Propozycje reformy sądownictwa administracyjnego SPOŁECZNA KOMISJA KODYFIKACYJNA

Członkowie zespołu ds. reformy sądownictwa administracyjnego SWSA prof. zw. dr hab. Andrzej Matan (UŚ) r.pr. dr hab. Cezary Banasiński, prof. uczelni (UW) r.pr. dr hab. Mirosław Pawełczyk, prof. uczelni (UŚ) r.pr. dr hab. Rafał Stankiewicz, prof. uczelni (UW) – koordynator prac podzespołu r.pr. dr Aleksander Jakubowski (UW) dr Mateusz Błachucki (INP PAN)

PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA REFORMY SĄDOWNICTWA ADMINISTRACYJNEGO

Cel postawiony przed Zespołem dążenie do uzyskania przez jednostkę rozstrzygnięcia sądowego opartego o jak najpełniejszą realizację gwarantowanego przez Konstytucję RP w art. 45 ust. 1 prawa do sądu.

Dążenie do realizacji prawa do sądu w postępowaniu sądowoadministracyjnym usprawnienie (zwiększenie efektywności) funkcjonującego w chwili obecnej modelu sądownictwa administracyjnego. Powinno się dążyć do realizacji tzw. efektywności zewnętrznej, rozumianej jako bezpośrednie zwiększenie ochrony jednostki.

Podstawowe kierunki zmian zmierzajacych ku zwiększeniu efektywności postępowania przed sądami administracyjnymi A B C Wprowadzenie dodatkowych elementów orzekania merytorycznego Modyfikacja instytucji mediacji Poszerzenie kognicji sądów administracyjnych Uproszczenie postępowania przed sądem i in. Wstępna kontrola skargi kasacyjnej

CEL PODSTAWOWY Wprowadzenie do porządku prawnego istotnych elementów orzekania merytorycznego przez sądy administracyjne Konieczna zmiana Konstytucji RP – art. 184

Zakres postulowanego orzekania merytorycznego przez sądy administracyjne (konieczność zmiany przepisów ustawy zasadniczej) Niemożliwe byłoby orzekanie merytoryczne w sprawach, w których organ wydał rozstrzygnięcie oparte na uznaniu administracyjnym; Zasadne wydaje się wprowadzenie możliwości orzekania merytorycznego w niektórych kategoriach spraw (np. prawo budowlane, sprawy oświatowe, sprawy socjalne); Niemożliwe byłoby ustanawianie reguły pełnego orzekania w sprawach administracyjnych o szczególnym stopniu specjalizacji; W przypadku poddania kognicji sądu rozstrzygnięcia nakładającego administracyjną karę pieniężną sąd powinien w każdej sytuacji móc wydać wyrok miarkujący wysokość tejże kary; W sprawach, w których sąd orzeka w sposób merytoryczny, postępowanie administracyjne zostaje ograniczone do jednej instancji

ZAKRES MOŻLIWYCH USPRAWNIEŃ PROCEDURY SĄDOWOADMINISTRACYJNEJ BEZ KONIECZNOŚĆI ZMIANY USTAWY ZASADNICZEJ PPSA

Możliwość poszerzenia zakresu orzekania merytorycznego przez sądy administracyjne Na wzór rozwiązań holenderskich proponujemy umożliwienie sądowi wydania orzeczenia tymczasowego, gdy skarga zasługuje na uwzględnienie. Organ administracji przedstawić ma sądowi projekt rozstrzygnięcia w sprawie administracyjnej uwzględniający wytyczne sądu zawarte w orzeczeniu tymczasowym wraz z pisemnym wyjaśnieniem, w jaki sposób organ naprawił wytknięte przez sąd błędy; Na wzór rozwiązań austriackich sąd administracyjny powinien orzekać merytorycznie w sprawie, gdy stan faktyczny jest pewny albo gdy samodzielne ustalenie stanu faktycznego przez sąd uzasadniają względy szybkości lub też, gdy zapewni to istotną oszczędność kosztów a sprawa nie podlega uznaniu administracyjnemu organu.

