Renta z tytułu niezdolności do pracy Marta Godłoza Z a k ł a d U b e z p i e c z e ń S p o ł e c z n y c h Kraków, 26-27 października 2011 r.

Plan Prezentacji Rys historyczny Obowiązujący system rentowy Dane statystyczne Perspektywa zmian systemu rentowego

Rys historyczny

Rys historyczny Ustawa z dnia 28.03.1933r. o ubezpieczeniu społecznym (Dz.U. nr 51, poz. 396 ze zm.) prawo do renty inwalidzkiej przysługuje osobie, która jest inwalidą w rozumieniu ustawy i przebyła 200 tygodni składkowych, które powinny przypadać na okres ostatnich dziesięciu lat przed powstaniem inwalidztwa, z czego przynajmniej pięćdziesiąt tygodni składkowych na okres ostatnich trzech lat przed powstaniem inwalidztwa; „inwalidą” jest m.in. ten, kto w skutek choroby, ułomności fizycznej albo umysłowej, bądź też wskutek upadku sił fizycznych lub umysłowych stanie się niezdolny do zarobienia własną pracą 1/3 tego, co zarabia w danej miejscowości osoba w pełni sił fizycznych umysłowych o podobnym wykształceniu i uzdolnieniu; za „inwalidę” uważa się również osobę, która ukończyła 65 rok życia oraz osobę, która ukończyła 60 rok życia i przebyła w ubezpieczeniu 750 tygodni składkowych ze składką.

Rys historyczny 2. DEKRET z dnia 25 czerwca 1954 r. o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. nr 30, poz. 116 ze zm.) Renta inwalidzka przysługuje pracownikowi, który posiada wymagany okres zatrudnienia (od 1 roku do 5 lat - w zależności od wieku) i stał się inwalidą w czasie zatrudnienia lub w ciągu 2 lat po ustaniu zatrudnienia, chyba że zwolnienie nastąpiło na prośbę pracownika; ponadto dla pracowników w wieku powyżej 30 lat okres zatrudnienia wymagany do uzyskania renty inwalidzkiej wynoszący 5 lat powinien przypadać na okres ostatnich 10 lat przed ustaniem zatrudnienia. „Inwalidą” w rozumieniu dekretu jest osoba, która została uznana za niezdolną do pracy i zaliczona do jednej z następujących grup: do I grupy inwalidów – obejmującej osoby niezdolne do jakiejkolwiek pracy i potrzebujące stałej opieki innej osoby, do II grupy inwalidów – obejmującej osoby niezdolne do jakiejkolwiek pracy, lecz nie potrzebujące stałej opieki innej osoby, do III grupy inwalidów - obejmującej osoby niezdolne do systematycznej pracy w sowim zawodzie w zwykłych warunkach istniejących w tym zawodzie, lecz zdolne do pracy dorywczej albo przy skróconym dniu pracy lub w innym zawodzie ze znacznym obniżeniem kwalifikacji. utratę zdolności do pracy, grupę inwalidów, do której dana osoba ma być zaliczona, datę powstania inwalidztwa, związek przyczynowy inwalidztwa lub śmierci z wypadkiem w zatrudnieniu lub chorobą zawodową, kierowanie na leczenie i przeszkolenie zawodowe oraz możliwości zatrudnienia w dotychczasowym lub innym zawodzie ustalają komisje lekarskie ds. inwalidztwa i zatrudnienia.

