Opracował Łukasz Weryński Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Ocena stopnia zanieczyszczenia wód powierzchniowych na terenie województwa podkarpackiego. Opracował Łukasz Weryński

Bilans wody i krążenie w przyrodzie Obejmuje 2 fazy: Atmosferyczna: obejmująca opady i parowanie Kontynentalna: obejmująca spływ powierzchniowy, wsiąkanie i spływ podziemny.

Klasy czystości wód I Klasa czystości - o bardzo dobrej jakości do spożycia przez ludzi, wskaźniki biologiczne nie wskazują szkodliwego oddziaływania antropogenicznego II klasa czystości - o charakterze dobrym, spełniają w odniesieniu do większości jakości wody wymagania określone dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, wartość biologicznych wskaźników jakości wody wskazują na niewielki wpływ oddziaływania czynników antropogenicznych III Klasa czystości - wody zadowalające, wskaźniki jakości wody wskazują na umiarkowany wpływ oddziaływania czynników antropogenicznych

IV Klasa czystości - wody niezadowalającej jakości, wartość IV Klasa czystości - wody niezadowalającej jakości, wartość biologicznych wskaźników jakości wody wskazują, na skutek oddziaływań antropogenicznych, zmiany ilościowe i jakościowe w populacjach V Klasa czystości - wody danej klasy identyfikować można z wodami złej jakości, nie spełniają wymagań określonych dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia,

Klasy czystości wód w województwie podkarpackim

Zatrucie wód powierzchniowych Zanieczyszczone opady Działalność rolnicza oraz leśnictwo Wysypiska i składowiska śmieci Miasta wysoce zurbanizowane Nawozy i środki ochrony roślin Przemysł

Zasoby wodne Podkarpacia Wody Stojące: Jezioro Solińskie Zbiornik Machowski Jezioro Myczkowice Jezioro Sieniawa- Besko Wody Płynące: Wisła Wisłoka San Wisłok Strwiąża

Podział zanieczyszczeń Trwałość zanieczyszczeń: Trwałe zawierające substancje ulegające rozkładowi biologicznemu w małym stopniu i pozostające w środowisku w niezmiennej formie przez długi czas (pestycydy, fenole, produkty destylacji ropy naftowej) Rozkładalne substancje organiczne, potencjalnie trujące, lecz podlegające przemianom chemicznym do prostych związków nieorganicznych przy udziale bakterii (ścieki domowe) Nierozkładalne nie podlegające rozkładowi (metale ciężkie) Pochodzenie zanieczyszczeń: Naturalne pochodzą z domieszek zawartych w wodach powierzchniowych i podziemnych (zasolenie) Sztuczne związane z działalnością człowieka (ścieki, składowiska odpadów) Źródło pochodzenia: Punktowe ścieki odprowadzane systemami kanalizacyjnymi, pochodzące głównie z przemysłu i miast Liniowe, pasmowe zanieczyszczenia komunikacyjne (ze środków transportu) i spłukiwane z powierzchni dróg lub torfowisk oraz pochodzące z rurociągów, gazociągów, kanałów ściekowych, osadowych Powierzchniowe lub obszarowe z terenów rolnych i leśnych nie posiadających systemów kanalizacyjnych Stopień szkodliwości: Bezpośrednio szkodliwe fenole, kwas siarkowy siarczany, kwaśne deszcze) Pośrednio szkodliwe prowadzą do zmniejszenia ilości tlenu w wodzie poniżej poziomu do prawidłowego życia organizmów

Wskaźniki Jakości Wód: Wskaźniki jakości wód- są to wskaźniki określające stan jakościowy wód, czyli ilość i rodzaje zawartych w wodzie zanieczyszczeń oraz kondycję biocenoz wodnych Są 3 rodzaje wskaźników: Fizyczne Chemiczne Biologiczne

Wskaźniki Fizyczne Służą do określenia właściwości organoleptycznych. Mogą świadczyć o jej pochodzeniu i o rodzaju zawartych w niej zanieczyszczeń. Należą do nich: Barwa- związana z obecnością związków organicznych rozpuszczonych i koloidalnych oraz barwnych związków nieorganicznych Mętność- spowodowana obecnością zawiesin o różnym stopniu dyspersji oraz koloidów pochodzenia organicznego i mineralnego Zapach- związany z obecnością w ściekach związków organicznych i niektórych związków nieorganicznych, wyróżniamy zapachy pochodzenia naturalnego (roślinne i gnilne) i zapachy pochodzenia nienaturalnego. Temperatura- ºC

Wskaźniki chemiczne Odczyn pH- dla większości wód waha od 6,8do 7,3 pH, na odczyn mają wpływ m.in. obecność jonów wodorowęglanowych, węglanowych, fosforowych, Twardość- twardość wody określa się zawartością rozpuszczonych w niej soli wapnia i magnezu Zasadowość- zależy od obecnych w wodzie wodorotlenków, wodorowęglanów i węglanów wapnia, magnezu, potasu, sodu Zawartość substancji trujących- zaliczamy do nich występuje w wodzie cyjanki, związki ołowiu, arsenu, rtęci, kadmu, miedzi, chromu Zawartość różnych pierwiastków – fluoru, żelaza, magnezu, chloru, siarki oraz związków w skład, których wchodzą (chlorki, siarczki itp.)

