NAUKA ADMINISTRACJI mgr Karina Pilarz

POLITYKA ADMINISTRACYJNA W PAŃSTWIE POLICYJNYM absolutyzm, idea wszechobecności państwa; niemiecki merkantylizm – związany z zagrożeniami ze strony gospodarki francuskiej, administracja państwowa za pomocą ograniczeń i reglamentacji miała za zadanie chronić rynek wewnętrzny – ograniczenie importu, rozwój handlu wewnętrznego itp.; państwo pomyślności; twórczość kameralistów i policystów.

KAMERALIZM – odmiana merkantylizmu o wyraźnym nastawieniu fiskalnym, rozwinięta w Niemczech i Austrii w XVII i XVIII wieku, rozpatrująca całość problemów gospodarczych z punktu widzenia możliwości powiększenia dochodów panującego, uważająca za naczelny cel polityki gospodarczej państwa pełne zatrudnienie i pełne wykorzystanie sił wytwórczych. Słownik wyrazów obcych PWN, Warszawa 1980

W PAŃSTWIE PRAWA Doktryna liberalnego państwa konstytucyjnego Zadania państwa: zapewnienie obrony, zapewnienie bezpieczeństwa i porządku publicznego, zabezpieczenie wolnokonkurencyjnej gospodarki Wpływ liberalizmu na administrację: postulat ograniczenia wpływu administracji na obywateli, najważniejszą zasadą jest ochrona porządku prawnego przed naruszeniami ze strony administracji związanie administracji prawem powszechnie obowiązującym – rozwój przede wszystkim prawa administracyjnego

Rozdzielenie od prawa administracyjnego Ignaz Jastrow Nauka prawa administracyjnego nie daje wszystkich informacji, jakie potrzebne są do administrowania; Wskazywał on na społeczny charakter, odrębność nauki administracji od prawa administracyjnego oraz jej rolę jako podstawy polityki administracyjnej; Polityka administracyjna jako składnik wiedzy administracyjnej (nauka samodzielna, wiedza empiryczna); Polityka administracyjna to wiedza o tym, jak powinno się administrować, a jej podstawą jest wiedza o istniejącej, rzeczywistej administracji.

F. Stier-Somlo WIEDZA ADMINISTRACYJNA Wyróżnił on trzy odrębne kierunki badania administracji, które łącznie tworzą wiedzę administracyjną WIEDZA ADMINISTRACYJNA NAUKA ADMINISTRACJI OPISOWA, OBIEKTYWNA NAUKA PRAWA ADMINISTRACYJNEGO ANALIZA NORM PRAWNYCH NAUKA POLITYKI ADMINISTRACYJNEJ CELE DZIAŁANIA ADMINISTRACJI, SPOSOBY ICH OSIĄGANIA

Walter Jellinek Nauka administracji -> opisuje rzeczywistą administrację, jej uwarunkowania (historyczne, gospodarcze, społeczne, kulturowe), porównuje z instytucjami i życiem społecznym zagranicy Polityka administracyjna -> jak administrację ulepszyć

Prawo administracyjne – „powinien” Nauka administracji – „jest” Polityka administracyjna – „tak powinno być”

W. Wilson Teza o rozdziale polityki i administracji „Administrowanie nie mieści się w obszarze polityki” „Problemy administracyjne nie są problemami politycznymi. Polityka określa wprawdzie zadania dla administracji, ale nie powinna mieć wpływu na poszczególne urzędy. Administrowanie to przede wszystkim spokojne, wolne od pośpiechu i nieustannych konfliktów, załatwianie rozmaitych spraw; najczęściej nie ma to nic wspólnego z dyskusyjnymi zagadnieniami konstytucyjnymi.”

