Leki stosowane w chorobach przewodu pokarmowego Katarzyna Korzeniowska Zakład farmakologii Klinicznej UMP w Poznaniu

Nudności i wymioty Nudności to nieprzyjemne, niebolesne, subiektywne uczucie potrzeby zwymiotowania zazwyczaj poprzedzają wymioty i odruchy wymiotne, chociaż mogą występować niezależnie Wymioty to gwałtowne wyrzucenie treści żołądka przez poprzez przełyk i jamę ustną, w wyniku silnych skurczów mięśni brzucha, przepony i klatki piersiowej

Nudności i wymioty Patomechanizm i przyczyny powstają w odpowiedzi na bodźce fizjologiczne lub patologiczne, które pobudzają ośrodek wymiotny w rdzeniu przedłużonym lub strefę chemoreceptorową (spustową) w dnie komory IV Nudnościom często towarzyszą inne objawy wegetatywne, związane zwłaszcza z pobudzeniem układu przywspółczulnego: bladość powłok zwiększona potliwość ślinotok hipotensja bradykardia

Nudności i wymioty Patomechanizm i przyczyny 1) leki cytostatyki leki immunosupresyjne NLPZ digoksyna leki antyarytmiczne leki hipotensyjne diuretyki leki hormonalne (np. doustne leki antykoncepcyjne) doustne leki hipoglikemizujące antybiotyki

Nudności i wymioty Patomechanizm i przyczyny 2) choroby OUN  migrena nowotwory i inne guzy OUN guz rzekomy mózgu zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych lub mózgu incydenty naczyniomózgowe krwawienie wewnątrzczaszkowe 3) choroby psychiczne depresja jadłowstręt psychiczny bulimia wymioty psychogenne

Nudności i wymioty Patomechanizm i przyczyny 4) choroby błędnika nowotwory zapalenia choroba Ménière’a choroba lokomocyjna

Nudności i wymioty Patomechanizm i przyczyny 5) choroby przewodu pokarmowego i otrzewnej infekcyjny nieżyt żołądkowo-jelitowy o ostrym przebiegu zatrucie pokarmowe nadwrażliwość pokarmowa niedrożność jelita cienkiego zespół tętnicy krezkowej górnej atonia żołądka (gastropareza) zespół jelita drażliwego choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy zapalenie wyrostka robaczkowego nieswoiste zapalenia jelit ostre rozdęcie okrężnicy zapalenie otrzewnej

Nudności i wymioty Patomechanizm i przyczyny 6) choroby dróg żółciowych zapalenie pęcherzyka żółciowego kolka żółciowa 7) choroby wątroby zapalenie marskość  niewydolność wątroby 8) choroby trzustki ostre zapalenie nowotwory

Nudności i wymioty Patomechanizm i przyczyny 9) choroby gruczołów wewnątrzwydzielniczych cukrzycowa kwasica ketonowa przełom nadnerczowy przełom tarczycowy nadczynność i niedoczynność przytarczyc 10) choroby układu moczowego mocznica kolka nerkowa odmiedniczkowe zapalenie nerek

Nudności i wymioty Patomechanizm i przyczyny 11) inne choroby zawał serca niewydolność serca hipotensja zespół żyły głównej górnej hiperwitaminoza A lub D przewlekłe głodzenie ostra porfiria przerywana, nudności i wymioty pooperacyjne radioterapia 12) przyczyny fizjologiczne ciąża pewne bodźce zapachowe, smakowe i wzrokowe

Nudności i wymioty Podział wymiotów ze względu na czas trwania: 1) ostre (1–2 dni) najczęściej wywołane przez choroby infekcyjne, leki, toksyny egzogenne (alkohol, grzyby) lub endogenne (mocznica, ketonowa kwasica cukrzycowa) 2) przewlekłe (>7 dni) są objawem chorób przewlekłych, w tym psychicznych

