ROLE GRUPOWE, PRZYWÓDZTWO I WŁADZA WYKŁAD VIII ROLE GRUPOWE, PRZYWÓDZTWO I WŁADZA

SPONTANICZNIE PRZYJMOWANE ROLE W GRUPIE/ZESPOLE WG M.BELBINA Lider - pobudzanie zespołu do działania, wspieranie pomysłów, zorientowanie na zadania, dążenie i gotowość do stawienia czoła inercji i brakowi efektywności, przebojowość, podejmowanie wyzwań, energia i pasja Koordynator - przewodniczenie zespołowi, koordynowanie wykonywania zadań, ustalanie celów, określanie porządku pracy, ustalanie priorytetów, utrzymywanie dyscypliny, podsumowywanie, decydowanie. Badacz zasobów - rozeznanie w możliwościach, wychodzenie na zewnątrz zespołu, łączenie ludzi i poszukiwanie nowości, ciekawość, podejmowanie wyzwań, realizm i pragmatyzm.

SPONTANICZNIE PRZYJMOWANE ROLE W GRUPIE/ZESPOLE Pracownik na rzecz zespołu (wewnętrzny coach) - wspieranie emocjonalne członków zespołu, zorientowanie na innych, kształtowanie ducha zespołu i dbanie o niego, łagodzenie konfliktów, reagowanie na potrzeby zespołu. Pomysłodawca - kreowanie pomysłów, innowacyjność i oryginalność, puszczanie wodzy fantazji. Sędzia - trzeźwe myślenie, odpowiedzialność za efekty wypracowane przez zespół, krytycyzm, zrównoważenie w sądach i obiektywizm. Kontroler - dopracowywanie szczegółowych rozwiązań, porządkowanie procedur i dbanie o ich przestrzeganie, krytycyzm i sceptycyzm.

DIAGNOZA RÓL ZESPOŁOWYCH Diagnoza ról zespołowych dostarcza cennej informacji o specyfice funkcjonowania poszczególnych osób w zespole oraz całego zespołu, będącego mozaiką różnorodnych ról zespołowych i naturalnych predyspozycji. Diagnoza ról może być wykorzystana w celu: budowania nowego zespołu, włączania do zespołu optymalnej osoby, zwiększania efektywności działań zespołowych a także - kierowania karierą zgodnie z indywidualnymi talentami i akceptowalnymi słabościami.

ROLE LIDERÓW W OPARCIU O KLASYFIKACJĘ H. MINTZBERGA Od lidera zazwyczaj oczekuje się pełnienia wielu ról: Role interpersonalne – wchodzenie w relacje z innymi zarówno w zespole jak i poza nim Role informacyjne – zbieranie i przekazywanie informacji ułatwiających funkcjonowanie zespołu Role decyzyjne – analiza prac zespołu i decyzje usprawniające jej działanie

PRZEWODZENIE ZESPOŁOM - LEADERSHIP Przywódca nie rozkazuje tylko buduje zaufanie i inspiruje pracę zespołową Zachęcanie do komunikacji i współdziałania zarówno pomiędzy członkami zespołów jak i zewnętrznymi odbiorcami pracy zespołu Nakłanianie do lepszego (jakościowo) wykonania pracy Zamiast treningu jednostek przywódca koncentruje się na rozwijaniu zdolności całego zespołu Zapoznanie wszystkich z predyspozycjami/możliwościami członków Wspieranie rozwoju tych predyspozycji, które tworzą spójny potencjał zespołu (np. cechy uzupełniające się) Usuwanie barier przeszkadzających w osiąganiu sukcesu

CHARAKTERYSTYKI KIEROWANIA TRANSFORMACYJNEGO (BASS, 1990) Charyzma lub oddziaływanie ideowe zachowania, które powinny stać się wzorem do naśladowania, wybudzające silne emocje wśród podwładnych i powodujące identyfikowanie sie z przywódcą; podwładni postrzegają przywódcę, jako osobę o wielkich możliwościach, bardzo wytrwałą i zdeterminowaną w procesie pracy i kierowania. Inspirujące motywowanie zachowania nadające znaczenie pracy podwładnych, pobudzające do dostrzegania pozytywnych aspektów przyszłości, motywujące i inspirujące podwładnych do większego zaangażowania w osiąganie celów organizacyjnych w oparciu o pociągającą wizję przywódcy.

CHARAKTERYSTYKI KIEROWANIA TRANSFORMACYJNEGO (BASS, 1990) Stymulowanie intelektualne zachowania wspierające formułowanie nowych rozwiązań, stymulujące do kreatywnego i innowacyjnego podejścia do zadań organizacyjnych, dostrzegania nowych problemów i podnoszenia umiejętności, wykorzystania nowych opcji realizacji zadań. Podejście indywidualne zachowania wspierające i mentorskie w odniesieniu do każdego z podwładnych; przywódca dostrzega indywidualne umiejętności, potrzebę rozwoju i osiągnięcia podwładnych; akceptuje różnice indywidualne wśród podwładnych, co prowadzi do zindywidualizowanego sposobu kierowania.

CZYM JEST WŁADZA? Władza jednostki – jej zdolność do wywierania wpływu na innych minus zdolność innych członków grupy do wywierania wpływu na jednostkę; zakłada się jako cechę definicyjną – asymetrię wpływu (Wojciszke 2006). Władza społeczna (nad innymi, nie nad sobą) - zdolność ukierunkowywania zachowań innych ludzi niezależnie od tego, czy jest to zgodne z ich interesem i wolą. Tam, gdzie przeważa zgodność interesów i woli współzależnych osobników, zbędne są stosunki oparte na władzy. Władza w organizacji –umiejętność wpływania na zachowania jednostek lub grupy w dążeniu do określonych celów, założonych przez organizację lub osoby sprawujące w niej władzę. Władza opiera się na zależności jako podstawowej relacji pomiędzy sprawującym władzę a podwładnymi. Im większa zależność, tym większa władza.

