAS AD1 AD0 E1 B SAS0 SAS1 Y P P1 PA/B P0 YB A YA Wykres, który pokazuje krótkookresową zależność stopy bezrobocia i stopy inflacji, nazywamy KRÓTKOOKRESO-WĄ KRZYWĄ PHILLIPSA (SPC).

MSN•V = Y•P LPC - długookresowa krzywa Phillipsa 44 Niech – ceteris paribus – MSN wzrasta w stałym tempie, równym – powiedzmy – 10% rocznie. Zgodnie z ilościową teorią pieniądza, stopa inflacji, π, również wynosi 10%, a nie np. 0%. MSN•V = Y•P

● MSN•V = Y•P LPC - długookresowa krzywa Phillipsa 45 10% U U* A π E0 PC1 B E1 ● Niech – ceteris paribus – MSN wzrasta w stałym tempie, równym – powiedzmy – 10% rocznie. Zgodnie z ilościową teorią pieniądza, stopa inflacji, π, również wynosi 10%, a nie np. 0%. Jeśli tylko inne zmienne nominalne (np. płace nominalne) też zwiększają się w tempie 10%, ZMIENNE REALNE SIĘ NIE ZMIENIAJĄ. Jeżeli ludzie nie ulegają „iluzji pieniądza”, W GOSPODARCE TRWA RÓWNOWAGA (PUNKT E1 NA RY-SUNKU). Naturalna stopa bezrobocia równa się U*. MSN•V = Y•P

● MSN•V = Y•P LPC - długookresowa krzywa Phillipsa 46 10% U U* A π E0 PC1 B E1 ● Niech – ceteris paribus – MSN wzrasta w stałym tempie, równym – powiedzmy – 10% rocznie. Zgodnie z ilościową teorią pieniądza, stopa inflacji, π, również wynosi 10%, a nie np. 0%. Jeśli tylko inne zmienne nominalne (np. płace nominalne) też zwiększają się w tempie 10%, ZMIENNE REALNE SIĘ NIE ZMIENIAJĄ. Jeżeli ludzie nie ulegają „iluzji pieniądza”, W GOSPODARCE TRWA RÓWNOWAGA (PUNKT E1 NA RY-SUNKU). Naturalna stopa bezrobocia równa się U*. MSN•V = Y•P

Długookresowa krzywa Phillipsa 47 10% U U* A π E0 PC1 B PC2 E1 B’ A’ Odcinek PRZESUNIĘTEJ W GÓRĘ SPC między punktami B’ i A’ nadal ilustruje skutki makroekonomicznych szoków popyto-wych, czyli skierowane odwrotnie zmiany stopy inflacji, π, i stopy bezrobocia, U.

Długookresowa krzywa Phillipsa 48 10% U U* A π E0 PC1 B PC2 E1 B’ A’ Odcinek PRZESUNIĘTEJ W GÓRĘ SPC między punktami B’ i A’ nadal ilustruje skutki makroekonomicznych szoków popyto-wych, czyli skierowane odwrotnie zmiany stopy inflacji, π, i stopy bezrobocia, U. Teraz szokami tymi są NIE ZMIANY MSN, lecz ZMIANY TEMPA ZMIANY MSN.

Długookresowa krzywa Phillipsa 49 10% U U* A π E0 PC1 B PC2 E1 B’ A’ W uproszczeniu: kiedy tempo wzrostu MSN się zmienia, w krótkim okresie ceny, P, zmieniają się w dotychczasowym tempie, które zależy od, ustalanego raz na jakiś czas w trakcie negocjacji płacowych, tempa wzrostu płac nominalnych.

MSN/P=MS. Długookresowa krzywa Phillipsa 50 10% U U* A π E0 PC1 B PC2 E1 B’ A’ W uproszczeniu: kiedy tempo wzrostu MSN się zmienia, w krótkim okresie ceny, P, zmieniają się w dotychczasowym tempie, które zależy od, ustalanego raz na jakiś czas w trakcie negocjacji płacowych, tempa wzrostu płac nominalnych. W takiej sytuacji realna podaż pieniądza, MS, zmienia się w tym samym kierunku, co nominalna podaż pieniądza: MSN/P=MS. Jest to przyczyną szoku popytowego. WŁAŚNIE TA SYTUACJA JEST POKAZANA NA RYSUNKU…

51 10% U U* A π E0 PC1 B LPC PC2 E1 B’ A’ Po szoku popytowym i niezbędnych dostosowaniach płac i cen bezrobocie cykliczne (lub cykliczny niedobór rąk do pracy) zanika i stopa bezrobocia zawsze powraca do swego naturalnego poziomu (np. w punkcie E1).