Polityka administracyjna - wytyczenie kierunku działalności państwa przez organy określone w konstytucji programy określające kierunek działalności sztuka skutecznej działalności w sferze życia społecznego działalność związana z dążeniem do zdobycia władzy

POLITYKA – aprobowany przez organy państwowe i samorządowe system pozaprawnych i postulatywnych wypowiedzi o tym, gdzie, kiedy i jak korzystać z materialnych i organizacyjnych możliwości państwa i samorządów terytorialnych. Jan Boć

POLITYKA ADMINISTRACYJNA POLITYKA WOBEC ADMINISTRACJI POLITYKA ADMINISTRACJI

Polityka wobec administracji Polityka kształtowania administracji publicznej, jej struktury, podstaw, podstawowych kierunków funkcjonowania; Decyzje w tych sprawach podejmowane są co do zasady poza samą administracją; Administracja współtworzy tę politykę i jest jej przedmiotem; Podmioty władzy wykonawczej sprawując funkcję rządzenia i uczestnicząc w procesie legislacyjnym (opracowywanie projektów ustaw) samodzielnie kreują politykę wobec administracji w takim zakresie, w jakim zyskają aprobatę władzy wykonawczej.

Polityka administracji Polityka wykonywana przez administrację; Polega na wypracowywaniu celów, priorytetów, projektowania środków, sposobów działania, przewidywania efektów; Mieści się w obszarze wykonywania przez administrację prawnie określonych zadań publicznych, polega na opracowywaniu koncepcji; Wiąże się z planowaniem; PRZYKŁADY: polityka przestrzenna, polityka energetyczna, polityka ochrony środowiska

KONTROLA Po co kontrolujemy?

ADMINISTRACJA PUBLICZNA JEST ZARÓWNO KONTROLUJĄCYM JAK I KONTROLOWANYM ! Art. 184. Konstytucji RP Naczelny Sąd Administracyjny oraz inne sądy administracyjne sprawują, w zakresie określonym w ustawie, kontrolę działalności administracji publicznej. Kontrola ta obejmuje również orzekanie o zgodności z ustawami uchwał organów samorządu terytorialnego i aktów normatywnych terenowych organów administracji rządowej.

KONTROLA: Badanie zgodności stanu istniejącego ze stanem postulowanym Ustalenie zasięgu i przyczyn rozbieżności Przekazanie wyników tego ustalenia, a czasem też wynikających stąd dyspozycji zarówno podmiotowi kontrolowanemu, jak i podmiotowi organizacyjnie zwierzchniemu.

System kontroli Całokształt zespolonych wewnętrznie wartości, które określają zadania kontroli, warunki jej prawidłowej organizacji i funkcjonowania, organizację podmiotów kontrolujących, zasięg podmiotowy i przedmiotowy kontroli. Oparty jest na zapewnieniu zgodności działań z prawem.

Rozrost kontroli: Ogólna tendencja do rozrostu całej administracji, w tym także kontroli. Co do zasady zjawisko negatywne, ma bowiem miejsce najczęściej w przypadku pogorszenia jakości działalności poddanej kontroli oraz objęcia jej zakresem działalności dotychczas niekontrolowanej. Może polegać na: Zwiększeniu liczby jednostek kontrolujących, Zwiększeniu rodzajów kontroli, Zwiększeniu zasięgu kontroli w określonym rodzaju kontroli.

Rodzaje podmiotów przeprowadzających kontrolę: Podmioty powołane wyłącznie do kontrolowania, Podmioty, w których strukturze organizacyjnej utworzone są specjalne jednostki do kontrolowania, Podmioty, które nie mają utworzonej specjalnej jednostki, a w razie potrzeby uczestniczą w kontroli całym organizmem, Podmioty utworzone do kontroli jednorazowej.