Rys historyczny 3. Ustawa z dnia 23 stycznia 1968 r. o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym (Dz.U. nr 3, poz. 6 ze zm.) renta inwalidzka przysługuje pracownikowi, który spełnił łącznie następujące warunki: ma wymagany okres zatrudnienia (od 1 roku do 5 lat – w zależności od wieku); przy czym okres 5 lat wymagany od pracownika w wieku powyżej 30 lat powinien przypadać na okres ostatnich 10 lat przed zgłoszeniem wniosku o rentę inwalidzką, a jeśli zainteresowany w chwili zgłoszenia wniosku nie pozostaje w zatrudnieniu - przed ustaniem ostatniego zatrudnienia; stał się inwalidą wskutek wypadku w zatrudnieniu, choroby zawodowej lub z innych przyczyn, stał się inwalidą w okresie zatrudnienia lub równorzędnym z okresem zatrudnienia albo w ciągu 18 miesięcy, a w razie choroby zawodowej – w ciągu 2 lat po upływie tych okresów; „inwalidą” w rozumieniu ustawy jest osoba częściowo lub całkowicie niezdolna do wykonywania zatrudnienia z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu; ustala się trzy grupy inwalidów w zależności od stopnia niezdolności do wykonywania zatrudnienia i do zarobkowania (I grupa, II grupa i III grupa inwalidów); stwierdzanie utraty zdolności do wykonywania zatrudnienia i zarobkowania, określanie grupy inwalidów, ustalanie daty powstania inwalidztwa należy do komisji lekarskich ds. inwalidztwa i zatrudnienia.

Rys historyczny 4. Ustawa z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. nr 40, poz. 267 ze zm.) renta inwalidzka przysługuje pracownikowi, który spełnił łącznie następujące warunki: jest inwalidą, ma wymagany okres zatrudnienia (od 1 roku do 5 lat – w zależności od wieku, w jakim powstało inwalidztwo), przy czym okres 5 lat zatrudnienia w odniesieniu do pracownika, u którego inwalidztwo powstało w wieku powyżej 30 lat, powinien przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę inwalidzką, a jeżeli zainteresowany w chwili zgłoszenia wniosku nie pozostaje w zatrudnieniu – przed dniem powstania inwalidztwa; ponadto okres zatrudnienia wymagany do przyznania renty inwalidzkiej wynosi 10 lat, w tym co najmniej 5 lat w okresie ww. ostatniego dziesięciolecia, jeżeli pracownik podjął zatrudnienie po raz pierwszy po ukończeniu 40 lat życia. inwalidztwo powstało w czasie zatrudnienia lub okresie równorzędnym z okresem zatrudnienia albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustąpienia tych okresów; „inwalidą” w rozumieniu ustawy jest osoba częściowo lub całkowicie niezdolna do wykonywania zatrudnienia z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu; ustala się trzy grupy inwalidów w zależności od stopnia niezdolności do wykonywania zatrudnienia (I grupa, II grupa i III grupa inwalidów); ocena zdolności do wykonywania zatrudnienia, zaliczanie do jednej z grup inwalidów, ustalanie daty powstania inwalidztwa należy do komisji lekarskich ds. inwalidztwa i zatrudnienia.

Rys historyczny 5. Ustawa z dnia 28 czerwca 1996r. o zmianie niektórych ustaw o zaopatrzeniu emerytalnym i ubezpieczeniu społecznym (Dz.U. nr 100, poz. 461) zastąpienie pojęcia „inwalidztwo” pojęciem „niezdolność do pracy”, wprowadzenie w miejsce „komisji do spraw inwalidztwa i zatrudnienia” jednoosobowego i jednoinstancyjnego orzecznictwa lekarzy orzeczników ZUS.

II. Obowiązujący system rentowy

Obowiązujący system rentowy Ustawa z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j.: Dz.U. z 2009r., nr 153, poz. 1227 ze zm.)

Obowiązujący system rentowy 1. Warunki nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy Renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje, jeżeli ubezpieczony spełnił łącznie następujące warunki: jest niezdolny do pracy, ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy (warunek ten nie jest jednak wymagany od ubezpieczonego, którego niezdolność do pracy jest spowodowana wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy), niezdolność do pracy powstała w wymienionych w ustawie okresach ubezpieczenia albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów (nie dotyczy: ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.

Obowiązujący system rentowy 2. Okres ubezpieczenia wymagany do nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy Warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego, uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony osiągnął okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie co najmniej: 1 rok – jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat; 2 lata – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 20 do 22 lat; 3 lata – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 22 do 25 lat; 4 lata – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 25 do 30 lat; 5 lat – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat. Wyżej wymieniony okres ubezpieczenia wynoszący co najmniej 5 lat powinien przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy. Warunek ten nie jest jednak wymagany w odniesieniu do ubezpieczonego, który: jest całkowicie niezdolny do pracy, udowodnił okres składkowy wynoszący co najmniej 25 lat dla kobiet i 30 lat dla mężczyzn.