Nudności i wymioty Powikłania wymiotów: odwodnienie zaburzenia gospodarki elekrolitowej (hipokaliemia, hipochloremia), zasadowica metaboliczna zachłyśnięcie i zachłystowe zapalenie płuc pęknięcie ściany przełyku (zespół Boerhaavego) linijne pęknięcia błony śluzowej w rejonie połączenia żołądkowo-przełykowego (zespół Mallory’ego i Weissa) niedożywienie

nudności i wymioty - leczyć/zapobiegać czy nie? TAK – jeśli: pogarszają komfort życia chorego, są uciążliwe, długotrwałe powodują komplikacje –dyselektrolitemię, odwodnienie, podrażnienie śluzówek i inne są przewidywalne –występują po ekspozycji na znany i powtarzający się czynnik emetogenny, którego nie można usunąć NIE –jeśli: są krótkotrwałe, szybko ustępują są odruchem obronnym (np. w przebiegu ostrych infekcji/zatruć przewodu pokarmowego) można szybko i trwale usunąć czynnik emetogenny (leczenie choroby podstawowej)

Leki pobudzające wydzielanie soku żołądkowego Kwas solny stosowany z pepsyną ( Mixtura Pepsini, Citropepsin ) (kwas cytrynowy+ pepsyna + jednozasadowy fosforan sodowy) Gorycze Ziele tysięcznika –Herba Centauri Korzeń goryczki –Radix Gentianae Kłącze tataraku –Rhizoma Calami Histamina, gastryna – próba czynnościowa wydzielania żołądkowego Kofeina Alkohol etylowy (max 5%) Zastosowanie: niedokwaśność, bezsoczność zaburzenia trawienia brak łaknienia

Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy Etiologia i patogeneza zakażenie Helicobacter pylori NLPZ Zespół Zollingera i Ellisona Choroba Leśniewskiego i Crohna kortykosteroidy (w skojarzeniu z NLPZ) leki: chlorek potasu, bisfosfoniany napromienianie chemioterapia np. fluorouracyl

Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy główny objaw → ból w dołku sercowym lub w lewym podżebrzu występuje na ograniczonej przestrzeni i promieniuje do pleców jest on zależny od przyjmowanych pokarmów najczęściej występuje 1-3 h po jedzeniu ból łagodzą środki alkaliczne, wymioty oraz przyjęcie pokarmu Ból występujący we wrzodzie dwunastnicy może pojawić się także w nocy, jest zlokalizowany w prawym podżebrzu, promieniuje do łopatki. Bóle maja charakter okresowy, występują na wiosnę i na jesieni.

Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy objawy dodatkowe: wymioty nudności odbijanie zgaga zaparcie stolca ograniczona bolesność w nadbrzuszu niedokrwistość

Powikłania choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy przebicie wrzodu żołądka nagłe wystąpienie bardzo silnego bólu w dołku podsercowym zapaść wstrząs Chory jest blady, ma zimne kończyny, jest zlany zimnym potem, ma przyspieszone tętno oraz niskie ciśnienie krwi. Występuje silne napięcie powłok brzusznych oraz twarz Hipokratesa. W badaniu radiologicznym wykrywane jest powietrze w jamie otrzewnej.

Leki zmniejszające kwaśność treści żołądkowej Leki zobojętniające Leki antycholinergiczne Antagoniści receptora H2 Inhibitory pompy protonowej 22

Leki zobojętniające związki glinu (algedrat, wodorotlenek, węglan glinowo-sodowy) związki magnezu (wodorotlenek, węglan, trójkrzemian) kompleksy glinowo-magnezowe (magaldrat, almasilat)

Leki zobojętniające Wskazania zapalenie przełyku związane z refluksem żołądkowo-przełykowym zespół objawów dyspeptycznych Pomocniczo: wrzód dwunastnicy wrzód żołądka

Leki zobojętniające powinny być przyjmowane 1 h po posiłku dawkowanie 2 – 6 x dziennie lub doraźnie w razie dolegliwości hipersekrecja kwasu solnego po zaprzestaniu działania leku możliwość kumulacji Al i Mg w niewydolności nerek 25

Antagoniści receptora H2 Leki Cymetydyna Ranitydyna Famotydyna

Antagoniści receptora H2 Wskazania wrzód dwunastnicy wrzód żołądka zapalenie przełyku związane z refluksem żołądkowo-przełykowym zespół Zollingera-Ellisona u osób, u których istnieją przeciwwskazania do podania IPP zespół objawów dyspeptycznych

Antagoniści receptora H2 Mechanizm działania konkurencyjne i odwracalne wiązanie z receptorami H2 w komórkach okładzinowych żołądka, a w przypadku cymetydyny i ranitydyny z receptorami H w innych tkankach organizmu wiązanie z receptorem powoduje hamowanie receptorów H2 zlokalizowanych w komórkach okładzinowych żołądka hamowanie wydzielanie żołądkowe kwasu solnego badane w warunkach podstawowych jak i po pobudzeniu przez wszystkie znane stymulatory wydzielania kwasu solnego (pentagastryna, histamina, posiłek pozorowany, pokarm, insulina) słaby wpływ hamujący na wydzielanie pepsyny i zwiększenie wydzielanie gastryny