52 10% U U* A π E0 PC1 B LPC PC2 E1 B’ A’ O tym, jaka stopa inflacji towarzyszy wtedy naturalnej stopie bez-robocia, decyduje tempo wzrostu nominalnej podaży pieniądza.

53 10% U U* A π E0 PC1 B LPC PC2 E1 B’ A’ O tym, jaka stopa inflacji towarzyszy wtedy naturalnej stopie bez-robocia, decyduje tempo wzrostu nominalnej podaży pieniądza. Wykres, który ilustruje te procesy, nazywamy DŁUGOOKRESO-WĄ KRZYWĄ PHILLIPSA (LPC).

54 W wielu krajach stopy: inflacji, π, i bezrobocia, U, zmieniają się JEDNAK inaczej, niż to wynika z teorii Phillipsa. Na przykład wzrostowi π towarzyszy jednoczesny wzrost U... Żeby zrozumieć te sytuacje, dokładniej zbadamy teraz skutki makroekonomicznych szoków PODAŻOWYCH.

SKUTKI NEGATYWNEGO SZOKU PODAŻOWEGO 55 SKUTKI NEGATYWNEGO SZOKU PODAŻOWEGO YP Y LAS AD B SAS0 SAS1 P PB P0 E0 YB

SKUTKI NEGATYWNEGO SZOKU PODAŻOWEGO 56 SKUTKI NEGATYWNEGO SZOKU PODAŻOWEGO YP Y LAS AD B SAS0 SAS1 P PB P0 E0 YB STAGFLACJĄ nazywamy inflację, której towarzyszy zmniejsza-nie się produkcji i wzrost bezrobocia.

SKUTKI NEGATYWNEGO SZOKU PODAŻOWEGO 57 SKUTKI NEGATYWNEGO SZOKU PODAŻOWEGO YP Y LAS AD B SAS0 SAS1 P PB P0 E0 YB STAGFLACJĄ nazywamy inflację, której towarzyszy zmniejsza-nie się produkcji i wzrost bezrobocia. ZAUWAŻ: TYM RAZEM STOPA INFLACJI I STOPA BEZRO-BOCIA ZMIENIAJĄ SIĘ W TYM SAMYM KIERUNKU!

Rozwój sytuacji w długim okresie – PIERWSZY scenariusz 58 YP Y LAS AD B SAS0 SAS1 P PB P0 E0 YB Rozwój sytuacji w długim okresie – PIERWSZY scenariusz ZAUWAŻ: STOPA INFLACJI I STOPA BEZROBOCIA ZNOWU ZMIENIAJĄ SIĘ W TYM SAMYM KIERUNKU!

Rozwój sytuacji w długim okresie – DRUGI scenariusz 59 LAS AD B SAS0 SAS1 P PB P0 E0 YB E1 P1 YP AD1 Rozwój sytuacji w długim okresie – DRUGI scenariusz ZAUWAŻ: STOPA INFLACJI I STOPA BEZROBOCIA ZNOWU ZMIENIAJĄ SIĘ W TYM SAMYM KIERUNKU!

INFLACJA POPYTOWA I INFLACJA KOSZTOWA 60 INFLACJA POPYTOWA I INFLACJA KOSZTOWA Właśnie rozróżniliśmy inflację spowodowaną szokiem popytowym oraz inflację spowodowaną szokiem podażowym...

SZKODY POWODOWANE PRZEZ INFLACJĘ 61 SZKODY POWODOWANE PRZEZ INFLACJĘ Inflacja jest w gospodarce przyczyną NIEEFEKTYWNOŚCI i NIESPRAWIEDLIWOŚCI. Ich skala zależy m.in. od tego, jak skutecznie społeczeństwo potrafi się dostosować do warunków inflacji.

INFLACJA A EFEKTYWNOŚĆ 62 INFLACJA A EFEKTYWNOŚĆ PO PIERWSZE, inflacja powoduje WZROST KOSZTÓW TRAN-SAKCYJNYCH w gospodarce, co oznacza ubytek PKB. W szcze-gólności chodzi o:

63 PO PIERWSZE, inflacja powoduje WZROST KOSZTÓW TRAN-SAKCYJNYCH w gospodarce, co oznacza ubytek PKB. W szcze-gólności chodzi o: 1. KOSZTY ZDZIERANYCH ZELÓWEK (ang. shoe-leather costs), czyli o koszty transakcyjne powodowane ucieczką od pieniądza (np. czas tracony w kolejkach do sklepów),

64 PO PIERWSZE, inflacja powoduje WZROST KOSZTÓW TRAN-SAKCYJNYCH w gospodarce, co oznacza ubytek PKB. W szcze-gólności chodzi o: 1. KOSZTY ZDZIERANYCH ZELÓWEK (ang. shoe-leather costs), czyli o koszty transakcyjne powodowane ucieczką od pieniądza (np. czas tracony w kolejkach do sklepów), 2. KOSZTY ZMIENIANYCH JADŁOSPISÓW (ang. menu cost), czyli koszt adaptowania się podmiotów gospodarczych do wzrostu cen (np. koszt zmiany konstrukcji aparatów wrzutowych akcep-tujących monety w urządzeniach do automatycznej sprzedaży bile-tów).