Obowiązujący system rentowy 3. Pojęcie „niezdolności do pracy” niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu, całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy, częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji, niezdolność do samodzielnej egzystencji orzeka się w przypadku stwierdzenia naruszenia sprawności organizmu w stopniu powodującym konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych.

Obowiązujący system rentowy 4. Rodzaje renty z tytułu niezdolności do pracy renta stała – przysługuje, jeżeli niezdolność do pracy jest trwała, renta okresowa – przysługuje, jeżeli niezdolność do pracy jest okresowa. Renta okresowa przysługuje przez okres wskazany w decyzji organu rentowego.

Obowiązujący system rentowy 5. Wysokość renty z tytułu niezdolności do pracy Renta dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy wynosi: 24 % kwoty bazowej, po 1,3 % podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów składkowych; po 0,7 % podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych; po 0,7 % podstawy jej wymiaru za każdy rok okresu brakującego do pełnych 25 lat okresów składkowych oraz nieskładkowych, przypadających od dnia zgłoszenia wniosku o rentę do dnia, w którym rencista ukończyłby 60 lat. Renta dla osoby częściowo niezdolnej do pracy wynosi 75 % renty dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy

Obowiązujący system rentowy 6. Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 121, poz. 1264) przywrócenie dwuinstancyjności orzecznictwa lekarskiego w sprawach niezdolności do pracy: możliwość zgłoszenia przez zainteresowanego do komisji lekarskiej ZUS sprzeciwu od orzeczenia lekarza orzecznika Zakładu.

Obowiązujący system rentowy 7. Ustawa z dnia 1 lipca 2005r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. nr 169, poz. 1412) Zasada: orzekanie niezdolności do pracy na okres nie dłuższy niż 5 lat Wyjątki: na okres dłuższy niż 5 lat, jeżeli według wiedzy medycznej nie ma rokowań odzyskania zdolności do pracy przed upływem tego okresu, jeżeli osobie uprawnionej do renty z tytułu niezdolności do pracy przez okres co najmniej ostatnich 5 lat poprzedzających dzień badania lekarskiego brakuje mniej niż 5 lat do osiągnięcia wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet, 65 lat dla mężczyzn, w przypadku dalszego stwierdzenia niezdolności do pracy orzeka się niezdolność do pracy na okres do dnia osiągnięcia tego wieku.

Obowiązujący system rentowy Przyznawanie emerytury z urzędu zamiast renty z tytułu niezdolności do pracy osobie, która osiągnęła wiek uprawniający do tej emerytury oraz podlegała ubezpieczeniu społecznemu albo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

III. Dane statystyczne

Przeciętna miesięczna liczba osób Przeciętna miesięczna wypłata Dane statystyczne - renty z tytułu niezdolności do pracy wypłacone przez ZUS (bez rent z tytułu niezdolności do pracy w związku z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową) Lata Przeciętna miesięczna liczba osób (*w tysiącach) Przeciętna miesięczna wypłata w PLN 1995 2 371,4 325,91 1996 2 368,4 383,23 1997 2 425,0 465,08 1998 2 443,0 530,42 1999 2 437,1 587,20 2000 2 372,1 628,60 2001 2 621,7 692,85 2002 2 140,2 735,29 2003 2 033,0 757,70 2004 1 871,5 763,76 2005 1 732,8 781,66 2006 1 319,3 831,88 2007 1 241,6 844,02 2008 1 153,8 901,23 2009 1 067,0 964,66 2010 1013,6 1 027,0

IV. Perspektywa zmian systemu rentowego

Perspektywa zmian systemu rentowego Planowana reforma systemu rentowego: zasady ustalania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy – bez zmian; nowy sposób obliczania renty z tytułu niezdolności do pracy: wysokość powiązana z kontem emerytalnym, wysokość renty ustalana jako iloraz podstawy obliczenia renty i średniego dalszego trwania życia dla osoby w wieku 60 lat – w dniu zgłoszenia wniosku o rentę, wg. tablic dalszego trwania życia obowiązujących w tym dniu,

Dziękuję za uwagę !