Mieszkanie + Białystok, 27 września 2017 r.

w sprawie przyjęcia Narodowego Programu Mieszkaniowego. Uchwała RM ws. NPM Legislacja z dnia 27 września 2016 r. w sprawie przyjęcia Narodowego Programu Mieszkaniowego. Prace nad założeniami polityki Rządu w zakresie mieszkalnictwa poprzedziła gruntowna analiza sytuacji mieszkaniowej w Polsce. Wykazała ona, że najpoważniejsze problemy w zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych przeżywają osoby o dochodach zbyt wysokich, aby ubiegać się o najem mieszkania gminnego, a zarazem zbyt niskich, aby uzyskać kredyt na zakup własnego mieszkania lub wynająć mieszkanie na rynku komercyjnym. Z analiz wynika, że jest to dominująca grupa pod względem liczebności (odsetek osób, które mają kłopoty ze zdobyciem mieszkania to ok. 40% zarabiających, z wahaniami wysokości tego wskaźnika w zależności od lokalizacji), w szczególności wśród ludzi młodych (w wieku do 34 lat) rozpoczynających karierę zawodową i mających największy potencjał demograficzny. W przypadku rodzin wielodzietnych dodatkowym problemem, pomimo świadczeń przewidzianych w programie „Rodzina 500+”, jest, przy wysokich wydatkach na utrzymanie, brak możliwości nabycia lub wynajmu mieszkania o powierzchni odpowiedniej dla potrzeb takiej rodziny (których zakup lub wynajem jest odpowiednio droższy). W tych realiach brak dostępnych mieszkań negatywnie wpływa na polską gospodarkę. Posiadanie dachu nad głową tworzy poczucie bezpieczeństwa, determinuje jakość życia i rozwój każdego człowieka. Gdy tego zabraknie, trudniej podjąć decyzję o założeniu rodziny i posiadaniu dzieci, a także podjąć pracę w innym regionie kraju. Z tego względu problemy demograficzne i związane z mobilnością na rynku pracy również silnie powiązane są z sytuacją mieszkaniową w kraju. Mając świadomość tych wyzwań, w tym potrzebę zagwarantowania każdemu obywatelowi poczucia bezpieczeństwa ekonomicznego i rodzinnego, Rząd przyjął 27 września 2016 r. Narodowy Program Mieszkaniowy, określający kluczowe instrumenty zapewniające poprawę dostępności mieszkań w Polsce, w szczególności dzięki wsparciu realizacji inwestycji mieszkaniowych. Dokument ten przedstawia diagnozę mieszkaniową, w której to struktura własności w Polsce prezentuje się następująco: ponad 80% to mieszkania własnościowe, około 18% to mieszkania wynajmowane w tym 13,2% to najem społeczny i 5,4% to mieszkania wynajmowane na rynku. Wspierając rynek najmu w Polsce, wdrażając sukcesywnie rozwiązania zawarte w NPM, oczekiwanym efektem w 2030 roku będzie m. In. zmniejszenie czasu oczekiwania na mieszkanie. Obecnie przeciętny czas oczekiwania na mieszkanie komunalne to 29 lat, na socjalne 45 lat. 2

Narodowy Program Mieszkaniowy – diagnoza sytuacji mieszkaniowej w Polsce (ok. 15,7% wszystkich gospodarstw domowych) zamieszkiwało niesamodzielnie. Ok. 1,3 mln mieszkań w Polsce można uznać za mieszkania substandardowe. W mieszkaniach tych zamieszkuje 5,3 mln osób (ok. 14% społeczeństwa). i północnoeuropejskich. Nowe budownictwo mieszkaniowe w Polsce jest adresowane przede wszystkim do osób najzamożniejszych, które są w stanie samodzielnie lub przy wsparciu kredytu hipotecznego zakupić mieszkanie na rynku lub wybudować własny dom jednorodzinny. Mieszkania adresowane do osób o niższych dochodach (mieszkania gminne, tbs-owskie, zakładowe) stanowią tylko ok. 2% liczby nowo wybudowanych mieszkań. a jednocześnie ich dochody są zbyt wysokie, aby móc ubiegać się o najem mieszkania gminnego. Ok. 46% osób w wieku 25-34 lata zamieszkuje wspólnie z rodzicami. W szczególnej sytuacji na rynku mieszkaniowym znajdują się osoby, które ze względu na trudną sytuację życiową, wiek, niepełnosprawność lub chorobę potrzebują wsparcia w funkcjonowaniu w codziennym życiu. Potrzebują one specjalnego podejścia do swoich potrzeb, czego nie może zapewnić komercyjny rynek mieszkaniowy. 3

