Zmiana i postęp w oszczędzaniu pieniędzy. Wstęp. Celem badania było zweryfikowanie czynników motywacyjnych i utrzymujących działanie oszczędzania pieniędzy. Zmiana i postęp w oszczędzaniu jest niezwykle opłacalnym społecznie i indywidualnie podejściem. Z tego względu, coraz większe zainteresowanie ekonomistów, psychologów i rządów skupia wysiłki na badaniach związanych z tym zagadnieniem. Inspirując się modelem zmiany zachowań zdrowotnych HAPA Shwarzera (2008) testowano proces zmiany zachowań oszczędnościowych (PZZO). Testowano model zmiany zachowań wyróżniający dwie fazy: 1) motywacyjną prowadzącą do intencji zachowania się (Ajzen i Fishbejn, 1980); 2) postintencjonalne procesy które wspierają rzeczywiste zachowanie oszczędnościowe. Na pojawienie się intencji (1) wpływa to jakie człowiek przewiduje korzyści z tego zachowania się, negatyne konsekwencje jego braku, a także poczucie własnej skuteczności w podjęciu tego działania (Bandura, 1977). Natomiast na rzeczywiste zachowanie się oszczędnościowe (2), wpływają czynniki kontroli działania takie jak np. planowanie (gdzie i kiedy zaoszczędzę) i monitorowanie zachowania oszczędnościowego (ile udało mi się zaoszczędzić do tej pory) (Kuhl, 1985). Podsumowanie. W badaniu potwierdzono trafność modelu PZZO którego części składowe wyjaśniały prawie w połowie zachowania oszczędnościowe. Zebrane wyniki ukazały, że pomiędzy intencją, a rzeczywistym oszczędzaniem całkowicie pośedniczą zmienne osobowościowe związane z samokontrolą oszczędzania. Badanie i estymacja modelu ścieżkowego potwierdza czynniki wpływające na intencję do oszczędzania (z wyjątkiem postrzeganego ryzyka), a także wpływ intencji na aktywizację mechanizmów samokontroli, które wraz z poczuciem skuteczności są determinantą rzeczywistych zachowań oszczędnościowych. Ważnym wynikiem okazał się całkowicie zniesiony wpływ intencji i częściowo zniesiony wpływ poczucia skuteczności na oszczędzanie poprzez mechanizmy samokontroli. Wyniki te wskazują, że sama intencja do oszczędzania nie jest wystarczającym predyktorem rzeczywistych zachowań. Kluczową rolę wyjaśniającą poziom oszczędzania odgrywają poznawcze czynniki kontroli zachowania i poczucie skuteczności. Zmienne te chronią intencję i poczucie sprawstwa do oszczędzania pieniędzy. Jedynym czynnikiem który nie potwierdził swojego znaczenia dla intencji to postrzeganie ryzyka jako percepcja problemów wynikających z braku posiadania oszczędności. Przyszłe badania. Przyszłe badania replikujące model Procesu Zmiany Zachowań Oszczędnościowych, powinny brać pod uwagę czynniki mogące moderować jego elementy składowe. Warte weryfikacji powinny być determinanty, które ułatwiają i utrudniają przekształcenie intencji w działanie oraz wzmacniają i osłabiają siłę procesów samokontroli. Ponad to niezwykłą wartość niesie zweryfikowanie hipotezy o rzeczywistej zmianie zachowań pod wpływem wzmocnienia intencji i procesów samokontroli w warunkach eksperymentalncyh według wskazań modelu PZZO. Weryfikacja zmian w czasie wywołanych ćwiczeniem danych elementów ludzkiego poznania będzie podkreślała charakter aplikacyjny modelu PZZO w praktyce społecznej. Potencjał aplikacyjny. Wyniki badania mogą zainspirować trenerów do opracowania szkoleń wspierających umiejętnosć oszczędzania pieniedzy i odbudowywania uszczuplonych lub wykorzystanych rezerw finansowych. Ponad to z otrzymanych danych można podjąć odpowiednie decyzje dotyczące polityki interwencji społecznych, mających na celu wzmocnienie, zagrożonych ubustwem lub trudnościami, grup społecznych. Konrad Hryniewicz. Analiza danych i wyniki. W