Wskaźniki biologiczne Stosowane są do szczegółowego określania stanu ekologicznego wód powierzchniowych. W zależności od stopnia zanieczyszczenia występują odmienne zespoły organizmów wodnych; można, więc je przyjąć za wskaźniki czystości wody lub jej zanieczyszczenia (np. zwiększona ilość glonów w wodzie- sinice)

Wskaźniki bakteriologiczne W wodzie występują różne mikroorganizmy dlatego na nich oparta jest biologiczne ocena jakości wód poprzez analizę zmian zachodzących we faunie i florze jezior i rzek. Podstawą oceny biologicznej jest funkcjonowanie organizmów przez dłuższy w panującym środowisku wodnym oraz jego zmiany, a także reakcja tych organizmów na wiele czynników warunkujących dobry stan wód, w tym zanieczyszczeń i innych skutków oddziaływań antropogenicznych. Rozwój bakterii w wodzie zależny jest od obfitości substancji pokarmowych, warunków termicznych, świetlnych, stopnia natlenienia wody i wielu innych. Oznaczenie bakterii w wodzie jest trudne , wybrano więc jako organizm wskaźnikowy Pałeczka okrężnicy, żyjąca w jelicie grubym . Jej obecność świadczy o zanieczyszczeniu wód ściekami bytowymi  i stanowi podstawę podejrzenia o skażeniu wody ściekami bytowymi i bakteriami chorobotwórczymi. Charakterystykę bakteriologiczną wody wyraża się mianem coli  - jest to najmniejsza objętość wody w cm sześciennym, w której znaleziono jedną bakterię.

Skład zanieczyszczonych wód województwa podkarpackiego Głównymi źródłami zanieczyszczenia wód powierzchniowych o wyraźnie antropogenicznym charakterze są ścieki komunalne i przemysłowe. Znaczący wpływ mają również spływy powierzchniowe, szczególnie z terenów stanowiących grunty orne. Innymi źródłami zanieczyszczeń wód jest transport lądowy, stosowanie pestycydów i nawozów sztucznych oraz odpady komunalne i przemysłowe. Wody ulegają zanieczyszczeniu także w wyniku eutrofizacji, który jest procesem naturalnym i polega na wzbogacaniu wód w substancje pokarmowe.

Wpływ lokalnego przemysłu i rolnictwa na stan wód. W województwie podkarpackim dominuje przemysł lotniczy, elektromaszynowy, spożywczy i chemiczny. Ważną rolę odgrywają także: przemysł szklarski, materiałów budowlanych, drzewny oraz lekki. Ważnym elementem gospodarki województwa jest tez rolnictwo, przez co duża część zanieczyszczeń pochodzi ze stosowania nawozów sztucznych i środków ochrony roślin. Ponad to na stan wód wpływa także budownictwo, komunikacja oraz usługi socjalno-kulturowe. W miastach istotnym źródłem zanieczyszczeń środowiska są bazy samochodowe i stacje paliw, a także komunikacja drogowa i kolejowa. Duże zagrożenie stanowią też „dzikie wysypiska śmieci”, lokalizowane często w bezpośrednim sąsiedztwie rzek, stawów, kanałów czy miejsc po eksploatacja piasku, gliny, żwiru.

Gospodarka komunalna Problem złego stanu jakościowego, spowodowanego emisją ścieków komunalnych, dotyczy w szczególności zlewni rzek Wisła, Wisłoka, Wisłok, Stobnica i Babulówka. Zanieczyszczenia obszarowe wód występują w rejonie takich miast jak: Rzeszów, Krosno, Mielec, Dębica, Kolbuszowa, Strzyżów i Łańcut, gdzie zagrożone są na ogół niewielkie cieki wodne

Poprawa jakości wód W ramach „Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych” (KPOŚK) na obszarze województwa podkarpackiego prowadzone są zaawansowane prace, polegające na budowie, rozbudowie i modernizacji infrastruktury komunalnej, w tym komunalnych oczyszczalni ścieków. Realizacja inwestycji komunalnych, kanalizacji i oczyszczalni ścieków szczególnie miejskich korzystnie wpływa na poprawę jakości wód w województwie podkarpackim. Dzięki temu obserwuje się systematyczny wzrost odcinków rzek z I i II klasą czystości.

Dziękuję za uwagę.