Demokracja gospodarcza i dialog społeczny oraz Stowarzyszenia i fundacje

DEMOKRACJA GOSPODARCZA ZWIĄZEK ZAWODOWY ROLA ZWIĄZKÓW ZAWODOWYCH ORGANIZACJA PRACODAWCÓW UKŁAD ZBIOROWY PRACY I SPÓR ZBIOROWY STRAJK I LOKAUT SAMORZĄD PRACOWNICZY ORGANIZACJA POZARZĄDOWA FUNDACJE ORGANY I CELE FUNDACJI STOWARZYSZENIA

Demokracja gospodarcza Istotą demokracji gospodarczej jest współudział pracowników w zarządzaniu przedsiębiorstwem. Może się on przejawiać we wpływaniu na obsadę stanowisk kierowniczych czy też podejmowaniu innych decyzji dotyczących pracowników. Uczestnikami demokracji gospodarczej są partnerzy społeczni, czyli organizacje pracowników (związki zawodowe) i pracownicy lub organizacje pracodawców.

ZWIĄZEK ZAWODOWY Związek zawodowy - masowa organizacja społeczna zrzeszająca na zasadzie dobrowolności ludzi pracy najemnej. W Polsce, zgodnie z ustawą z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, związek zawodowy jest dobrowolną i samorządną organizacją ludzi pracy, powołaną do reprezentowania i obrony ich praw, interesów zawodowych i socjalnych. Jest on niezależny w swojej działalności statutowej od pracodawców, administracji państwowej i samorządu terytorialnego oraz od innych organizacji, a organy państwowe, samorządu terytorialnego i pracodawcy obowiązani są traktować jednakowo wszystkie związki zawodowe

ROLA ZWIĄZKÓW ZAWODOWYCH Podstawowym zadaniem związków zawodowych jest obrona interesów zawodowych pracowników i działanie na rzecz poprawy ich sytuacji ekonomicznej i społecznej. Staraja się one bowiem równoważyć siłę między pracodawcami a pracownikami. Związki próbują więc przeciwdziałać zwolnieniom, kontrolują przestrzeganie kodeksu pracy przez pracodawców, zabiegają o wyższe pensje i lepsze warunki pracy dla pracowników. Często prowadzą również działalność samopomocową (np. fundusze strajkowe), edukacyjną (np. kursy przekwalifikowujące) i oświatową (np. kampanie informacyjne o prawach przysługujących pracownikom). Związki zawodowe regulują system pracy oraz warunki pracy. Każda bowiem zmiana związana z dowolną dziedziną pracy (np. system wynagrodzeń, nowy regulamin pracy) wymaga zgody od organizacji związkowej. Sprawują kontrolę nad przestrzeganiem prawa pracy. Posiadają one niezbędne informacje dotyczące warunków pracy. Związek pracowniczy może np. żądać przeprowadzania badań zagrożeń dla życia lub zdrowia pracowników. W niektórych krajach przynależność do tych instytucji gwarantuje : zabezpieczenie na wypadek bezrobocia, szkolenia, dodatkowe kursy (m.in. komputerowe, językowe),rabaty wycieczkowe a nawet darmowe bilety do kin i tym podobne.

ORGANIZACJA PRACODAWCÓW Organizacja pracodawców - samorządny i niezależny w swej działalności statutowej od administracji państwowej i samorządowej związek pracodawców, którego celem jest obrona interesów i praw pracodawców wobec związków zawodowych, organów władzy i administracji. W Polsce działalność organizacji pracodawców reguluje ustawa z dnia 23 maja 1991 r. Związek pracodawców powstaje z mocy uchwały o jego założeniu, podjętej na zgromadzeniu założycielskim przez co najmniej 10 pracodawców. Następnie zgromadzenie uchwala statut i wybiera komitet założycielski liczący co najmniej 3 osoby. Związek pracodawców podlega obowiązkowi rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym. Związki pracodawców mają prawo uczestniczenia w sporach zbiorowych i zawierania układów zbiorowych pracy. Dalej idące uprawnienia posiadają organizacje pracodawców reprezentatywne w skali kraju (np. uczestniczenie w obradach Komisji Trójstronnej, opiniowanie projektów aktów prawnych). W Polsce istnieją 4 organizacje pracodawców reprezentatywne w skali kraju: - Konfederacja Pracodawców Polskich (KPP) – organizacja niezależna i niedochodowa, grupuje związki i federacje pracodawców, jak również przedsiębiorstwa będące pracodawcami o ogólnokrajowym znaczeniu. - Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych Lewiatan (PKPP Lewiatan) – jest organizacją dobrowolną, samorządną, niezależną, o charakterze gospodarczym oraz społecznym, zrzeszającą związki pracodawców, federacje związków pracodawców oraz pracodawców posiadających szczególną pozycję gospodarczą i znaczenie w stosunkach pracy. - Związek Rzemiosła Polskiego (ZRP) – jest ogólnopolska społeczno-zawodowa i gospodarcza organizacja samorządu rzemiosła. - Business Centre Club - Związek Pracodawców (BCC-ZP) – jest związkiem pracodawców, którego działania koordynowane są przez Instytut Lobbingu BCC. - Polski Przemysł Spirytusowy (PPS) - Związek Pracodawców Branży Spirytusowej

