ETYKA ZAWODÓW PRAWNICZYCH

Pod pojęciem „zawód" rozumie się zwykle stałe zajęcie zarobkowe, polegające na powtarzalnym wykonywaniu czynności pewnego rodzaju, wymagające określonej wiedzy lub umiejętności praktycznych. Zawód różni się zatem od innych zajęć zarobkowych ową powtarzalnością, wymagającą opanowania określonych umiejętności, które mogą być zdobywane w drodze sformalizowanej edukacji albo poprzez zwykłą praktykę, podpatrywanie mistrza lub innych osób zawód ten wykonujących.

Z pojęciem zawodu wiążą się ściśle dwa inne pojęcia „profesja" i „profesjonalizm". Przez profesję rozumie się zazwyczaj zawód o kwalifikowanym charakterze, wyróżniający się szczególnie ważną rolą wiązaną przez reguły społeczne z jej wykonywaniem. Profesja wymaga specjalnych kwalifikacji, których zdobycie nie jest powszechnie dostępne, gdyż wymaga długotrwałej edukacji i praktyki, pozwalających zgłębić jej tajniki. Profesjonalizm natomiast oznacza wykonywanie pewnego zawodu (profesji) w sposób zgodny z regułami dotyczącymi takiej działalności (niekoniecznie regułami prawnymi, także regułami o charakterze prakseologicznym) i wypełnianie przez to istotnej roli, polegającej na zaspokajaniu uznanych za szczególnie ważne potrzeb społecznych. Do profesjonalistów kierowane są podwyższone oczekiwania w zakresie zaangażowania w wykonywanie zawodu.

Wolny zawód: cechy wolnego zawodu, nie przesądzając, jaki zakres ma to wyrażenie. Do takich konstytutywnych cech należy na pewno niezależność osoby wykonującej wolny zawód od jakiegokolwiek pracodawcy, zwierzchnika czy przełożonego. Osoba wykonująca go nie podlega także poleceniom klienta, dla którego wykonuje zlecenie. Cechy te odróżniają wolny zawód nie tylko od zajęcia wykonywanego w ramach stosunku pracy czy stosunku służbowego, ale również od działalności gospodarczej. Dodać można jeszcze, że wykonywanie wolnego zawodu wymaga szczególnego zaangażowania twórczego, a czynności podejmowane w jego ramach powinny być wykonywane osobiście i na własny rachunek.

Twórcy Konstytucji RP z 1997 r Twórcy Konstytucji RP z 1997 r. z niejasnych powodów zrezygnowali z posługiwania się nazwą wolnego zawodu, zastępując go wyrażeniem „zawód zaufania publicznego” art. 17 ust. 1 Konstytucji RP). Z raportu przeprowadzonego w lutym 2008 r. przez Pentor Research International S.A. dla Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa wynika, że wśród cech zawodu zaufania publicznego Polacy wskazują najczęściej: nienaganną postawę moralną i etyczną przedstawicieli zawodu (89% respondentów), przestrzeganie obowiązujących reguł ustawowych i kodeksu etyki zawodowej (87%), świadczenie usług wysokiej jakości (88%) zachowanie tajemnicy zawodowej, szczególną więź zaufania między klientem a osobą wykonującą zawód zaufania publicznego (87%). Ponadto wykonywana przez przedstawicieli zaowdu zaufania publicznego powinna mieć ważne znaczenie dla społeczeństwa (86%), osoby wykonujące taki zawód powinny posiadać wysokie kwalifikacje potwierdzone egzaminem oraz mieć wyższe kształcenie (76%).

Załącznik do uchwały Nr 25/2017 Krajowej Rady Sądownictwa z dnia 13 stycznia 2017 r. ZBIÓR ZASAD ETYKI ZAWODOWEJ SĘDZIÓW I ASESORÓW SĄDOWYCH §1 Z pełnieniem urzędu sędziego wiążą się szczególne obowiązki oraz ograniczenia osobiste. §2 Sędzia powinien zawsze kierować się zasadami uczciwości, godności, honoru, poczuciem obowiązku oraz przestrzegać dobrych obyczajów.

§5 Sędzia powinien przestrzegać zasad postępowania zawartych w niniejszym Zbiorze Zasad Etyki Zawodowej Sędziów i Asesorów Sądowych (zwanym dalej Zbiorem). Sędzia powinien unikać zachowań, które mogłyby przynieść ujmę godności sędziego lub osłabić zaufanie do jego bezstronności, nawet jeśli nie zostały uwzględnione w Zbiorze. Sędzia, który naruszył zasady etyczne, powinien podjąć niezwłocznie działania zmierzające do usunięcia skutków tego naruszenia lub w inny sposób zadośćuczynić osobie dotkniętej takim postępowaniem. Sędzia powinien wymagać od innych sędziów nienagannego zachowania i kierowania się zasadami etyki zawodowej, a na naganne zachowania odpowiednio reagować.

§9 Sędzia nie może ulegać jakimkolwiek wpływom naruszającym jego niezawisłość, bez względu na ich źródło lub przyczynę. W razie wystąpienia okoliczności, które mogą zagrozić niezawisłemu sprawowaniu urzędu, sędzia jest obowiązany niezwłocznie powiadomić odpowiedniego przełożonego. §10 Sędzia powinien unikać zachowań, które mogłyby podważyć zaufanie do jego niezawisłości i bezstronności. §11 Sędzia, wyjaśniając stronom kwestie proceduralne i podając motywy orzeczenia, powinien czynić to w sposób dla nich zrozumiały. W motywach orzeczenia sędzia powinien unikać sformułowań wykraczających poza rzeczową potrzebę uzasadnienia stanowiska sądu mogących naruszać godność lub cześć podmiotów występujących w sprawie albo też osób trzecich.

