Nauka administracji zajęcia 10 i 11 mgr Karina Pilarz

POLITYKA ADMINISTRACYJNA W PAŃSTWIE POLICYJNYM absolutyzm, idea wszechobecności państwa; niemiecki merkantylizm – związany z zagrożeniami ze strony gospodarki francuskiej, administracja państwowa za pomocą ograniczeń i reglamentacji miała za zadanie chronić rynek wewnętrzny – ograniczenie importu, rozwój handlu wewnętrznego itp.; państwo pomyślności; twórczość kameralistów i policystów.

KAMERALIZM – odmiana merkantylizmu o wyraźnym nastawieniu fiskalnym, rozwinięta w Niemczech i Austrii w XVII i XVIII wieku, rozpatrująca całość problemów gospodarczych z punktu widzenia możliwości powiększenia dochodów panującego, uważająca za naczelny cel polityki gospodarczej państwa pełne zatrudnienie i pełne wykorzystanie sił wytwórczych. Słownik wyrazów obcych PWN, Warszawa 1980

W PAŃSTWIE PRAWA Doktryna liberalnego państwa konstytucyjnego Zadania państwa: zapewnienie obrony, zapewnienie bezpieczeństwa i porządku publicznego, zabezpieczenie wolnokonkurencyjnej gospodarki Wpływ liberalizmu na administrację: postulat ograniczenia wpływu administracji na obywateli, najważniejszą zasadą jest ochrona porządku prawnego przed naruszeniami ze strony administracji związanie administracji prawem powszechnie obowiązującym – rozwój przede wszystkim prawa administracyjnego

Rozdzielenie od prawa administracyjnego Ignaz Jastrow Nauka prawa administracyjnego nie daje wszystkich informacji, jakie potrzebne są do administrowania; Wskazywał on na społeczny charakter, odrębność nauki administracji od prawa administracyjnego oraz jej rolę jako podstawy polityki administracyjnej; Polityka administracyjna jako składnik wiedzy administracyjnej (nauka samodzielna, wiedza empiryczna); Polityka administracyjna to wiedza o tym, jak powinno się administrować, a jej podstawą jest wiedza o istniejącej, rzeczywistej administracji.

F. Stier-Somlo WIEDZA ADMINISTRACYJNA Wyróżnił on trzy odrębne kierunki badania administracji, które łącznie tworzą wiedzę administracyjną WIEDZA ADMINISTRACYJNA NAUKA ADMINISTRACJI OPISOWA, OBIEKTYWNA NAUKA PRAWA ADMINISTRACYJNEGO ANALIZA NORM PRAWNYCH NAUKA POLITYKI ADMINISTRACYJNEJ CELE DZIAŁANIA ADMINISTRACJI, SPOSOBY ICH OSIĄGANIA

Walter Jellinek Nauka administracji -> opisuje rzeczywistą administrację, jej uwarunkowania (historyczne, gospodarcze, społeczne, kulturowe), porównuje z instytucjami i życiem społecznym zagranicy Polityka administracyjna -> jak administrację ulepszyć

Prawo administracyjne – „powinien” Nauka administracji – „jest” Polityka administracyjna – „tak powinno być”

W. Wilson Teza o rozdziale polityki i administracji „Administrowanie nie mieści się w obszarze polityki” „Problemy administracyjne nie są problemami politycznymi. Polityka określa wprawdzie zadania dla administracji, ale nie powinna mieć wpływu na poszczególne urzędy. Administrowanie to przede wszystkim spokojne, wolne od pośpiechu i nieustannych konfliktów, załatwianie rozmaitych spraw; najczęściej nie ma to nic wspólnego z dyskusyjnymi zagadnieniami konstytucyjnymi.”

Polityka administracyjna - wytyczenie kierunku działalności państwa przez organy określone w konstytucji programy określające kierunek działalności sztuka skutecznej działalności w sferze życia społecznego działalność związana z dążeniem do zdobycia władzy

POLITYKA – aprobowany przez organy państwowe i samorządowe system pozaprawnych i postulatywnych wypowiedzi o tym, gdzie, kiedy i jak korzystać z materialnych i organizacyjnych możliwości państwa i samorządów terytorialnych. Jan Boć

POLITYKA ADMINISTRACYJNA POLITYKA WOBEC ADMINISTRACJI POLITYKA ADMINISTRACJI

Polityka wobec administracji Polityka kształtowania administracji publicznej, jej struktury, podstaw, podstawowych kierunków funkcjonowania; Decyzje w tych sprawach podejmowane są co do zasady poza samą administracją; Administracja współtworzy tę politykę i jest jej przedmiotem; Podmioty władzy wykonawczej sprawując funkcję rządzenia i uczestnicząc w procesie legislacyjnym (opracowywanie projektów ustaw) samodzielnie kreują politykę wobec administracji w takim zakresie, w jakim zyskają aprobatę władzy wykonawczej.