Dodatkowe elementy oddziaływania wyroku sądu administracyjnego zasadne wydaje się rozszerzenie możliwości zasądzenia przez sąd na rzecz skarżącego sumy pieniężnej w każdym przypadku uwzględnienia skargi; stworzenie możliwości wymierzania przez sądy administracyjne grzywien czy zasądzania sumy pieniężnej przez powiązanie jej z okresem zwłoki w wykonaniu wyroku zmiana dotycząca treści orzeczenia sądu administracyjnego - obok rozstrzygnięcia i uzasadnienia, wprowadzenie dodatkowego elementu wyroku w postaci wytycznych dla organu

Zwiększenie roli instytucji mediacji w postępowaniu przed sądami administracyjnymi Wprowadzenie dodatkowej instytucji mediacji do postępowania na etapie „przed” przekazaniem skargi do sądu administracyjnego; mediacja byłaby obowiązkowa, gdyby wystąpił o to skarżący; W mediacji na etapie postępowania przed sądem administracyjnym obligatoryjne byłoby uzyskanie opinii amicus curiae o sprawie poddanej kontroli sądu

Poszerzenie kognicji sądów administracyjnych Proponujemy ukształtowanie kognicji sądów administracyjnych w oparciu o klauzulę generalną; Proponujemy odpowiednio zmodyfikowane, jak również rozciągnięcie instytucji sprzeciwu w postępowaniu sądowoadministracyjnym na postanowienia wydawane na podstawie art. 61a oraz art. 149 § 3 Kodeksu postępowania administracyjnego oraz decyzje odmawiające uchylenia decyzji dotychczasowej po wznowieniu postępowania (art. 151 § 1 pkt 1 K.p.a.); Proponujemy objęcie kognicją sądów administracyjnych objaśnień prawnych, o których mowa w art. 33 ustawy – Prawo przedsiębiorców;

Modyfikacja postępowania przed sądem Należy rozważyć zmianę zasad określania właściwości miejscowej sądów administracyjnych pierwszej instancji i przekazać przynajmniej część spraw (określonych rodzajowo) do rozpatrywania sądom właściwym ze względu na miejsce pobytu lub siedziby wnoszących skarg. Do kategorii spraw, rozpoznawanych według miejsca pobytu (zamieszkania) wnoszącego skargę, należałoby zaliczyć sprawy dotyczące cudzoziemców, sprawy socjalne oraz sprawy z zakresu oświaty. Proponujemy objęcie niektórych kategorii spraw administracyjnych wyłącznie trybem tzw. postępowania uproszczonego, np. spraw z zakresu pomocy społecznej, spraw oświatowych, czy też dostępu do informacji publicznej; Proponujemy utworzenie wydziałów wyspecjalizowanych, m.in. do sprawa oświatowych, spraw socjalnych, spraw cudzoziemców i in.

Wstępna kontrola skargi kasacyjnej Powinna istnieć możliwość możliwość odmowy przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania w razie stwierdzenia nadużycia prawa do skargi kasacyjnej lub oczywistego braku usprawiedliwionych podstaw do jej wniesienia. W tym przypadku sąd orzekałby na posiedzeniu niejawnym w składzie trzech sędziów i na postanowienie to służyłoby zażalenie.

Wyniki końcowe – obszary problemowe poddane propozycjom zmian poszerzenie kognicji sądownictwa administracyjnego; zmiana przepisów dotyczących właściwości miejscowej sądów pierwszej instancji; powołanie wydziałów wyspecjalizowanych sądów pierwszej instancji w strukturze sądownictwa administracyjnego; możliwość poszerzenia zakresu orzekania merytorycznego przez sądy administracyjne; poszerzenie możliwości stosowania środków dowodowych przez sądy administracyjne; zwiększenie roli instytucji mediacji w postępowaniu przed sądami administracyjnymi; wprowadzenie wstępnej kontroli skargi kasacyjnej; zmiana przepisów dotyczących przygotowania do zawodu sędziego i doskonalenie kwalifikacji zawodowych.

zespół ds. reformy sądownictwa administracyjnego Dziękuję za uwagę zespół ds. reformy sądownictwa administracyjnego