Gmina Liszki – moja mała Ojczyzna Projekt zrealizowany przez uczniów klasy II d pod kierunkiem nauczycielki Elżbiety Bator

CUDZE CHWALICIE, SWEGO NIE ZNACIE, SAMI NIE WIECIE, CO POSIADACIE Wincenty Pol

GMINA LISZKI MOJA MAŁA OJCZYZNA Rys historyczny Fauna, flora i uroki krajobrazu Zabytki regionu Baśnie, podania, legendy Wybitne postacie regionu Nasza szkoła

LOGO GMINY LISZI

Mapka gminy Liszki

Historia regionu

Gmina Liszki wśród innych gmin

Rys historyczny Jedne z najstarszych śladów zamieszkiwania człowieka przed około 120 000 lat p.n.e odkryto w Skałkach Piekarskich, naprzeciw Opactwa Benedyktynów w Tyńcu.

Rys historyczny Liczne odkrycia świadczą o tym, że tereny gminy Liszki zamieszkiwane były w średniowieczu. W czasie prac wykopaliskowych w jaskini „Na Łopiankach” znaleziono fragmenty naczyń glinianych. Odkryto też grodzisko w Mnikowie, na lewym brzegu w zakolu Sanki, na północ od Doliny Mnikowskiej.

Ważne daty w historii gminy Liszki Wzmianki o najstarszych wsiach pojawiają się już w źródłach z XII wieku: 1105- pierwsza historyczna wzmianka o Kaszowie wydana przez biskupa Idziego 1124- pierwsza wzmianka o Czułowie XII- w Morawicy zbudowano drewniany mur obronny 1238- pierwsza historyczna wzmianka o Morawicy

Ważne daty w historii gminy Liszki 1771-1772- wojska rosyjskie szturmują Piekary oraz Tyniec 1793- w Piekarach Tadeusz Kościuszko spotkał się z Józefem Wodzickim, aby przekonać go do powstania 1873- w Liszkach powstał kościół murowany pod wezwaniem Św.Mikołaja 01.07.1943- pacyfikacja w Kaszowie 1995- w Kaszowie wybudowano kościół pod wezwaniem Matki Bożej Różańcowej

Tędy przechodziły wojska Jana III Sobieskiego

Fauna, flora i uroki krajobrazu

Dolinka Mnikowska Utworzona została w 1959 roku. Wąwóz Mnikowski o przeciętnej głębokości ok. 50 m. i długości 1,5 km. rozcina stromą południową krawędź Garbu Tenczyńskiego i zalicza się do najpiękniejszych jurajskich podkrakowskich dolinek. Flora wąwozu jest urozmaicona, chociaż została w dużym stopniu zmieniona przez człowieka. Dno porasta las grądowy ze starymi bukami, dębami i jaworami. W runie występuje czyściec leśny, śledziennica skrętolistna, złoć żółta i kokorycz pełna. W ciernistych zaroślach rośnie chronione parzydło leśne- jedyny w okolicy przedstawiciel górskiej flory leśnej związanej z buczyną karpacką, dawniej obficie pokrywającą zbocza Doliny Sanki.

Jaskinie

Zimny Dół Utworzony w 1991 roku w celu ochrony charakterystycznych form związanych z procesami zboczowymi (obrywy skalne, szczeliny rozwarte w skutek osuwania się skałek w dół stoku) i procesami krasowymi (okapy u podnóża skał, schroniska podskalne). Godne ochrony są także kwitnące i owocujące okazy bluszczu pokrywające ściany skał. Wyznakowała ścieżka dydaktyczna tworząca pętlę, prowadzi przez najciekawsze fragmenty rezerwatu.

Dolinka Brzoskwinki Rezerwat krajobrazowo-florystyczny obejmuje malowniczy, skalisty odcinek z niewielkimi jaskiniami między Brzoskwinką a Morawicą . Do lat 50-tych XX wieku dolinka ozdobiona licznymi wapiennymi skałkami zwanymi perełkami Jury i Krakowsko-Częstochowskiej była atrakcyjnym miejscem odpoczynku dla Krakowian . Po zmianie właściciela dolinki w latach sześćdziesiątych zaczęła postępować degradacja naturalnego środowiska na skutek sztucznego zalesienia, erozji skał i nieprzemyślanej zabudowy . W odrestaurowanej obecnie dolince utworzona ścieżkę edukacyjną czyli Szlaczek Pętelki dydaktyczno-widokowej „Chrośnianeczka”.