65 Koszty zdzieranych zelówek i koszty zmienianych jadłospisów są szczególnie duże w przypadku inflacji sięgającej wielu tysięcy procent rocznie, którą nazywamy HIPERINFLACJĄ.

66 PO DRUGIE, INFLACJA, której tempa zwykle nie da się prze-widzieć, UTRUDNIA PROWADZENIE RACHUNKU EKONO-MICZNEGO. Przyszły poziom cen i wielkość przyszłych dochodów nie są znane. Nie wiadomo, jakie będą koszty i przychody związane z realizacją konkretnego przedsięwzięcia.

67 PO DRUGIE, INFLACJA, której tempa zwykle nie da się prze-widzieć, UTRUDNIA PROWADZENIE RACHUNKU EKONO-MICZNEGO. Przyszły poziom cen i wielkość przyszłych dochodów nie są znane. Nie wiadomo, jakie będą koszty i przychody związane z realizacją konkretnego przedsięwzięcia. Bojąc się ryzyka, inwestorzy mogą wtedy zaprzestać in-westycji. Tym samym, w gospodarce zmniejsza się nie tylko zagre-gowany popyt, lecz również tempo wzrostu produkcji potencjal-nej (tempo wzrostu gospodarczego) i maleje efektywność gospoda-rowania.

INFLACJA A SPRAWIEDLIWOŚĆ 68 INFLACJA A SPRAWIEDLIWOŚĆ Skutkiem inflacji jest także ŻYWIOŁOWA REDYSTRYBUCJA DOCHODÓW. Gwałtowny wzrost cen czyni bogatymi nielicznych, zaś miliony osób ponoszą straty.

INFLACJA A SPRAWIEDLIWOŚĆ 69 INFLACJA A SPRAWIEDLIWOŚĆ Skutkiem inflacji jest także ŻYWIOŁOWA REDYSTRYBUCJA DOCHODÓW. Gwałtowny wzrost cen czyni bogatymi nielicznych, zaś miliony osób ponoszą straty. Podobnie, jak w przypadku bezrobocia TE ZYSKI I STRATY ZWYKLE NIE ODPOWIADAJĄ AKCEPTOWANYM PRZEZ SPOŁECZEŃSTWO KRYTERIOM SPRAWIEDLIWOŚCI I BY-WAJĄ PRZYPADKOWE.

PRZYKŁADY STRAT POWODOWANYCH INFLACJĄ: 70 KTO TRACI? PRZYKŁADY STRAT POWODOWANYCH INFLACJĄ: a) Posiadacze gotówki płacą PODATEK INFLACYJNY.

PRZYKŁADY STRAT POWODOWANYCH INFLACJĄ: 71 KTO TRACI? PRZYKŁADY STRAT POWODOWANYCH INFLACJĄ: a) Posiadacze gotówki płacą PODATEK INFLACYJNY. b) Gospodarstwa domowe i firmy mogą też tracić na skutek DRE-NAŻU FISKALNEGO, czyli w wyniku niedostosowania systemu podatkowego do rosnących cen.

PRZYKŁADY STRAT POWODOWANYCH INFLACJĄ: 72 KTO TRACI? PRZYKŁADY STRAT POWODOWANYCH INFLACJĄ: a) Posiadacze gotówki płacą PODATEK INFLACYJNY. b) Gospodarstwa domowe i firmy mogą też tracić na skutek DRE-NAŻU FISKALNEGO, czyli w wyniku niedostosowania systemu podatkowego do rosnących cen. c) Różne grupy społeczne walczą o zachowanie zagrożonej inflacją siły nabywczej swoich dochodów. Niektórzy – np. pracownicy zor-ganizowani w agresywne związki zawodowe – osiągają ten cel, inni – np. emeryci – tracą, ponieważ nominalna wartość ich dodatko-wych dochodów nie nadąża za wzrostem cen.

JAK SOBIE RADZIĆ Z INFLACJĄ? 73 JAK SOBIE RADZIĆ Z INFLACJĄ? ROLA INSTYTUCJI Chodzi o ZMIANY SPOSOBU ZORGANIZOWANIA I DZIAŁA-NIA GOSPODARKI, KTÓRYCH SKUTKIEM JEST POWSTANIE TRWAŁYCH BODŹCÓW, SPRZYJAJĄCYCH STABILNOŚCI CEN I OGRANICZENIU SZKÓD POWODOWANYCH INFLAC-JĄ.