SKĄD SIĘ BIERZE WŁADZA? W miarę rozwoju grupy, jej rozrostu liczebnego, liczby zadań, stopnia ich skomplikowania i specyfikacji ról pełnionych przez poszczególnych członków, a także wewnętrznego różnicowania statusu – konstytuuje się hierarchia władzy i wyłaniają się przywódcy (liderzy) (Wojciszke 2006).

HISTORIA PEWNEGO KSIĘCIA Władza może być utożsamiana z dominacją i kontrolą, a pierwszym umysłem to dostrzegającym i opisującym z brutalną szczerością był Nicolo Machiavelli. „…wszak sposób, w jaki się żyje jest tak różny od tego, w jaki się żyć powinno, że ten, kto chce postępować tak, jak się powinno postępować, a nie tak, jak się postępuje, gotuje raczej swoją klęskę, niż zapewnia panowanie…” Książę (1513, wyd. 1532)

Jedną z inspirujących dla Machiavelllego postaci był współczesny mu Cezar Borgia, syn kardynała Rodrigo Borgii (późniejszego papieża Aleksandra VI), biskup Pampeluny, Walencji, kardynał, później włoski polityk i książę Romanii.

MAKIAWELIZM Machiavelli jest uważany za pioniera empirycznej nauki o państwie i sztuce rządzenia. Uważał, że odkrył prawa społeczne, które książę (władca) może i powinien wykorzystać. Choć cele władcy są bez wątpienia szczytne – zakończenie bratobójczych wojen, przywrócenie pokoju, wygnanie barbarzyńców – to do ich realizacji musi przecież używać środków, które już szczytne nie są. Książę nie może wahać się przed ich użyciem, gdyż zostanie pokonany przez tych, którzy okazali się bardziej od niego bezwzględni. Obawiając się zła, ulegnie jedynie większemu złu. W kluczowym fragmencie Machiavelli pisze o wymarzonym władcy: „Nie powinien porzucać dobrego, gdy można, lecz umieć czynić zło, gdy trzeba”

RODZAJE WŁADZY Wg klasyka myśli społecznej, Maxa Webera, który władzę definiuje jako „szansę przeprowadzenia swej woli”, a więc pewną potencjalność, władzę można podzielić na: władzę charyzmatyczną - opartą na przekonaniu ulegających jej osób o szczególnych, nadzwyczajnych cechach przywódcy i prawomocności ustanowionych przez nią norm; władzę tradycyjną - opierającą się na wierze w trwałość pewnego porządku i jego prawomocność (mogła mieć postać patriarchatu, matriarchatu lub gerontokracji); władzę legalną (racjonalną) - pochodzącą z mianowania lub wyboru dokonanego na podstawie prawnie usankcjonowanych procedur, opierającą się na przekonaniu o legalności norm prawnych i o uprawnieniu osób sprawujących władzę do wydawania poleceń na mocy tych norm

PODSTAWY WŁADZY W kontekście organizacji i działania grup zawodowych definiuje się na 5 podstaw władzy (French i Raven): przymus - zdolność do wywoływania wśród podwładnych niepożądanych stanów oraz pozbawiania ich stanów pożądanych, nagradzanie - zdolność do wywoływania wśród podwładnych pożądanych stanów oraz pozbawiania ich stanów niepożądanych, prawomocność - zdolność do wywoływania wśród podwładnych poczucia zobligowania i odpowiedzialności, oparta na normach wyznawanych przez podwładnych, eksperckość - zdolność do wywoływania wśród podwładnych przekonania, że przełożony ma wiedzę i doświadczenie im niedostępne, akceptowanie - zdolność do wywoływania wśród podwładnych poczucia, że są akceptowani i doceniani przez przełożonego.

PODSTAWY WŁADZY Późniejsze badania potwierdziły założenia twórców koncepcji o dominacji jednej z podstaw władzy - jej prawomocności: spostrzeganie przełożonego jako prawomocnego sprzyja przypisywaniu mu pozostałych atrybutów/podstaw władzy. Polskie i amerykańskie badania pokazują, że najsilniej powiązane podstawy władzy, to eksperckość (fachowość) i akceptacja (tym lepiej cenimy akceptację ze strony szefa, im bardziej uważamy go za eksperta i odwrotnie).

WYŁANIANIE SIĘ PRZYWÓDZTWA Teorie cech - pozycję przywódcy osiągają osoby o szczególnych cechach; m.in. The Great Man Theory (teoria wielkiego człowieka) autorstwa XIX-wiecznego pisarza Thomasa Carlyle’a, uzupełniona przez Herberta Spencera. Teorie behawioralne – przywódcami zostają osoby zacowujące się w grupie w odpowiedni w danej sytuacji sposób.

TEORIE CECH PRZYWÓDCY Pierwsze badania (Manna i Stodgilla) nie przyniosły spodziewanych efektów (siły związków korelacyjnych). Na długo w teoriach przywództwa zapanował zatem pogląd o słabym związku cech osobowościowych z siłą przywództwa. W latach 80-tych XX wieku, powtórne analizy kazały zweryfikować ten pogląd. Wskazano (Lord, De Vader) na stosunkowo silną korelację takich cech, jak: inteligencja, r=0,5 cechy związane ze stereotypem męskości (aktywność, sprawczość, r=0,34 ekstrawersja, towarzyskość, empatia, r=0,26 przystosowanie (brak objawów zaburzeń zachowania), zrównoważenie emocjonalne, r=0,24 Dominacja, r=0,13