Park w Piekarach Park w Piekarach stanowi cenny zabytek sztuki ogrodniczej . Rośnie w nim wiele egzotycznych drzew między innymi dąb czerwony, wiąz górski, miłorząb dwuklapowy, tulipanowiec amerykański i żywotniki zachodnie.

Zabytki architektury

Kościół Parafialny Św. Bartłomieja w Morawicy Okazały, wczesnobarokowy kościół wzniesiony w latach 1743-48 na miejscu dawnej kaplicy zamkowej przez architekta Franciszka Placidi. Obok kościoła stoi oryginalna, murowana, pochodząca z połowy XVII dzwonnica.

Kościół w Morawicy

Kościół Parafialny Św. Mikołaja w Liszkach Wzniesiony w latach 1873. W ołtarzu znajduje się obraz Matki Bożej Lisieckiej darzony szczególnym kultem. Początkowo był to kościółek drewniany, następnie murowany i konsekrowany 25 września 1585r. W 1846r. dokonano gruntownej odnowy starego walącego się kościoła.

Kościół w Liszkach pod wezwaniem św. Mikołaja

Obraz Matki Boskiej Skalskiej w Mnikowie Jest otoczony kultem od ponad 140 lat przez mieszkańców tych ziem i Krakowa. Jest to unikatowe malowidło Walerego Eliasza Radzikowskiego. W styczniu 2003 minęła 140 rocznica Powstania Styczniowego i także zaistnienia wizerunku Matki Boskiej Skalskiej. Minęło też 50 lat, gdy u stóp Madonny stanął po raz pierwszy Karol Wojtyła.

U stóp obrazu Matki Boskiej Skalskiej

Pałac w Piekarach W stylu neogotyku angielskiego z elementami mauretańskimi zbudowany dla Milewskich w 1860 r. według projektu Filipa Pokutyńskiego.

Pałac w Piekarach w czasie remontu po remoncie

Dwór w Ściejowicach Dwór klasycystyczny z pierwszej połowy XIX w. Pięknie odnowiony i wytynkowany. Otoczony jest niestety wysokim murem. Wokół dworu pozostałości dawnego parku o charakterze romantycznym założonego około 1850r.    

Widok na dworek w Ściejowicach

Historia kapliczki przy Szkole w Rącznej Przed laty na terenie szkoły zmarła nagle jedna z uczennic. Ówczesny ksiądz proboszcz i dyrektor szkoły zaproponowali, aby wybudować kapliczkę przy szkole upamiętniającą to smutne wydarzenie.

Pałac w Kryspinowie Pałac z pierwszej połowy XIX wieku, obecnie w rękach prywatnych. Na uwagę zasługuje przylegający do pałacu park, z ciekawym drzewostanem i stawem.

Piękny pałac obecnie w remoncie Pałac w Kryspinowie Piękny pałac obecnie w remoncie

BAŚNIE, PODANIA, LEGENDY

Jeziorko przy drodze do Czułowa Dawno temu przy drodze prowadzącej do Czułowa stała karczma. Pewnego razu koło karczmy przejeżdżał ksiądz z Panem Jezusem do chorego. Podczas trwającej w karczmie hucznej zabawy nikt tego nie zauważył oprócz jednej osoby, która uklękła na jedno kolano. Kiedy ksiądz przejechał, karczma zapadła się ze wszystkimi biesiadnikami pod ziemię, a na jej miejscu powstało duże jezioro. Ocalał jedynie ten jeden człowiek, który ukląkł. Z upływem lat jezioro stawało się coraz mniejsze.

O Miłosówce i Kochance z Dolinki Mnikowskiej Za panowania króla Zygmunta Augusta Dolina Mnikowska była odwiedzana przez samego władcę wraz ze swoją umiłowaną Barbarą Radziwiłłówną. Król, jak mówi legenda, przyjeżdżał tu karetą zaprzężoną w sześć koni, aby tu spędzać szczęśliwe chwile. Od tych szczególnych odwiedzin las z jednej strony dolinki zwie się MIŁOSÓWKĄ a z drugiej – KOCHANKĄ.

Legenda o „Zimnym Dole” W miejscu gdzie dziś znajduje się rezerwat „Zimny Dół” stała karczma, w której odbywała się wesele. Podpici, rozbawieni weselnicy nie zwracali uwagi na płacz przechodzącej pod oknami karczmy dziewczyny. Nikt nie zapytał gdzie biegnie, dlaczego płacze chociaż wszyscy widzieli. Za dziewczyną podążał ksiądz z Najświętszym Sakramentem spiesząc do jej umierającej matki. Jeden tylko stary basista przestał grać, przeżegnał się zdejmując swoją czerwoną czapkę. Wtem dał się słyszeć straszliwy huk podziemny. Wszystkich zdjęła trwoga i w tej samej chwili karczma wraz z ludźmi zapadła się pod ziemię, a pagórek na którym stała zmienił się w dół. W tym dole został ów basista, trzymając swe basy i czapkę, drżąc ze strachu i z zimna, które z tego dołu wiało. Legenda mówi, że od tego właśnie wydarzenia wzięła się nazwa „Zimny Dół” .