74 ROLA INSTYTUCJI 1. Przykładem jest konstytucyjne zobowiązanie banku centralne-go do dbania o stabilność cen, a także ograniczenie możliwości wymuszania przez rząd na władzach banku centralnego zwiększa-nia nominalnej podaży pieniądza.

75 ROLA INSTYTUCJI 1. Przykładem jest konstytucyjne zobowiązanie banku centralne-go do dbania o stabilność cen, a także ograniczenie możliwości wymuszania przez rząd na władzach banku centralnego zwiększa-nia nominalnej podaży pieniądza. 2. Zmiany instytucjonalne obejmują również mechanizmy ułat-wiające społeczeństwu życie z inflacją, takie jak indeksowanie („waloryzowanie”), czyli automatyczne korygowanie zmiennych nominalnych o skutki inflacji (np. indeksowanie płac, emerytur, progów podatkowych oraz zmiany oprocentowania lokat banko-wych).

ŚRODKI POLITYKI GOSPODARCZEJ 76 ŚRODKI POLITYKI GOSPODARCZEJ Kiedy mimo zabezpieczeń instytucjonalnych pojawia się inflacja, jej zahamowaniu służą zwykle środki polityki gospodarczej, czyli RESTRYKCYJNA POLITYKA PIENIĘŻNA.

77 W wyniku restrykcyjnej polityki pieniężnej w krótkim okresie spa-da tempo inflacji, π, i rośnie stopa bezrobocia, U. U π E0 SPC1 A LPC

W długim okresie sytuacja może się rozwinąć w różny sposób… 78 W wyniku restrykcyjnej polityki pieniężnej w krótkim okresie spa-da tempo inflacji, π, i rośnie stopa bezrobocia, U. U π E0 SPC1 A LPC W długim okresie sytuacja może się rozwinąć w różny sposób…

I. Scenariusz optymistyczny - ADAPTACYJNE OCZEKIWANIA IN- FLACYJNE (ang. adaptative expectations) PLUS WIARYGODNA polityka państwa Ludzie sądzą, że w przyszłości sytuacja nie zmieni się, więc gdy obecne tempo inflacji maleje, STOPNIOWO maleje także przewidy-wana przez ludzi przyszła stopa inflacji. Ten spadek oczekiwań in-flacyjnych powoduje spadek rzeczywistego tempa inflacji. 79

I. Scenariusz optymistyczny - ADAPTACYJNE OCZEKIWANIA IN- FLACYJNE (ang. adaptative expectations) PLUS WIARYGODNA polityka państwa Ludzie sądzą, że w przyszłości sytuacja nie zmieni się, więc gdy obecne tempo inflacji maleje, STOPNIOWO maleje także przewidy-wana przez ludzi przyszła stopa inflacji. Ten spadek oczekiwań in-flacyjnych powoduje spadek rzeczywistego tempa inflacji. 80

WARIANT PESYMISTYCZNY - BRAK WIARYGODNOŚCI polityki państwa 81 II. WARIANT PESYMISTYCZNY - BRAK WIARYGODNOŚCI polityki państwa

------------------------------------- 82 POLITYKA CELU INFLACYJNEGO banku centralnego alter-natywą dla bezpośredniego sterowania podażą pieniądza. Współcześnie banki centralne zwykle ogłaszają docelowe tempo in-flacji na najbliższe 2-3 lata, a następnie za pomocą znanych nam już z rozdziału pt. Rynek pieniądza warunkowych operacji otwartego rynku typu REPO i REVERSE REPO*, bezpośrednio sterując sto-pą procentową, zmierzają do osiągnięcia tego CELU INFLACYJ-NEGO. (Podwyższają stopy procentowe, kiedy rzeczywista inflacja przewyższa cel inflacyjny i obniżają je w odwrotnej sytuacji). ------------------------------------- * Operacja repo polega na sprzedaży, a operacja reverse repo na kupnie przez bank centralny papierów wartościowych.

83 83 Jak pamiętamy, politykę celu inflacyjnego można i należy „ZAUTO-MATYZOWAĆ”. Bank centralny musi wtedy stosować się do konkretnego wzoru matematycznego (np. tzw. reguły Taylora), który jednoznacz- nie uzależnia poziom stopy procentowej m.in. od bieżącego tempa inflacji. Chodzi m.in. o wyeliminowanie ewentualnej uznaniowości i niekompetencji pracowników banku centralnego.

84 Od poziomu ustalanej tym sposobem na rynku międzybankowym krótkookresowej stopy procentowej zależy poziom długookreso-wych stóp procentowych w całej gospodarce. Wszak substytutem długoterminowej pożyczki jest seria zaciąganych jedna po drugiej pożyczek krótkoterminowych…