Antagoniści receptora H2 działania niepożądane Rzadko reakcje nadwrażliwości przemijające zmiany aktywności enzymów wątrobowych, przemijające zwykle zmniejszenie liczby leukocytów i płytek krwi wysypka Bardzo rzadko agranulocytoza, niedokrwistość aplastyczna, wstrząs anafilaktyczny, splątanie, depresja, omamy, bóle i zawroty głowy, przemijające ruchy mimowolne, przemijające niewyraźne widzenie, zwolnienie czynności serca, blok przesionkowo-komorowy, asystolia, zapalenie naczyń, ostre zapalenie trzustki, biegunka, zapalenie wątroby (zwykle przemijające), rumień wielopostaciowy, łysienie, bóle stawów i mięśni, ostre śródmiąższowe zapalenie nerek, przemijająca impotencja, ginekomastia i mlekotok u mężczyzn.

Inhibitory pompy protonowej Leki Omeprazol Lanzoprazol Pantoprazol Rabeprazol Esmoprazol

Inhibitory pompy protonowej Wskazania wrzód dwunastnicy wrzód żołądka owrzodzenia przewodu pokarmowego związane z terapią NLPZ profilaktyka i leczenie zapalenie przełyku związane z refluksem żołądkowo-przełykowym zespół Zollingera-Ellisona eradykacja Helicobacter pylori – jako jedna ze składowych terapii zespół objawów dyspeptycznych

Inhibitory pompy protonowej MECHANIZM DZIAŁANIA IPP powodują nieodwracalne zahamowanie pompy protonowej

Inhibitory pompy protonowej lek powinien być przyjmowany rano 40 - 60 minut przed posiłkiem dawkowanie 1 dziennie rano, ewentualnie 2 x dziennie wymagany stopień zahamowania wydzielania żołądkowego ustala się po 3–5 dniach stosowania leku 33

Inhibitory pompy protonowej możliwość zahamowania wydzielania HCl w ponad 90% zahamowanie podstawowego (>90%) i pobudzanego (>90%) wydzielania HCl powrót wydzielania HCl po 2 – 5 dniach od odstawienia inhibitora

Inhibitory pompy protonowej Interakcje Istotne znaczenie klinicznie mają interakcje farmakokinetyczne na poziomie metabolizmu związane hamowaniem enzymów cytochromu P450.

Inhibitory pompy protonowej Interakcje o potencjalnym znaczeniu klinicznym: fenytoina – zalecane monitorowanie stężenia fenytoiny acenokumarol, warfaryna – zalecane ścisłe monitorowanie INR klopidogrel klarytromycyna, roksytromycyna

Inhibitory pompy protonowej Przeciwwskazania 1. nadwrażliwość na lek 2. ciąża (kategoria B/C)

Inhibitory pompy protonowej Do najczęstszych działań niepożądanych należą: bóle głowy biegunka zaparcia wzdęcia  bóle brzucha wysypka

Zaparcie zbyt małą częstotliwość wypróżnień <2/ tydzień lub stolce twarde, oddawane z wysiłkiem Zaparcia wtórne, czyli problemy z wypróżnianiem (oddawaniem stolca) należą do najczęstszych zaburzeń przewodu pokarmowego. Zaparcia nawykowe (Obstipatio habitualis) za przyczynę mają czynniki psychogenne (wstyd, skrępowanie, wieczny pośpiech). Zaparcie nawykowe to częsty problem, ale często pochopnie rozpoznawany, bez wykluczenia przyczyn zaparć wtórnych.