badaniu wzieło udział 227 osób w wieku wynoszącym M=24,21;SD=6,57. W celu przetestowania układu wykorzystano modelowanie równań strukturalnych używając metody asymptotycznie wolnej od rozkładu. Analiza wykazała bardzo dobre dopasowanie testowanego modelu do danych CMIN/DF=1,87, GFI=0,95, AGFI=0,91, RMR=0,13, CFI=0,87, TLI=0,80, RMSEA=0,062. R2=0,14 R2=0,47 R2=0,52 R2=0,65 R2=0,65 Monitorowanie Utrzymanie skuteczności Odzyskiwanie skuteczności Planowanie działania Planowanie radzenia sobie β=0,38 β=0,69 β=0,72 β=0,80 β=0,81 Pozytywne rezultaty Metoda badania. Badanie kwestionariuszowe przeprowadzono w dwóch etapach. W pierwszym zbadano za pomocą 4 stopniowej skali likerta pozytywne rezulaty wynikające z oszczędzania np. - Jeśli oszczędzam to mogę kupić sobie coś o czym marzyłem; postrzegane ryzyko nieoszczędzania - W porównaniu do przeciętnej osoby mojej płci i w moim wieku szanse na to, że mogę cierpieć z powodu braku pieniędzy są wysokie; poczucie skuteczności - Nic nie jest w stanie przeszkodzić mi w oszczędzaniu; intencję do oszczędzania Zamierzam oszczędzać pieniądze; utrzymanie skuteczności - Jestem pewien, że mogę oprzeć się pokusie nieplanowanych wydatków i oszczędzać nawet gdy jestem na przypadkowych zakupach ze znajomymi; odzyskiwanie skuteczności - Jestem pewny, że wrócę znów do oszczędzania nawet kiedy nie będę mieć na co oszczędzać; planowanie działania - Mam szczegółowy plany dotyczący tego jak organizować swoje życie i wydatki by zaoszczędzić; planowanie radzenia sobie - Mam szczegółowy plan jak zaaranżować moją rutynę życia by móc zaoszczędzić. W drugim pomiarze, po okresie 3 tygodni zbadano monitorowanie - W ostatnim czasie ciągle obserwowałem kiedy i gdzie mogłem coś zaoszczędzić oraz posiadane oszczędności - Mam duże oszczędności. Wszystkie elementy testowanego modelu teoretycznego były wskażnikami utworzonymi z 4-7 pozycji testowych na poszczególny, wymieniony wyżej konstrukt. Kontrola zachowania β=0,41 R2=0,26 β=-0,03 n.i. β=0,28 Postrzegane ryzyko Intencja do oszczędzania R2=0,59 β=0,07 n.i. β=0,37 β=0,20 β=0,63 R2=0,47 β=0,33 Oszczędności Poczucie skuteczności Analiza wykazała, że pozytywne rezutlaty i poczucie skuteczności istotnie wpływało na intencję do szczędzania. Poczucie skuteczności wpływało istotnie na wymiar kontroli zachowania i rzeczywiste oszczędności. Poza tym intencja do oszczędznia wpływała na wzrost kontroli zachowania, natomiast kontrola zachowania na wysokie wyniki wskaźnika oszczędności. Włączenie między intencję do oszczędznia a rzeczywiste oszczędności czynników kontrolujących zachowanie, całkowicie znosiło bezpośredni efekt wpływu intencji na oszczędzanie. Niesałkowicie efekt wpływu poczucia skuteczności na rzeczywiste oszczędności mediowała intencja oraz kontrola zachowania. Copyright Colin Purrington (http://colinpurrington.com/tips/academic/posterdesign). Bibliografia. Ajzen, I., Fishbein, M. Understanding attitudes and predicting social behavior. Englewood Cliffs, N.J.: Prentice Hall Bandura, A. (1977). Self-efficacy: Toward a unifying theory of behavioral change. Psychological review, 84(2), 191-215. Kuhl, J. “Volitional Mediators of Cognition-Behavior Consistency: Self-Regulatory Processes and Action Versus State Orientation,” in Action Control: From Cognition to Behavior, ed. Julius Kuhl and Jurgen Beckmann, Berlin, Germany: Springer, 101–128 Schwarzer, R. (2008) Modeling Health Behavior Change: How to Predict and Modify the Adoption and Maintenance of Health Behaviors. Applied Psychology: An International Review, 57, 1-29. Konrad Hryniewicz konradhryniewicz@.pl