Polityka administracji Polityka wykonywana przez administrację; Polega na wypracowywaniu celów, priorytetów, projektowania środków, sposobów działania, przewidywania efektów; Mieści się w obszarze wykonywania przez administrację prawnie określonych zadań publicznych, polega na opracowywaniu koncepcji; Wiąże się z planowaniem; PRZYKŁADY: polityka przestrzenna, polityka energetyczna, polityka ochrony środowiska

KONTROLA Po co kontrolujemy?

ADMINISTRACJA PUBLICZNA JEST ZARÓWNO KONTROLUJĄCYM JAK I KONTROLOWANYM ADMINISTRACJA PUBLICZNA JEST ZARÓWNO KONTROLUJĄCYM JAK I KONTROLOWANYM ! Możemy wyróżnić kontrolę w administracji oraz kontrolę wobec administracji (np. kontrola sądowa, parlamentarna).

Art. 184. Naczelny Sąd Administracyjny oraz inne sądy administracyjne sprawują, w zakresie określonym w ustawie, kontrolę działalności administracji publicznej. Kontrola ta obejmuje również orzekanie o zgodności z ustawami uchwał organów samorządu terytorialnego i aktów normatywnych terenowych organów administracji rządowej.

KONTROLA: Badanie zgodności stanu istniejącego ze stanem postulowanym Ustalenie zasięgu i przyczyn rozbieżności Przekazanie wyników tego ustalenia, a czasem też wynikających stąd dyspozycji zarówno podmiotowi kontrolowanemu, jak i podmiotowi organizacyjnie zwierzchniemu.

System kontroli Całokształt zespolonych wewnętrznie wartości, które określają zadania kontroli, warunki jej prawidłowej organizacji i funkcjonowania, organizację podmiotów kontrolujących, zasięg podmiotowy i przedmiotowy kontroli.

Rozrost kontroli: Ogólna tendencja do rozrostu całej administracji, w tym także kontroli. Co do zasady zjawisko negatywne, ma bowiem miejsce najczęściej w przypadku pogorszenia jakości działalności poddanej kontroli oraz objęcia jej zakresem działalności dotychczas niekontrolowanej. Może polegać na: Zwiększeniu liczby jednostek kontrolujących, Zwiększeniu rodzajów kontroli, Zwiększeniu zasięgu kontroli w określonych rodzaju kontroli.

Rodzaje podmiotów przeprowadzających kontrolę: Podmioty powołane wyłącznie do kontrolowania, Podmioty, w których strukturze organizacyjnej utworzone są specjalne jednostki do kontrolowania, Podmioty, które nie mają utworzonej specjalnej jednostki, a w razie potrzeby uczestniczą w kontroli całym organizmem, Podmioty utworzone do kontroli jednorazowej.

PODZIAŁY KONTROLI ZEWNĘTRZNA I WEWNĘTRZNA Podmiot spoza struktury administracyjnej (sąd, prokurator)/podmiot w obrębie struktury 2. KONTROLA I NADZÓR Nadzór jest bardziej intensywny, bezpośredni, ma na celu usunięcie nieprawidłowości i prewencję. Nadzór jest kwalifikowaną postacią kontroli, mamy z nim do czynienia gdy sprawowany jest przez organ zwierzchni organizacyjnie nad kontrolowanym, odpowiedzialny za jego działania, któremu służą środki władczego oddziaływania. Kwalifikowaną postacią kontroli jest również nadzór weryfikacyjny, z którym mamy do czynienia w przypadku kontroli sprawowanej przez podmiot zwierzchni funkcjonalnie, odpowiedzialny za dopilnowanie poprawności działań, któremu służą w stosunku do podmiotu zdecentralizowanego uprawnienia władcze.

NADZÓR = KONTROLA + WŁADZTWO PUBLICZNE (ADMINISTRACYJNE) Nadzór weryfikacyjny -> w strukturze zdecentralizowanej Nadzór hierarchiczny -> w strukturze zcentralizowanej Nadzór policyjny (dozór) -> administracja w stosunku do podmiotów spoza struktury Kontrola sądowa nie jest określana mianem nadzoru, pomimo dysponowania przez sąd władztwem publicznym (władztwo sądowe). Nadzór jest bowiem zawsze administrowaniem (wykonywany przez podmioty ze struktury administracyjnej), a sądy są spoza struktury administracyjnej, sprawują kontrolę zewnętrzną.

Przykłady: Konstytucja RP z 1997 roku Art. 171. Działalność samorządu terytorialnego podlega nadzorowi z punktu widzenia legalności. Organami nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego są Prezes Rady Ministrów i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe. Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może rozwiązać organ stanowiący samorządu terytorialnego, jeżeli organ ten rażąco narusza Konstytucję lub ustawy.

U S T AWA z dnia 23 stycznia 2009 r U S T AWA z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie Art. 3. 1. Wojewoda jest: przedstawicielem Rady Ministrów w województwie; zwierzchnikiem rządowej administracji zespolonej w województwie; organem rządowej administracji zespolonej w województwie; organem nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego i ich związków pod względem legalności, z zastrzeżeniem ust. 2; organem administracji rządowej w województwie, do którego właściwości należą wszystkie sprawy z zakresu administracji rządowej w województwie niezastrzeżone w odrębnych ustawach do właściwości innych organów tej administracji; reprezentantem Skarbu Państwa, w zakresie i na zasadach określonych w odrębnych ustawach; organem wyższego stopnia w rozumieniu ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2017 r. poz. 1257); 8) obowiązany zapewnić gospodarowanie nieruchomościami Skarbu Państwa w województwie w sposób zgodny z zasadami prawidłowej gospodarki.