§16 Sędzia nie może żadnym swoim zachowaniem stwarzać nawet pozorów nierespektowania porządku prawnego. §20 Sędzia, korzystając z ofert kierowanych wyłącznie do sędziów, powinien rozważyć, czy nie są one próbą wywarcia wpływu na jego osobę lub środowisko zawodowe, w którym on pracuje. §21 Sędzia nie może świadczyć usług prawniczych. §23 Sędzia powinien powściągliwie korzystać z mediów społecznościowych.

Rozdział 3 (Prawo o ustroju sądów powszechnych) Odpowiedzialność dyscyplinarna sędziów i asesorów sądowych Art. 107. [Zakres odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziego] § 1. Za przewinienia służbowe, w tym za oczywistą i rażącą obrazę przepisów prawa i uchybienia godności urzędu (przewinienia dyscyplinarne), sędzia odpowiada dyscyplinarnie. § 2. Sędzia odpowiada dyscyplinarnie także za swoje postępowanie przed objęciem stanowiska, jeżeli przez nie uchybił obowiązkowi piastowanego wówczas urzędu państwowego lub okazał się niegodnym urzędu sędziego

Art. 109. [Kary dyscyplinarne] § 1. Karami dyscyplinarnymi są: 1) upomnienie; 2) nagana; 2a) obniżenie wynagrodzenia zasadniczego o 5%-50% na okres od sześciu miesięcy do dwóch lat; 3) usunięcie z zajmowanej funkcji; 4) przeniesienie na inne miejsce służbowe; 5) złożenie sędziego z urzędu.

§ 3. Wymierzenie kary określonej w § 1 pkt 2-4 pociąga za sobą pozbawienie możliwości awansowania na wyższe stanowisko sędziowskie przez okres pięciu lat, niemożność udziału w tym okresie w kolegium sądu, orzekania w sądzie dyscyplinarnym oraz objęcia w sądzie funkcji prezesa sądu, wiceprezesa sądu lub kierownika ośrodka zamiejscowego sądu. § 3a. 107 Kara określona w § 1 pkt 4 polega na zmianie miejsca służbowego sędziego na znajdujące się w: 1) sądzie rejonowym z siedzibą na obszarze innej apelacji - w przypadku sędziego sądu rejonowego; 2) sądzie okręgowym z siedzibą na obszarze innej apelacji - w przypadku sędziego sądu okręgowego; 3) innym sądzie apelacyjnym - w przypadku sędziego sądu apelacyjnego. § 3b. 108 Okręg, apelację lub sąd, o którym mowa w § 3a, określa sąd dyscyplinarny w wyroku. § 3c. 109 W przypadku gdy określenie miejsca służbowego zgodnie z § 3a pkt 1 lub 2 byłoby niecelowe z uwagi na szczególne okoliczności związane z ukaranym, sąd dyscyplinarny może określić nowe miejsce służbowe sędziego w miejscu znajdującym się w sądzie na obszarze tej samej apelacji. § 4. Wymierzenie kary określonej w § 1 pkt 5 pociąga za sobą utratę możliwości ponownego powołania ukaranego do pełnienia urzędu na stanowisku sędziowskim. § 5. W przypadku przewinienia dyscyplinarnego lub wykroczenia mniejszej wagi, sąd dyscyplinarny może odstąpić od wymierzenia kary.

Art. 112. 119 [Oskarżyciel przed sądem dyscyplinarnym] § 1. Oskarżycielami przed sądem dyscyplinarnym są Rzecznik Dyscyplinarny Sędziów Sądów Powszechnych oraz Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych, a także zastępcy rzecznika dyscyplinarnego działający przy sądach apelacyjnych i zastępcy rzecznika dyscyplinarnego działający przy sądach okręgowych. Art. 113. 135 [Obrońca obwinionego] § 1. Obwiniony może ustanowić obrońcę spośród sędziów, prokuratorów, adwokatów lub radców prawnych. § 2. Jeżeli obwiniony nie może brać udziału w postępowaniu przed sądem dyscyplinarnym z powodu choroby, prezes sądu dyscyplinarnego albo sąd dyscyplinarny wyznacza, na uzasadniony wniosek obwinionego, obrońcę z urzędu spośród adwokatów lub radców prawnych. We wniosku obwiniony jest obowiązany wykazać poprzez złożenie zaświadczenia wystawionego przez lekarza sądowego, że jego stan zdrowia uniemożliwia mu udział w postępowaniu dyscyplinarnym.

Art. 115b. 141 [Wydanie wyroku nakazowego] § 1. Sąd dyscyplinarny, uznając na podstawie materiału zebranego przez rzecznika dyscyplinarnego, że okoliczności czynu i wina obwinionego nie budzą wątpliwości, a wystarczające będzie wymierzenie kar określonych w art. 109 § 1 pkt 1-3, może wydać wyrok nakazowy. § 2. Wyrok nakazowy wydaje sąd dyscyplinarny w składzie jednego sędziego. § 3. Wyrokiem nakazowym, karę, o której mowa w art. 109 § 1 pkt 2a, orzeka się w wymiarze od 5% do 10% wynagrodzenia zasadniczego na okres od sześciu miesięcy do roku. § 4. Od wyroku nakazowego obwinionemu, rzecznikowi dyscyplinarnemu, Krajowej Radzie Sądownictwa i Ministrowi Sprawiedliwości służy sprzeciw. § 5. Sprzeciw wnosi się do sądu dyscyplinarnego, który wydał wyrok nakazowy, w terminie zawitym siedmiu dni od dnia jego doręczenia.