PODZIAŁY KONTROLI ZEWNĘTRZNA I WEWNĘTRZNA Podmiot spoza struktury administracyjnej (sąd, prokurator)/podmiot w obrębie struktury 2. KONTROLA I NADZÓR Nadzór jest bardziej intensywny, bezpośredni, ma na celu usunięcie nieprawidłowości i prewencję. Nadzór jest kwalifikowaną postacią kontroli, mamy z nim do czynienia gdy sprawowany jest przez organ zwierzchni organizacyjnie nad kontrolowanym, odpowiedzialny za jego działania, któremu służą środki władczego oddziaływania. Kwalifikowaną postacią kontroli jest również nadzór weryfikacyjny, z którym mamy do czynienia w przypadku kontroli sprawowanej przez podmiot zwierzchni funkcjonalnie, odpowiedzialny za dopilnowanie poprawności działań, któremu służą w stosunku do podmiotu zdecentralizowanego uprawnienia władcze.

3. POD WZGLĘDEM INICJATYWNY KONTROLI -> PODEJMOWANA Z URZĘDU I NA WNIOSEK 4. POD WZGLĘDEM STOSUNKU W CZASIE KONTROLI DO CZYNNOŚCI KONTROLOWANEJ -> WSTĘPNA, FAKTYCZNA I NASTĘPNA 5. POD WZGLĘDEM SPOSOBU PRZEPROWADZENIA INSPEKCJA (bezpośrednia obserwacja ludzi) LUSTRACJA (ocena stanu rzeczywistego, wyników działania) REWIZJA (kontrola finansowa) WIZYTACJA (bezpośredni wgląd w całokształt działalności)

6. POD WZGLĘDEM PODMIOTU KONTROLUJĄCEGO Kontrola: parlamentarna, prezydencka, społeczna, sądowa, prokuratorska, NIK, administracją rządowej nad samorządową, resortowa, instancyjna, RPO, TK

Kryteria kontroli: Legalność Rzetelność Celowość Gospodarność Uwzględniania interesu społecznego Uwzględnianie interesu indywidualnego Zgodność z polityką rządu Kryteria szczegółowe

Ocena podmiotu kontrolującego nie jest ostateczna i może być przez kontrolowanego zakwestionowana!

ZA DZIAŁANIA NIELEGALNE Odpowiedzialność ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA DZIAŁANIA LEGALNE ZA DZIAŁANIA NIELEGALNE

ZA DZIAŁANIA LEGALNE Przede wszystkim odpowiedzialność majątkowa; należy do zadań leżących w sferze władczego działania administracji publicznej; ma na celu realizację interesu publicznego; obowiązek wyrównania strat w wyniku wydania lub wykonania niewadliwego aktu normatywnego; Przykłady: wywłaszczenie, przejęcie zabytku na własność państwa

-> REGULACJA KONSTYTUCYJNA Art. 21. 1 -> REGULACJA KONSTYTUCYJNA Art. 21. 1. Rzeczpospolita Polska chroni własność i prawo dziedziczenia. 2. Wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem. Art. 228 (…) 4. Ustawa może określić podstawy, zakres i tryb wyrównywania strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela -> ustawa o gospodarce nieruchomościami (Dział III, rozdział 4)

ZA DZIAŁANIA NIELEGALNE ODPOWIEDZIALNOŚĆ: Polityczna (dotyczy jedynie osób pełniących funkcje organu) Majątkowa (na zasadach sprawstwa, winy, ryzyka, słuszności) Majątkowa z art. 77 Konstytucji RP Urzędnicza Karna Służbowa, porządkowa, dyscyplinarna W sprawach o wykroczenia Konstytucyjna

Art. 77 Konstytucji RP Każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej. Ustawa nie może nikomu zamykać drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności lub praw.

Art. 198 Konstytucji RP 1. Za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania, odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu ponoszą: Prezydent Rzeczypospolitej, Prezes Rady Ministrów oraz członkowie Rady Ministrów, Prezes Narodowego Banku Polskiego, Prezes Najwyższej Izby Kontroli, członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, osoby, którym Prezes Rady Ministrów powierzył kierowanie ministerstwem, oraz Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych. 2. Odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu ponoszą również posłowie i senatorowie w zakresie określonym w art. 107. 3. Rodzaje kar orzekanych przez Trybunał Stanu określa ustawa.