Cele Narodowego Programu Mieszkaniowego Zwiększenie dostępu do mieszkań dla osób o dochodach uniemożliwiających obecnie nabycie lub wynajęcie mieszkania na zasadach komercyjnych. Docelowo do roku 2030 liczba mieszkań przypadająca na 1 tys. mieszkańców powinna osiągnąć poziom 435 mieszkań na 1000 osób (wzrost wskaźnika o ok. 20%). CEL 2. Zwiększenie możliwości zaspokojenia podstawowych potrzeb mieszkaniowych osób zagrożonych wykluczeniem społecznym ze względu na niskie dochody lub szczególnie trudną sytuację życiową. Docelowo do roku 2030 gminy powinny dysponować możliwościami zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych gospodarstw domowych oczekujących na najem mieszkania od gminy. Na koniec 2014 r. na najem oczekiwało 165,2 tys. gosp. dom. CEL 3. Poprawa warunków mieszkaniowych społeczeństwa, stanu technicznego zasobów mieszkaniowych oraz zwiększenie efektywności energetycznej. Docelowo do roku 2030 liczba mieszkających w warunkach substandardowych (ze względu na niski stan techniczny budynku, brak podstawowych instalacji technicznych lub przeludnienie) powinna się obniżyć o 2 mln osób (z 5,3 mln do 3,3 mln). 4

3 FILARY Mieszkanie+ Planowane działania NPM A. Kodeks urbanistyczno-budowlany B. Regulacje rynku najmu C. Spółdzielcze budownictwo lokatorskie 3 FILARY Mieszkanie+ D. Krajowy Zasób Nieruchomości E. Społeczne budownictwo czynszowe F. Indywidualne Konta Mieszkaniowe G. System dodatków mieszkaniowych H. Poprawa stanu technicznego I. Mieszkanie dla Seniora

Trzy filary Pakietu „Mieszkanie+” I. Dostępne mieszkania na wynajem realizowane na zasadach rynkowych II. Społeczne budownictwo czynszowe III. Indywidualne konta mieszkaniowe Mieszkania na wynajem z opcją dojścia do własności Umiarkowane czynsze Krajowy Zasób Nieruchomości – nieruchomości Skarbu Państwa Program realizowany przez BGK Nieruchomości S.A. – grunty jst, spółek SP, podmiotów prywatnych w zasobach samorządów Nowy instrument finansowy –wsparcie tworzenia mieszkań społecznych czynszowych Poprawa zasad programu preferencyjnego kredytowania przez BGK na cele mieszkaniowe od 2019 roku Podstawą Narodowego Programu Mieszkaniowego w zakresie poprawy dostępności mieszkań jest pakiet „Mieszkanie+”, który opiera się na trzech wzajemnie uzupełniających się filarach. I filar to wsparcie budowy mieszkań na wynajem o umiarkowanych cenach i czynszach (w tym mieszkań, w stosunku do których zostanie dopuszczona możliwość stopniowego wykupu przez najemcę) na zasadach rynkowych. w znacznej mierze na rozwiązaniach prawnych przyjętych w ramach dotychczas realizowanych instrumentów wsparcia (np. programu budownictwa komunalnego). III filar ma natomiast zapewnić wsparcie systematycznego oszczędzania na cele mieszkaniowe w formule tzw. indywidualnych kont mieszkaniowych dedykowanych osobom fizycznym. 6