Przyczyny zaparć: choroby układu pokarmowego: bolesne uszkodzenia odbytu (hemoroidy, pęknięcie, przetoka) guzy lub zwężenia jelita procesy zapalne jelit nieprawidłowa dieta: nieregularne, złe odżywanie dieta zawierająca zbyt mało błonnika picie zbyt małej ilości płynów

Przyczyny zaparć: aktualnie pobierane leki: antydepresyjne kodeina atropina leki porażające zwoje inne choroby: choroby metaboliczne przebiegające z hipokalemią, hiperkalcemią, porfirią osłabienie mięśni brzusznych przy chorobach płuc ogólne osłabienie przy kacheksji lub ogólnej otyłości

Leczenie zaparć czynnościowych i zaparć wtórnych o nieusuwalnej przyczynie Leczenie niefarmakologiczne dieta systematyczna aktywność fizyczna regularne wypróżnianie trening defekacji (biofeedback) właściwa technika wypróżniania (pozycja!) Leczenie farmakologiczne

Leki stosowane w leczeniu zaparć Środki pęczniejące (masowe) Środki osmotyczne Środki drażniące (kontaktowe) Środki ułatwiające pasaż mas kałowych (zmiękczające, poślizgowe) Aktywatory kanałów chlorkowych Agoniści receptorów 5-HT4

Środki pęczniejące Naturalne Włókna roślinne –otręby pszenne Nasiona babki płesznik (Plantago psyllium) Nasiona indyjskiej babki jajowatej (Plantago ovata) Nasiona lnu (Semen linii) Guar (E412, z Cyamopsis tetragonolobus) Syntetyczne Metyloceluloza –modyfikowana celuloza Polikarbofil-polimer kwasu akrylowego

Środki pęczniejące Mechanizm działania Działanie fizjologiczne –pobudzenie perystaltyki przez rozciąganie ściany jelita Zwiększenie masy stolca i zmiękczenie jego konsystencji związane z: pęcznieniem w świetle jelita grubego poprzez wiązanie cząsteczek wody w hydrokoloidy pobudzeniem fermentacji i zwiększeniem masy bakteryjnej stolca pobudzeniem aktywności motorycznej jelita grubego przez produkty biodegradacji bakteryjnej -krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (kwas propionowy, kwas masłowy)

Środki pęczniejące Zasady stosowania: kilkanaście gramów 2-3 razy dziennie dużo wody!!!, konieczne regularne stosowanie Działania niepożądane: wzdęcia i podrażnienia –fermentacja Terapia bezpieczna Efekt –po kilku dniach stosowania

Środki osmotyczne sole zawierające słabo absorbujące się kationy (magnez) lub aniony (siarczany i fosforany) słabo wchłaniające się cukry (laktuloza) alkohole (sorbitol, mannitol) polietylenoglikole - makrogole

Środki osmotyczne Mechanizm działania powstawanie w świetle jelita roztworu hipertonicznego ↓ przechodzenie wody do światła jelita zwiększenie objętości mas kałowych

Środki osmotyczne ZASTOSOWANIE: przygotowanie do badań diagnostycznych przewodu pokarmowego lub zabiegów na jelicie grubym objawowe leczenie zaparć w okresie okołoperacyjnym, przed i po porodzie

Środki osmotyczne Osmotyczne –sacharydowe Laktuloza –(Lactulosum) w jelicie grubym -wzrost ciśnienia osmotycznego metabolizowana do kwasu octowego, propionowego, masłowego, mlekowego zakwaszenie zawartości jelita grubego zmniejszenie wchłaniania amoniaku

Środki osmotyczne ZASTOSOWANIE: zaparcia nawykowe profilaktyka i leczenie zaparć towarzyszących przewlekłemu stosowaniu leków np. opioidów encefalopatia wątrobowa polecany dla osób starszych i osób z niewydolnością krążenia Działania niepożądane: wzdęcia Indywidulane dostosowanie dawki 1x dziennie lub w dawkach podzielonych przed posiłkami

Środki osmotyczne Osmotyczne –polietylenoglikole - makrogole Polimery tlenku etylenu mają strukturę liniową, wiążą wodę i nie wchłaniają się w przewodzie pokarmowym aktywne osmotycznie Zastosowanie (same bądź w połączeniu z elektrolitami) przygotowanie do badań diagnostycznych i zabiegów na jelicie grubym objawowe leczenie zaparć

Leki zmiękczające kał (poślizgowe) pobudzają głównie odruch defekacji nie wpływają na perystaltykę jelit Parafina olej mineralny nie ulega strawieniu i resorpcji w jelicie zmiękcza i nawilża masy kałowe powleka warstwą ochronną błonę śluzową jelit oraz hamuje wchłanianie zwrotne wody-działanie przeczyszczające –po kilkunastu godz. Dokusan-sodowy środek powierzchniowo czynny ↓ napięcia powierzchniowego mas kałowych ułatwia przenikanie wody w głąb mas kałowych nawilża błonę śluzową odbytnicy ↓ wchłanianie substancji rozpuszczanych w tłuszczach i glukozy ze światła jelita UWAGA mogą upośledzać wchłanianie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach oraz podawanych doustnie leków. Glicerol –czopki glicerynowe