UKŁAD ZBIOROWY PRACY I SPÓR ZBIOROWY Układ zbiorowy pracy - jest to uregulowane działem jedenastym Kodeksu pracy porozumienie normatywne, zawierane pomiędzy pracodawcami lub organizacjami pracodawców a związkiem lub związkami zawodowymi. Układy mogą określać szerzej i korzystniej uprawnienia pracownicze uregulowane powszechnie w kodeksie lub innych przepisach. Nie mogą natomiast zawierać przepisów mniej korzystnych dla pracownika niż przepisy prawa pracy. Spór zbiorowy może być sporem o prawa lub sporem o interesy, może dotyczyć warunków pracy, płac lub świadczeń socjalnych oraz także praw i wolności związkowych pracowników. Stronami sporu zbiorowego jest pracodawca i pracownicy, reprezentowani przez związki zawodowe. Prawa i interesy pracodawców mogą być także reprezentowane przez organizację pracodawców. Rozwiązywanie sporu zbiorowego Związek zawodowy wypowiedzenie warunek pracodawcy. Pracodawca może rozwiązać spór w drodze porozumienia (ma na to 3 dni od dnia wypowiedzenia warunku). Brak porozumienia zobowiązuje strony do powołania mediatora. Brak postępu w rozmowach upoważnia związek zawodowy do dwugodzinnego strajku ostrzegawczego. Nie osiągnięcie ostatecznego porozumienia upoważnia związek do podjęcie akcji strajkowej. Strajk jest środkiem ostatecznym.

STRAJK I LOKAUT Strajk - forma nacisku i protestu społecznego stosowana przez różne grupy społeczne, głównie jednak przez pracowników najemnych. Znane są różne formy strajku, większość z nich polega na dobrowolnym powstrzymaniu się od pracy przez protestujących Lokaut - masowe zwalnianie pracowników w celu zmuszenia ich do przyjęcia gorszych warunków pracy. Lokaut może być również zastosowany w odpowiedzi na strajk lub w celu jego zapobieżenia. Lokaut najczęściej stosowany jest w okresach kryzysu. Wyróżniane są dwa podstawowe rodzaje lokautu: ofensywny (prewencyjny) i defensywny. Celem pierwszego jest zapobieganie zapowiedzianemu strajkowi, drugi stosowany jest przez pracodawcę w odpowiedzi na nielegalny strajk

SAMORZĄD PRACOWNICZY Określona prawem możliwość decydowania przez pracowników o podstawowych sprawach państwowego zakładu pracy bezpośrednio lub za pośrednictwem demokratycznie wybranego przedstawicielstwa; uprawnienia s.p. reguluje ustawa z 1981 z późniejszymi zmianami "O samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego", która przyznaje załodze prawo stanowienia o istotnych sprawach przedsiębiorstwa, wyrażania opinii, zgłaszania wniosków i sprawowania kontroli nad działalnością przedsiębiorstwa.  

i społecznych, zarówno na poziomie makro-, jak i mikroekonomicznym. Dialog społeczny Dialog społeczny to proces ciągłych interakcji między partnerami społecznymi w celu osiągnięcia porozumienia dotyczącego kontroli pewnych zmiennych ekonomicznych i społecznych, zarówno na poziomie makro-, jak i mikroekonomicznym. Taka jest oficjalnie przyjmowana unijna definicja dialogu. Jak natomiast wygląda jej wdrażanie w praktyce na poziomie wspólnotowym? Wspomniany przeze mnie szczyt w Val Duchesse był punktem wyjścia do stworzenia stałych mechanizmów spotkań partnerów. Instytucjonalnym forum takich spotkań jest Europejski Komitet Dialogu Społecznego wraz ze swoimi grupami roboczymi. Regularna praca tych ciał tworzy całą kulturę dialogu, pozwalającą wyjść poza standardowe konsultacje. Prawo europejskie zapewnia jednocześnie możliwość korzystania przez partnerów społecznych z instrumentów które mogą przynieść konkretne efekty w dziedzinie kształtowania zbiorowych stosunków pracy.

ORGANIZACJA POZARZĄDOWA Organizacja pozarządowa (ang. non-governmental organization) – organizacja obywatelska (założona przez obywateli lub ich organizacje) działająca z własnej inicjatywy na rzecz wybranego interesu publicznego i niepobierająca rządowych środków finansowych. W prawie międzynarodowym, w odróżnieniu od organizacji międzyrządowych, organizacje pozarządowe grupują nie państwa lecz osoby fizyczne lub prawne, i to z reguły z różnych krajów (najczęściej przyjmuje się, że minimum z trzech). Działają w oparciu o prawo krajowe siedziby organizacji, a powstają w wyniku nie umowy międzynarodowej, ale umowy cywilno-prawnej. Organizacje pozarządowe bywają nazywane trzecim sektorem, obok sektora publicznego (władz, administracji publicznej) i rynkowego (biznesu, przedsiębiorczości). Organizacje pozarządowe – w odróżnieniu od organów publicznych a podobnie jak biznes – są prywatne i powstają z inicjatywy ich założycieli (prywatnych osób), ale – w odróżnieniu od biznesu a podobnie jak władze publiczne – działają w interesie publicznym a nie prywatnym. Pojęcie organizacja pozarządowa nie jest równoznaczne z pojęciem organizacja społeczna: np. związek zawodowy jest organizacją społeczną, lecz nie jest organizacją pozarządową