Filar I Mieszkanie + (mieszkania na wynajem o umiarkowanym czynszu, z opcją wykupu) FINANSOWANIE RYNKOWE Etap realizowany BGK Nieruchomości Docelowo model otwarty dla wszystkich budujących mieszkania na wynajem i na wynajem „z opcją”, użytkowane na zasadach ustawy o Krajowym Zasobie Nieruchomości Na nieruchomościach: Krajowego Zasobu Nieruchomości JST i przedsiębiorstw państwowych Mieszkania na wynajem lub na wynajem z opcją Maksymalne czynsze mieszkań w ramach M+ uwzględniające uwarunkowania rynkowego finansowania Minimalna struktura mieszkań spełniających warunki M+ Kryteria naboru najemców Nieruchomości KZN przekazywane na zasadach rynkowych - podstawową formą użytkowanie wieczyste Krajowy Zasób Nieruchomości gromadzenie i wykorzystywanie nieruchomości SP w celu realizacji inwestycji mieszkaniowych kompetencje kontrolne (np. zachowanie wymaganej celami społecznymi M+ struktury powierzchni mieszkań w ramach projektów) nadzór najmu, ochrona lokatora

Krajowy Zasób Nieruchomości Ustawa będzie służyła zorganizowaniu nieruchomości o potencjale budowlanym, których właścicielem jest SP (oraz jednostki samorządu terytorialnego a SP ma na nich użytkowanie wieczyste) w jednym ręku, co pozwoli na racjonalne i ekonomiczne gospodarowanie nimi. Ustawy nie będzie się stosowało, niezależnie od potencjału budowlanego, do nieruchomości oddanych w trwały zarząd na cele obronności i bezpieczeństwa państwa przed dniem ogłoszenia ustawy. Podmiotem gospodarującym nieruchomościami będzie powoływany ustawą Krajowy Zasób Nieruchomości, tj. państwowa osoba prawna, nad którą nadzór sprawuje MIB.

Gospodarowanie nieruchomościami Podstawową formą przekazywania nieruchomości pod inwestycje mieszkaniowe będzie przetarg na oddanie w użytkowanie wieczyste. Wyjątkiem będzie sytuacja sprzedaży - możliwa, gdy MIB, na wniosek Prezesa KZN, wyraził zgodę na przeprowadzenie przetargu na sprzedaż nieruchomości, przeznaczonej pod budownictwo mieszkaniowe w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego lub gdy w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu wskazano, iż zabudowa taka jest dopuszczalna (warunek udzielenia zgody - sprzedaż jest uzasadniona względami społeczno-gospodarczymi). KZN będzie mógł również dokonać zamiany nieruchomości: - zamiany nieruchomości wchodzących w skład Zasobu na inną nieruchomość, również prywatną (po cenach rynkowych); - zamiany nieruchomości w miejsce odszkodowania, przysługującego od SP, w przypadku: wywłaszczeń, wejścia w życie przepisów, w tym przepisów prawa miejscowego, wskutek których korzystanie z nieruchomości lub jej części w dotychczasowy sposób lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem stało się niemożliwe bądź istotnie ograniczone.

Gospodarka nieruchomościami Przystępujący do przetargu zobowiązuje się do przestrzegania: zasad % udziału wyodrębnionych lokali w mieszkaniach, mieszkań na wynajem we wszystkich mieszkaniach. regulacji czynszowych, umożliwienia nabycia lokalu przez najemcę, zamiany najmu bez opcji w najem z opcją, naboru najemców w procedurze określonej w ustawie, w tym stosowania kryteriów pierwszeństwa. Nie wystawia się w przetargu pod zabudowę mieszkaniową nieruchomości, które nie są gotowe do przyjęcia zabudowy albo których zabudowa wchodzi w kolizję z realizacją innych celów państwa. Nie ma rokowań ani sprzedaży bezprzetargowej i bezprzetargowego oddawania w użytkowanie wieczyste.