Zimny Dół w zimowej szacie

Legenda o Obrazie Matki Boskiej Skalskiej. Działo się to w XVIII wieku podczas Konfederacji Barskiej. Uciekający przed Rosjanami część konfederatów szukała schronienia w Tyńcu, a kilku trafiło do Dolinki Mnikowskiej. Zrozpaczeni nie wiedzieli gdzie się ukryć, gdy nagle pojawiła się kobieta wskazując jaskinię wydrążoną w skale. Kiedy niebezpieczeństwo minęło, uratowani powstańcy poczęli rozglądać się za ową kobietą, ale ona znikła. Domyślili się, że ocaliła ich Matka Boża. Dla okazania wdzięczność za pomoc w ratowaniu życia, kazali namalować w tym miejscu obraz Matki Bożej.

Inna Legenda o Obrazie Matki Boskiej Skalskiej Do namalowania obrazu doszło z inicjatywy hrabiny Potockiej. Legenda głosi, że jej córeczka była ciężko chora. Hrabina więc gorąco modliła się o uzdrowienie dziecka. Wówczas we śnie trzykrotnie ukazała się jej skała z wizerunkiem Matki Bożej. Kiedy córeczka Potockiej wyzdrowiała, szczęśliwa kobieta długo poszukiwała wyśnionej skały, aż wreszcie znalazła tę w Dolince Mnikowskiej. Poprosiła znanego malarza o namalowanie obrazu. Później był on wielokrotnie odmalowywany, lecz zawsze dbano o zachowanie pierwotnego wyglądu.

Wybitne postacie regionu

Walery Eliasz Radzikowski (1841 – 1905) – wybitnie uzdolniony malarz, grafik, pedagog szkół średnich i wyższych, pisarz, historyk sztuki i kultury, fotografik, taternik działacz społeczny, urodzony w Krakowie w rodzinie o tradycjach patriotycznych. Namalował obraz Matki Bożej Skalskiej w Mnikowie na gładkiej skale.

Kpt. Mieczysław Medwecki (1904 – 1939). Ukończył Korpus Kadetów i Szkołę Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie w 1925 roku. 1 września we wczesnych godzinach rannych (godz 5.15) kpt. Medwecki wystartował z lotniska Balice do walki z nadlatującą na bombardowanie Krakowa formacją niemieckich samolotów. W czasie startu został zestrzelony, a szczątki jego samolotu spadły na okoliczne pola. Był pierwszym pilotem który zginął w czasie II wojny światowej. Został pochowany na cmentarzu parafialnym w Morawicy.

Dr Antoni Bobak (1884-1956) –doktor medycyny, ukończył studia na Uniwersytecie Jagiellońskim. Miłośnik ludu, spoczął w ziemi rodzinnej Morawicy pozostawiając pamięć szlachetnego człowieka o wielkich zaletach serca i duszy.

Prof. Stanisław Rospond urodzony w Liszkach 19 grudnia 1906r zmarł 16 października 1982r. Studiował polonistykę i slawistykę na wydziale filozoficznym. Wybitny językoznawca, autor wielu publikacji.

Antoni Sewiołek Antoni Sewiołek (1893 – 1943). Działacz ludowy zamordowany przez Niemców w czasie II wojny światowej. Ukończył siedem klas Szkoły Podstawowej w Rybnej. Walczył na wielu frontach I wojny światowej. Zginął w przydrożnym rowie w pobliżu Liszek od kuli gestapowca.

Franciszek Blecharski (1887 – 1959), major Wojska Polskiego Armii Krajowej 12 pułku piechoty, pseudonim ‘Mnich”. Wybitny pedagog, założyciel (1921) i komendant Ochotniczej Straży Pożarnej w Mnikowie. W 1924 roku objął kierownictwo szkoły w Mnikowie, pełniąc tę funkcję przez 33 lata. Był wybitnym społecznikiem i człowiekiem wielkiego serca. Przez wiele lat przewodniczył pracom Kółka Rolniczego, założył Kasę Stefczyka, leczył zwierzęta gospodarskie w całej okolicy. Tablica ku Jego pamięci została umieszczona przy wejściu do Gimnazjum w Mnikowie.