Art. 8. 1. Prezes Rady Ministrów kieruje działalnością wojewody, w szczególności wydając w tym zakresie wytyczne i polecenia, żądając przekazania sprawozdań z działalności wojewody oraz dokonując okresowej oceny jego pracy. 2. Prezes Rady Ministrów sprawuje nadzór nad działalnością wojewody na podstawie kryterium zgodności jego działania z polityką Rady Ministrów. 3. Minister właściwy do spraw administracji publicznej sprawuje nadzór nad działalnością wojewody na podstawie kryterium zgodności jego działania z powszechnie obowiązującym prawem, a także pod względem rzetelności i gospodarności. 4. Przepis ust. 3 nie narusza uprawnień właściwych ministrów w stosunku do wojewody, określonych w ustawie z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego.

Art. 12. Wojewoda sprawuje nadzór nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego i ich związków na zasadach określonych w odrębnych ustawach.

Art. 61. 1. Prezes Rady Ministrów uchyla, w trybie nadzoru, akty prawa miejscowego, w tym rozporządzenia porządkowe, ustanowione przez wojewodę lub organy niezespolonej administracji rządowej, jeżeli są one niezgodne z ustawami lub aktami wydanymi w celu ich wykonania, a także może je uchylać z powodu niezgodności z polityką Rady Ministrów lub naruszenia zasad rzetelności i gospodarności.

U S T AWA z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym Rozdział 10 Nadzór nad działalnością gminną Art. 85. Nadzór nad działalnością gminną sprawowany jest na podstawie kryterium zgodności z prawem. Art. 86. Organami nadzoru są Prezes Rady Ministrów i wojewoda, a w zakresie spraw finansowych – regionalna izba obrachunkowa. Art. 87. Organy nadzoru mogą wkraczać w działalność gminną tylko w przypadkach określonych ustawami.

Art. 90. 1. Wójt obowiązany jest do przedłożenia wojewodzie uchwał rady gminy w ciągu 7 dni od dnia ich podjęcia. Akty ustanawiające przepisy porządkowe wójt przekazuje w ciągu 2 dni od ich ustanowienia. 2. Wójt przedkłada regionalnej izbie obrachunkowej, na zasadach określonych w ust. 1, uchwałę budżetową, uchwałę w sprawie absolutorium oraz inne uchwały rady gminy i zarządzenia wójta objęte zakresem nadzoru regionalnej izby obrachunkowej. Art. 91. 1. Uchwała lub zarządzenie organu gminy sprzeczne z prawem są nieważne. O nieważności uchwały lub zarządzenia w całości lub w części orzeka organ nadzoru w terminie nie dłuższym niż 30 dni od dnia doręczenia uchwały lub zarządzenia, w trybie określonym w art. 90.

3. POD WZGLĘDEM INICJATYWNY KONTROLI -> PODEJMOWANA Z URZĘDU I NA WNIOSEK 4. POD WZGLĘDEM STOSUNKU W CZASIE KONTROLI DO CZYNNOŚCI KONTROLOWANEJ -> WSTĘPNA, FAKTYCZNA I NASTĘPNA 5. POD WZGLĘDEM SPOSOBU PRZEPROWADZENIA INSPEKCJA (bezpośrednia obserwacja ludzi) LUSTRACJA (ocena stanu rzeczywistego, wyników działania) REWIZJA (kontrola finansowa) WIZYTACJA (bezpośredni wgląd w całokształt działalności)

6. POD WZGLĘDEM PODMIOTU KONTROLUJĄCEGO Kontrola: parlamentarna, prezydencka, społeczna, sądowa, prokuratorska, NIK, administracją rządowej nad samorządową, resortowa, instancyjna, RPO, TK

Kryteria kontroli: Legalność Rzetelność Celowość Gospodarność Uwzględniania interesu społecznego Uwzględnianie interesu indywidualnego Zgodność z polityką rządu Kryteria szczegółowe

Ocena podmiotu kontrolującego nie jest ostateczna i może być przez kontrolowanego zakwestionowana! Można również wnieść skargę do sądu na rozstrzygnięcie nadzorcze. Art. 92a. Ustawy o samorządzie gminnym W przypadku złożenia przez organ gminy skargi na rozstrzygnięcie nadzorcze, sąd administracyjny wyznacza rozprawę nie później niż w ciągu 30 dni od dnia wpłynięcia skargi do sądu.

U S T AWA z dnia 30 sierpnia 2002 r U S T AWA z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi Art. 3. § 1. Sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej i stosują środki określone w ustawie. § 2.1) Kontrola działalności administracji publicznej przez sądy administracyjne obejmuje orzekanie w sprawach skarg na: (…) 7) akty nadzoru nad działalnością organów jednostek samorządu terytorialnego;