Najem i ochrona najemcy Podstawowy mechanizm ustawowy chroniący najemcę to: transparentne nabory najemców - nabór odbywa się za pośrednictwem KZN, nieważność umów zawartych przed upływem terminów na nabór, każda umowa najmu jest oferowana jako umowa najmu z opcją, najemca może zdecydować się na sam najem, każdą umowę najmu bez opcji zakupu w każdym czasie trwania najmu można przekształcić w umowę najmu z opcją - jeśli do końca 15 lat pozostało mniej niż 6 miesięcy możliwość ta przekształca się w prawo pierwokupu, prawo pierwokupu przysługuje również najemcy bez opcji, jeśli operator mieszkaniowy chce sprzedać mieszkanie, umowie najmu z opcją przeniesienia własności towarzyszy zawierana jednocześnie umowa przedwstępna dotycząca przeniesienia własności w formie aktu notarialnego, a umowa najmu stanowi załącznik do niej,

c.d. ograniczone możliwości wypowiedzenia najmu przez operatora mieszkaniowego - jedynie zaleganie z czynszem lub gdy (za Kodeksem cywilnym) najemca wykracza w sposób rażący lub uporczywy przeciwko obowiązującemu porządkowi domowemu albo przez swoje niewłaściwe zachowanie czyni korzystanie z innych lokali w budynku uciążliwym, w przepisach rozporządzenia za pośrednictwem kwot z 1 m2, nie zaś wzorów, brak możliwości pobierania przez operatora mieszkaniowego opłat wyższych niż wynikające z przepisów i opłat innych niż opłaty niezależne od operatora mieszkaniowego, którymi są wyłącznie opłaty za dostawę do mieszkania energii, gazu, wody, odbioru ścieków, odpadów i nieczystości ciekłych - szczególnie istotny art. 93, zrównanie najemcy z opcją w niektórych uprawnieniach w zarządzaniu nieruchomością wspólną z uprawnieniami właściciela (ograniczenie ich operatorowi mieszkaniowemu.

BUDOWNICTWO CZYNSZOWE RZĄDOWY PROGRAM WSPARCIA BUDOWNICTWO CZYNSZOWE FINANSOWANIE BEZWROTNE BGK 2007-2017 w latach 2007-2017. Dofinansowano powstanie: 13,7 tys. lokali socjalnych, 157 mieszkań chronionych, 1.281 miejsc w noclegowniach i domach dla bezdomnych, (w tym 88 mieszkań dla powodzian). W latach 2007 – 2017 do finansowania z Funduszu Dopłat zakwalifikowano przedsięwzięcia na łączną kwotę ok. 939 mln zł wsparcia W latach 2016-2017 r. złożono 317 wniosków na kwotę ok. 291 mln zł, z czego zakwalifikowanych do finansowania zostało 299 wniosków na kwotę ponad 276 mln zł. Planuje się utworzyć ok. 5 tys. lokali mieszkalnych oraz 49 miejsc w noclegowniach. 13

I edycja – październik 2015 r. RZĄDOWY PROGRAM WSPARCIA BUDOWNICTWO CZYNSZOWE PREFERENCYJNE FINANSOWANIE ZWROTNE BGK 2015 – 2016 Reaktywacja programu po likwidacji KFM w 2009 r. 1. Dwie edycje programu I edycja – październik 2015 r. II edycja – wrzesień 2016 r. 2. W ramach dwóch edycji programu 77 wnioskodawców złożyło 99 wniosków na łączną kwotę 562.505,42 tys. zł. 3. Po ocenie wiarygodności kredytowej BGK, dopuścił do dalszego procedowania 89 wniosków na łączna kwotę 519.020,66 tys. zł. 846.587,90 tys. zł. 14