Ludmiła Tarnowska Córka Olgi i Franciszka Blecharskich. Kierowała szkołą w Mnikowie w latach 1969 – 1973. W czasie sprawowania przez nią kierownictwa wprowadzono w życie ośmioletni cykl nauczania w szkole podstawowej. W 1996 r. opublikowała swoje „Wspomnienia”. Wielokrotnie nagradzana w konkursach ludowych.

Nasza szkoła Gimnazjum im. Księcia Józefa Poniatowskiego w Mnikowie

Nasza szkoła Nasze Gimnazjum powołano w dniu 11 marca 1999 roku uchwałą Rady Gminy Liszki. Siedzibę ustanowiono w miejscowości Mników, położonej u wylotu pięknej jurajskiej Dolinki Mnikowskiej.

Nasza Szkoła Motto naszej szkoły: „Żyj i pozwól żyć innym, doskonaląc się w dobrym” Do naszej szkoły uczęszczają uczniowie z : Aleksandrowic, Baczyna, Cholerzyna, Chrosnej, Czułowa, Kryspinowa , Morawicy i Mnikowa.

Wygląd naszej szkoły

Autorzy Klaudia Białecka Łukasz Niedziołka Katarzyna Bobak Marcin Drelewski Anna Jasińska Aleksandra Kaczor Damian Kącik Paulina Korcel Szymon Korpak Angelika Lorek Łukasz Niedziołka Bartłomiej Nizioł Monika Pipień Katarzyna Ryszka Daniel Setkowicz Dawid Szczurek Jacek Wójciak Angelika Wójcik

Bibliografia 1.Bliższe Ojczyzny – Małopolska. Materiały przygotowane przez uczniów Gimnazjum w Mnikowie pod opieką autorek projektu: J.Greli i A.Połeć 2.Bogdanowski J., Sztuka obronna. Natura i kultura w krajobrazie Jury, Kraków 1993 3.Chrzanowski T., Kornecki M., Sztuka Ziemi Krakowskiej. Kraków 1982 4.Dolinka Mnikowska, Kraków 2004 5.Foldery reklamowe parafii pw. Św. Brata Alberta i Teatru „Albertus” w Mnikowie 6.Gmina Liszki. Oficyna Wydawniczo – reklamowa „Cytat” 7.Gradziński R., Gradziński M., Michalin S., Przyroda. Natura i kultura w krajobrazie Jury, Kraków 1994 8.Kornecki M., Sztuka sakralna. Natura i kultura w krajobrazie Jury, Kraków 1993 9. Krakowskie parki krajobrazowe. Informator przyrodniczy, Praca zbiorowa pod red.S. Michalika, Kraków 1996 10.Kurtyka J., Tęczyńscy – studium z dziejów polskiej elity możnowładczej w średniowieczu, Kraków 1997 11.Kwaśnik M., Morawica. Zarys dziejów kościoła i parafii, Kraków 2006 12. Osadnictwo i krajobraz. Natura i kultura w krajobrazie Jury. Praca zbiorowa pod red. Z. Nogi, Kraków 1997 13.Partyka J. Jurajskie Parki Krajobrazowe województwa krakowskiego. Informator krajoznawczy, Kraków 1990 14.Pradzieje i średniowiecze. Natura i kultura w krajobrazie Jury. Praca zbiorowa, Kraków 1995 15.Rachwalik M., Mników wczoraj i dziś 16.Rospond S., Słownik etymologiczny miast i gmin PRL, 1999 17.Słownik geograficzno – krajoznawczy Polski. Warszawa 1983 18.Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, tom V, Warszawa 1984 19.Tarnowska L. Pamiętniki nowego pokolenia chłopów polskich. Materiały konkursowe. Warszawa 1996 20.Własiuk U. Szlaki Papieskie w Jurze Krakowsko – Częstochowskiej 21.Ziemia Lisiecka (Czasopismo Gminy Liszki) 22.Zinkow J., Zespół Jurajskich Parków Krajobrazowych. Ojcowski Park Narodowy – przewodnik przyrodniczo – krajoznawczy. Warszawa 1990

W prezentacji wykorzystano PROGRAMY KOMPUTEROWE: Microsoft Word Irfanview Microsoft PowerPoint NXPowerlite Photoshop NARZĘDZIA: Skaner Cyfrowy aparat fotograficzny STRONY INTERNETOWE: www.mnikow.neostrada.pl www.google.pl -> Grafika www.jura.art.pl www.liszki.gmina.pl www.psr.netfriend.org www.rachwalik.republika.pl www.dol-brzoskwinki.ovh.org www.morawica.net