FUNDACJE Fundacja – forma prawna organizacji pozarządowej, której istotnym substratem jest kapitał przeznaczony na określony cel oraz statut zawierający reguły dysponowania tym kapitałem. Fundacje są po stowarzyszeniach w Polsce drugą co do popularności formą prawną wśród organizacji pozarządowych. W Polsce nie jest prawnie dopuszczona forma fundacji wprawdziwych, to znaczy fundacji interesu prywatnego, potocznie zwanych fundacjami rodowymi lub rodzinnymi. Tego typu fundacje są w USA głównym organizatorem szkolnictwa wyższego, a w niektórych państwach (Panama, Liechtenstein, Bahamy) są one podstawowym elementem struktur zarządzania aktywami. Niezależne instytucje wyceniają, iż około połowy światowego przepływu kapitału odbywa się właśnie za pośrednictwem struktur zarządzanych przez fundacje interesu prywatnego. Fundacja zarządza majątkiem, który posiada, oraz ewentualnie go powiększa. Statut może przewidywać kumulowanie zysków fundacji aż do osiągnięcia określonej wartości lub poziomu pozwalającego na wypłatę beneficjentom świadczeń o określonej wysokości. Fundator może samodzielnie szczegółowo określić zasady działania i inwestowania fundacji albo pozostawić to do decyzji jej zarządu. Według polskiego prawa Fundacja jest zakładem (osobą prawną typu zakładowego), a więc - w odróżnieniu od np. stowarzyszeń, związków zawodowych, partii, samorządów zawodowych i innych korporacji - nie ma członków (jest bezosobowa). Jest przez to bardziej niezależna niż korporacja od osób fizycznych, o celu, majątku, zasadach działania decyduje jej twórca. W związku z tym - zgodnie z dotychczasowym orzecznictwem NSA - nie zaliczano fundacji do organizacji społecznych, co uzasadniano właśnie tym, że fundacja nie jest korporacją obywateli, ale wyodrębnioną masą majątkową

ORGANY I CELE FUNDACJI Organy fundacji: Założyciel jest to osoba lub jednostka gospodarcza, która zakłada Fundację w publicznym rejestrze. Rada Fundacji pełni w Fundacji tę samą rolę, co Zarząd w przedsiębiorstwie. Nadzór (Protektor Prywatny jednoosobowo lub też jako wieloosobowa Rada Nadzorcza) jest ostatecznym kontrolerem Fundacji. Beneficjenci: każdy beneficjent jest ustanawiany prywatnym oświadczeniem (Private Letter of Wishes), wystawionym przez Nadzór (Protektora). Oświadczenie jest dokumentem prywatnym stąd beneficjent pozostaje całkowicie anonimowy. Cele fundacji. Z ustawy o fundacjach wynika, że cel fundacji powinien być społecznie albo gospodarczo użyteczny. W ustawie, jako spełniające ten warunek, przykładowo zostały wymienione: ochrona zdrowia, rozwój gospodarki i nauki, oświata i wychowanie, kultura i sztuka, opieka i pomoc społeczna, ochrona środowiska oraz opieka nad zabytkami. Nie można więc założyć fundacji, która będzie wspierała tylko indywidualne interesy fundatora.

STOWARZYSZENIA Stowarzyszenie - organizacja społeczna (zrzeszenie) powoływana przez grupę osób mających wspólne cele lub zainteresowania. Specjalnymi odmianami stowarzyszeń, oddzielnie skodyfikowanymi i mającymi specjalne cele, są w Polsce partie polityczne, komitety wyborcze, związki wyznaniowe, organizacje pracodawców, związki zawodowe, cechy rzemieślnicze. Cechą wspólną wszystkich tych organizacji jest działalność niezarobkowa. Podział stowarzyszeń: Stowarzyszenie rejestrowe posiada osobowość prawną, może zakładać terenowe jednostki organizacyjne, łączyć się w związki stowarzyszeń, przyjmować w poczet swych członków osoby prawne oraz korzystać z ofiarności publicznej i przyjmować dotacje od organów władzy państwowej i innych instytucji. Stowarzyszenie zwykłe Nie posiada ono osobowości prawnej (choć z mocy ustawy ma zdolność prawną), a do jego założenia wystarczy działanie jedynie trzech osób, które muszą uchwalić regulamin (a więc nie statut) oraz przedstawiciela reprezentującego dane stowarzyszenie.

Prezentację przygotowali: Łukasz Stankiewicz i Mateusz Radtke KONIEC Prezentację przygotowali: Łukasz Stankiewicz i Mateusz Radtke