Filar II Mieszkanie + (społeczne budownictwo czynszowe) INSTRUMENTY WSPARCIA Zwiększenie efektów w segmencie mieszkań komunalnych Wprowadzenie nowego instrumentu finansowego (mieszkania na wynajem) Poprawa zasad programu preferencyjnego kredytowania BGK S.A. Dofinansowanie 35-55% dla gmin kosztów budowy mieszkaniowego zasobu gminy. Planowana kwota dofinansowania 3,6 mld zł. Sfinansowanie do 94,5 tys. lokali. Zapewnione dofinansowanie przedsięwzięć o wartości co najmniej 11,4 mld zł. Dofinansowanie 20% kosztów przedsięwzięcia. ok. 2,5 mld zł. Sfinansowanie do 77,5 tys. lokali. Czynsz do 4% wartości odtworzeniowej. Zapewnione dofinansowanie przedsięwzięć o wartości co najmniej 13,6 mld zł. Preferencyjne warunki finansowania (WIBOR 3M; długi okres spłaty). Czynsz do 5% wartości odtworzeniowej. Finansowanie zwrotne na kwotę ok. 4,5 mld zł. Wybudowanie ok. 30 - 40 tys. lokali mieszkalnych. Projekty zmian dotykają trzech komponentów zintegrowanego systemu planowanych działań w zakresie wsparcia szeroko rozumianego społecznego budownictwa czynszowego. Są to, wspomniane powyżej: 1. Zwiększenie efektów społecznego budownictwa czynszowego w segmencie mieszkań komunalnych – w ramach działającego już obecnie rządowego programu finansowego wsparcia tworzenia lokali socjalnych, realizowanego ze środków Funduszu Dopłat na podstawie obecnego kształtu ustawy z dnia 8 grudnia 2006 r. o finansowym wsparciu tworzenia lokali socjalnych, mieszkań chronionych, noclegowni i domów dla bezdomnych (Dz. U. z 2015 r. poz. 833, z późn. zm.). z projektem ustawy o zmianie ustawy o finansowym wsparciu tworzenia lokali socjalnych, mieszkań chronionych, noclegowni i domów dla bezdomnych (…), dofinansowanie dla gmin planowane jest w wysokości 20% kosztów przedsięwzięcia. Celem wprowadzenia instrumentu jest poprawa dostępności mieszkań dla gospodarstw domowych nie aspirujących do własności mieszkaniowej z uwagi na niższe dochody i preferencje mieszkaniowe, w tym dla mniej zamożnych rodzin lub osób młodych, chcących dopiero założyć rodzinę (mieszkających z rodzicami albo zaspokajających potrzeby mieszkaniowe w trybie nie gwarantującym stabilności rodziny) oraz dla osób opuszczających lokale komunalne wskutek działań wynikających z reformy zasad gospodarowania mieszkaniowym zasobem gminy. Przyjęty model finansowania będzie się opierał na współpracy między samorządem lokalnym odpowiedzialnym za zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych lokalnej wspólnoty, a podmiotami zaangażowanymi w rozwój budownictwa czynszowego w danym regionie. 3. Poprawa zasad realizacji wdrożonego w okresie 2015/16 programu wsparcia budownictwa społecznych mieszkań czynszowych w oparciu o preferencyjny kredyt Banku Gospodarstwa Krajowego – na podstawie ustawy z dnia 26 października 1995 r. o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego (Dz. U. z 2017 r. poz. 79). 15

IKM Prace legislacyjne Uchwała RM ws. NPM GŁÓWNE WYZWANIA 2018-2019 Projekt ustawy wpisany do wykazu prac rządu pod koniec maja 2017 r. Uchwała RM ws. NPM Planowane wdrożenie w 2018 r. Wsparcie z budżetu po zakończeniu MdM (począwszy od 2019 r.) GŁÓWNE WYZWANIA 2018-2019 Polityka senioralna Legislacja Systemowa ocena spółdzielczości mieszkaniowej Dodatki mieszkaniowe 16

Planowane uzupełnienie Narodowego Programu Mieszkaniowego o działania towarzyszące (wybór działań) Program wsparcia energooszczędnego budownictwa drewnianego „Polskie Domy Drewniane – mieszkaj zgodnie z Naturą”, realizowany przez Ministerstwo Środowiska i Lasy Państwowe, w wyniku którego ma powstać ok. 10 tys. domów. Pomoc osobom posiadającym kredyty mieszkaniowe, które znalazły się przejściowo w trudnej sytuacji finansowej – realizowana ze środków Funduszu Wsparcia Kredytobiorców (MF, BGK). Przeprowadzenie badań stanu technicznego zasobów z wielkiej płyty, realizowane przez Instytut Techniki Budowlanej. Dostosowanie szkolnictwa zawodowego do wymogów rynku budownictwa mieszkaniowego (MEN, MIiB). Zwiększenie ochrony nabywcy na rynku deweloperskim (UOKiK). Wprowadzenie do polskiego porządku prawnego REIT-ów, w formie spółek rynku wynajmu nieruchomości (MF).

Dziękuję za uwagę 18