Środki drażniące –stymulujące -kontaktowe Alkaloidy antrachinonowe: sennozydy (ze strączyńca wąskolistnego) -Xenna, X-prep, Regulax antrachinony z kruszyny, szakłaku, rzewienia, aloesu–Normosan, Alax, Rhelax Pochodne difenylometanu-bisakodyl Zmniejszają absorpcję i indukują sekrecję wody i jonów

Środki drażniące –stymulujące -kontaktowe początkowo duża skuteczność, potem tolerancja nie stosować bisakodylu z H2-blokerami i inhibitorami pompy protonowej –achlorhydria powoduje rozpuszczenie osłonki tabletki bisakodylu w żołądku ►działanie drażniące na błonę śluzową powodują kurczowe bóle brzucha, zaburzenia elektrolitowe wypróżnienie następuje po 30 -60 min. po podaniu per rectum, a po około 4-10 h po podaniu per os (krążenie jelitowo-wątrobowe)

Środki drażniące –stymulujące -kontaktowe Zastosowanie: zaparcia atoniczne osłabienie perystaltyki jelit oczyszczenie przewodu pokarmowego przed zabiegami diagnostycznymi i chirurgicznymi powinny być stosowane ze wskazań doraźnych, a są nadużywane

BIEGUNKA stan, w którym pacjent oddaje stolce o zbyt luźnej konsystencji (płynne lub półpłynne), z większą częstotliwością (>3/d) i/lub w zwiększonej ilości (>200 g/d).

BIEGUNKA podział i przyczyny biegunka ostra (≤14 dni): a) zakażenia przewodu pokarmowego lub spożycie toksyn bakteryjnych (>90% przypadków ostrej biegunki) b) działania niepożądane leków (najczęstsza przyczyna biegunki nieinfekcyjnej)  antybiotyki o szerokim zakresie działania leki antyarytmiczne (β-blokery, diltiazem) leki hipotensyjne (np. inhibitory konwertazy angiotensyny, diuretyki) NLPZ teofilina leki przeciwdepresyjne (inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny), cytostatyki H2-blokery leki zobojętniające kwas solny (wodorotlenek magnezu) metformina hormony tarczycy, nadużywanie leków przeczyszczających (ich odstawienie zwykle powoduje ustąpienie biegunki w ciągu 24–48 h)

BIEGUNKA podział i przyczyny Biegunka ostra (≤14 dni): c) toksyny – zatrucie grzybami (np. α-amanityną zawartą w muchomorze sromotnikowym), środki owadobójcze (fosforany organiczne), alkohol etylowy, arszenik d) nadwrażliwość pokarmowa e) niedokrwienne zapalenie okrężnicy, ostre zapalenie uchyłków okrężnicy

BIEGUNKA podział i przyczyny Biegunka przewlekła (>4 tyg.) rzadko jest spowodowana zakażeniem przewodu pokarmowego (z wyjątkiem chorych z niedoborem odporności); przyczyną >90% przypadków są nieswoiste zapalenia jelit, rak okrężnicy lub zespół jelita drażliwego

Wskazania do hospitalizacji (konieczność nawadniania i.v.): 1) odwodnienie ciężkie (ubytek >9% mc. lub objawy wstrząsu hipowolemicznego 2) objawy odwodnienia u chorego w podeszłym wieku – chorzy często nie odczuwają pragnienia i przyjmują zbyt małą ilość płynów 3) ciężki stan ogólny chorego 4) stany uniemożliwiające nawadnianie doustne – uporczywe wymioty, porażenna niedrożność jelit 5) niepowodzenie nawadniania doustnego (nasilenie objawów odwodnienia pomimo przyjmowania odpowiedniej ilości doustnego płynu nawadniającego lub trudności w wypiciu wymaganej ilości płynu)