Prezentacja opracowana na podstawie New Public Management mgr Karina Pilarz Prezentacja opracowana na podstawie M. Kulesza, D. Sześciłło, Polityka administracyjna i zarządzanie publiczne, Warszawa 2013

J. Supernat, Administracja publiczna w świetle koncepcji New Public Management, (w:) Administracja publiczna. Studia krajowe i międzynarodowe, Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Administracji Publicznej w Białymstoku 2003, nr 2, s. 28-46.

NMP w najszerszym zakresie wdrażany przez kraje anglosaskie -USA, Wielka Brytania, Nowa Zelandia, Australia, Kanada; związany z krytyką administracji biurokratycznej; jego podstawą ideologiczną jest neoliberalizm: * zasada państwa minimalnego – zapewnia przede wszystkim ochronę obywateli i egzekwowanie umów; tam gdzie jest aktywne działa w celu osiągania ekonomicznej efektywności (jak w sektorze prywatnym); Idea wolnego rynku i ograniczenia ingerencji państwa w gospodarkę.

Dwa nurty NPM (G. Larbi): -wprowadzenie technik menedżerskich do zarządzania w sektorze publicznym; -organizowanie procesu wykonywania zadań publicznych na podstawie zasad rynkowych.

ZARZĄDZANIE PRZEZ REZULTATY Menedżerowie publiczni (urzędnicy) rozliczani są z osiągania założonych celów, efektywności swojego działania; Podstawową kategorią jest efektywność – jakość usług, koszt wytworzenia; Pominięte zostają inne kryteria działania, np. zgodność z prawem.

Osiągane rezultaty: Produkty (outputs) – odpowiedniej jakości usługi świadczone przez administrację – dostarczone towary, usługi, udzielone porady, dostarczone informacje, dokumenty; Wyniki (outcomes) – zmiany życia ludzi, w następstwie działania administracji – poprawa jakości środowiska, usprawnienie gospodarki, zapewnienie zatrudnienia.

STANDARDY OBSŁUGI OBYWATELA NPM zakłada zmianę w traktowaniu obywateli przez administrację – stają się oni klientami, odbiorcami usług, którym należy zapewnić satysfakcję

M. Prowle: 1. zachowanie osób świadczących usługi; 2. przyjazne środowisko, w którym usługi są świadczone; 3. rezultaty działania odczuwane przez obywateli; 4. czas oczekiwania na obsłużenie; 5. czas oczekiwania na odpowiedź na zadane pytanie; 6. czas oczekiwania na odpowiedź linii telefonicznej.

Jak podnieść satysfakcję obywatela ze świadczonych mu usług Jak podnieść satysfakcję obywatela ze świadczonych mu usług? -przez poprawę jakości świadczonych usług; -przez poprawę standardów obsługi obywatela.

Przykład rozwiązań NMP zastosowanych w celu poprawy standardów obsługi obywatela obsługa w formie one-stop-shop -> umożliwienie załatwienia w jednym miejscu spraw należących do właściwości różnych organów administracyjnych. PRZYKŁAD: wniosek zintegrowany o zarejestrowanie przez osobę fizyczną działalności gospodarczej do CEiDG

OUTSOURCING Korzystanie z podmiotów zewnętrznych; Umowne zlecanie przez administrację wykonywania zadań publicznych podmiotom prywatnym; Ma na celu zredukowanie kosztów świadczenia usług publicznych, zapewnienie dostępu do wiedzy i technologii, jakimi nie dysponuje sektor publiczny. PRZYKŁAD: Art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej

Art. 3. ugk 1. Jednostki samorządu terytorialnego w drodze umowy mogą powierzać wykonywanie zadań z zakresu gospodarki komunalnej osobom fizycznym, osobom prawnym lub jednostkom organizacyjnym nieposiadającym osobowości prawnej (…)