Zasady leczenia biegunek ostrych (najczęściej zakaźnych) Nawodnienie i wyrównanie zaburzeń wodno-elektrolitowych doustnie, nawet jeśli chory wymiotuje -próba picia małymi porcjami –woda przegotowana, Gastrolit, Saltoral►samo nawadnianie po 4-6 powoduje ustąpienie wymiotów gotowych preparatów nawadniających nie należy mieszać z preparatami mlecznymi, sokami –zmiana stężenia elektrolitów dożylne uzupełnianie płynów i elektrolitów - tylko w przypadkach ciężkiego odwodnienia, szczególnie u osób starszych lub u tych, które nie mogą przyjmować płynów doustnie - u chorych niewspółpracujących

Zasady leczenia biegunek ostrych (najczęściej zakaźnych) Środki zapierające -pektyny wielocukry występujące w surowcach roślinnych (marchew, jabłko, banany) adsorbują wodę i toksyny Środki zapierające-węgiel leczniczy zdolność wiązania w przewodzie pokarmowym bakterii, toksyn, gazów, białka, substancji toksycznych, leków. nie ma wpływu na częstotliwość stolców dawkowanie: 1–4 g co 4–6 godz. Środki zapierające –garbniki preparaty galenowe i herbatki z kory dębu, galasówki, liści borówki brusznicy, jagody borówki czernicy, kłącza pięciornika, kłącza wężownika powodują nieznacznego stopnia denaturację śluzu i białek na powierzchni błony śluzowej ►utrudnienie i zwolnienie wymiany płynów ►zmniejszenie wysięku i przesięku

Zasady leczenia biegunek ostrych (najczęściej zakaźnych) Środki zapierające -inne adsorbenty Smektyn dwuoktanościenny(glinokrzemian) (Smecta) związek o budowie warstwowej i wysokiej lepkości chroni barierę żołądkowo-jelitową →powleka i osłania błonę śluzową jelita, reaguje z glikoproteinami śluzu, zwiększając jego wytrzymałość na działanie czynników drażniących adsorbuje toksyny oraz wodę nie zmienia czasu pasażu jelitowego

Zasady leczenia biegunek ostrych (najczęściej zakaźnych) Probiotyki hamowanie wzrost szczepów bakterii, wiązanie toksyn i przeciwdziałanie ich efektom, zwiększenie wydzielania IgA (Sacharomyces boulardii ) zmniejszenie sekrecji wody i elektrolitów wzmacnianie szczelności połączeń enetrocytów skuteczne raczej w przypadku biegunek sekrecyjnych

Zasady leczenia biegunek ostrych (najczęściej zakaźnych) Agoniści receptorów opioidowych Loperamid ( Syntetyczny opioid ) działa na receptory opioidowe w ścianie jelita, powodując zmniejszenie uwalniania prostaglandyn i acetylocholiny oraz zwiększenie resorpcji wody i elektrolitów przez komórki ściany jelita. szybko i długotrwale hamuje perystaltykę przewodu pokarmowego, zwiększa napięcie zwieracza odbytu oraz zmniejsza utratę wody i elektrolitów do światła przewodu pokarmowego nie wpływa na florę jelitową; w dawkach terapeutycznych nie działa na OUN

Zasady leczenia biegunek ostrych (najczęściej zakaźnych) Loperamid - działanie niepożądane W przypadku przedawkowania może dojść do: objawów depresji OUN w postaci zaburzeń koordynacji nerwowo-mięśniowej zwiększenia napięcia mięśni splątania, senności zwężenia źrenic bezdechu niedrożność porażenna jelit Jako antidotum stosuje się nalokson. Ponieważ czas działania naloksonu jest krótszy od czasu działania loperamidu, chorego należy obserwować przez 48 h; konieczne może być ponowne podanie naloksonu.

Zasady leczenia biegunek ostrych (najczęściej zakaźnych) Loperamid - Ciąża i laktacja Kategoria B. Nie zaleca się stosowania w I trymestrze ciąży, w II i III trymestrze stosować wyłącznie w razie zdecydowanej konieczności. Lek w niewielkiej ilości przenika do pokarmu kobiecego; nie stosować w okresie karmienia piersią.

Zasady leczenia biegunek ostrych (najczęściej zakaźnych) Chemioterapeutyki/antybiotyki Wybór –zależnie od etiopatogenezy i patomechanizmu biegunki Działanie: ograniczają ogólną populację drobnoustrojów, zmniejszając tym samym wytwarzanie produktów zapalnych i toksyn wyzwalających stan zapalny jelit kontrolują wczesną mikroproliferację ściany jelit wykazują pewne działanie immunomodulujące (metronidazol, chinolony) zmniejszają transmisje patogenów w środowisku