Krzyżówka, kaczka krzyżówka (Anas platyrhynchos) — gatunek dużego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych (Anatidae). Fot. Karina Mielczarek

Występowanie Zasiedla większość półkuli północnej, wyłączając zimniejsze obszary Ameryki Północnej oraz południową część Azji Wschodniej. Jest to ptak wędrowny, ale coraz więcej osobników w miastach prowadzi osiadły tryb życia. W Europie Środkowej i Południowej spotykana cały rok, w Azji i północnej Europie jedynie wyprowadza lęgi. Na małym, południowym obszarze Grenlandii przebywa cały rok, dalej na północ jedynie gniazduje. Przeloty kaczek są w II – IV i VIII – XII. Zasiedla wszelkiego rodzaju środowiska wodne, najczęściej na stawach i jeziorach. Unika rzek o bystrym nurcie oraz zbiorników wodnych ubogich w składniki odżywcze. Często spotykana również w miastach, gdzie bywa bardzo ufna.

Charakterystyka Samiec Kaczka krzyżówka to jedna z bardziej popularnych kaczek, występujących w Polsce i nie tylko. Jej populację szacuje się w milionach sztuk. Występuje bardzo wyraźny dymorfizm płciowy. Samiec Pływający samiec krzyżówki na Jeziorze Czos w Mrągowie, Fot. Karina Mielczarek Samiec w szacie godowej ma zielono opalizującą głowę, odgraniczoną od reszty ciała białą obrożą. Przez cały rok ma żółty dziób z czarnym końcem oraz rudą pierś, co jest ważne przy odróżnianiu go od samicy, gdy krzyżówki są w szacie spoczynkowej. Pierś jest cała brązowa, opalizująca, grzbiet również, ale matowy. Złożone skrzydła brązowe, gdzieniegdzie nieco szare. Pokrywy nad i podogonowe czarne, przy czym na tych pierwszych para zakręconych piór. Na początku są normalne, dalej zwężają się i zawijają. Niektóre są całkowicie zawinięte, inne tylko zagięte. Białe sterówki z szarym środkiem, pomarańczowe nogi.

Samica Pływająca samica krzyżówki na Jeziorze Magistrackim w Mrągowie, Fot. Karina Mielczarek Samica, w odróżnieniu od samca, posiada zdecydowanie bardziej stonowane, mniej kontrastowe ubarwienie. Pomarańczowy dziób z czarnym wierzchem, u poszczególnych osobników różnej wielkości. Biało- kremowo-beżowa głowa, charakterystyczna, ciemna przepaska przez oko. Ogólnie pióra przypominają nałożone na siebie łuski, pomarańczowo-brązowe. Na spodzie ciała „łuski” są drobniejsze, w okolicach tyłu również. Białe sterówki. Pisklęta żółtokremowe z czarnym wierzchem ciała i przepaską przez oko.

Głos Samiec i samica mają inne głosy. Kaczor odzywa się miękkim, nosowym, nieco chrapliwym „kłek-kłek-kłek”, podczas toków wydaje dźwięczne gwizdy. Kaczka kwacze tak jak kaczka domowa, dość głośno. Wymiary długość ciała: 50–65 cm (w tym czaszki: 11 cm, dzioba: 5 cm) rozpiętość skrzydeł: 76–102 cm długość skrzydła: 25-29 cm masa ciała: 750-1570 g Pożywienie Ogólnie jest wszystkożerna, ale żywi się głównie roślinami, przeważnie wodnymi. Na lądzie pożywia się np. bukwią. Żeruje na powierzchni wody; charakterystycznie, z tylną częścią ciała wystającą ponad taflę. Ponadto zjada pokarm zwierzęcy, np. larwy komarów, chrząszcze, skorupiaki i inne zwierzęta związane ze środowiskiem wodnym. Niektóre ptaki próbują także zjadać śmieci, np. pływające po stawie kawałki folii. Nieprawidłowa dieta, na przykład bogata w chleb, może powodować anielskie skrzydło, schorzenie nieuleczalne u dorosłych ptaków. Duża zmienność masy ciała ma związek z otłuszczaniem się jesienią i gromadzenia rezerw tłuszczu m.in. w wątrobie, która znacznie się wtedy powiększa.

Jaja krzyżówki w gnieździe, Kilkudniowe pisklęta krzyżówki, Lęgi Kaczki krzyżówki składają tylko jeden lęg w roku. Kaczka składa od 8 do 12 jaj, czasami nawet ponad 14. Czasami wysiadywane jajka, pochodzą od dwóch samic. Kaczka wysiaduje jajka około miesiąca. Młode po wykluciu się, przebywają w gnieździe około 60 dni, później następuje powolna nauka latania. Młode zdolność do rozmnażania się, zyskują już po roku. Jaja krzyżówki w gnieździe, Fot. Pietro Minari Kilkudniowe pisklęta krzyżówki, Fot. Piotr Tadeusz Mieszańce Bardzo często powstają międzygatunkowe mieszańce, nawet spoza rodzaju Anas. Nierzadko zdarza się tak też z kaczkami domowymi. Wtedy powstałe hybrydy mają część upierzenia białą, nie jest określone gdzie, z wyjątkiem rodzaju Anas krzyżować się może z gatunkami z rodzajów Aix, Alopochen, Anser, Branta, Tadorna, Cairina, Aythya oraz Somateria.

Zachowania W szukaniu pożywienia z zasady nie nurkuje, przeważnie zanurza jedynie przednią część ciała. Należy do kaczek właściwych. Często przebywa w grupach z innymi ptakami wodnymi. Bardzo dobrze lata, w locie poziomym może osiągać nawet 90 km/h. Kaczki krzyżówki w locie, Fot. Mariusz Sidorowicz Mieszańce międzygatunkowe są płodne, mogą więc tworzyć dalsze hybrydy. Czasami jest bardzo ufna i daje się nawet karmić z ręki (szczególnie zimą w miastach). Ma charakterystyczny krok ze stopami skierowanymi do wewnątrz. Jest ptakiem wędrownym, poza okresem lęgowym tworzy duże stada. Pierzy się od lipca do września, młode dłużej, w okresie czerwiec-październik. Kaczory robią to w gęsto porośniętych, spokojnych zatokach jezior, grupowo. Tracą wtedy zdolność do lotu. Kaczki krzyżówki odpoczywające w centrum miasta Mrągowa, nad Jeziorkiem Magistrackim, Fot. Karina Mielczarek

Ciekawostki Krzyżówka- kaczka półgłówek: właściwie wszystkie kaczki, które znamy myślą tylko połową mózgu. W zależności od tego, jaka jest pora dnia, raz pracuje lewa, a raz prawa strona. Z czego to wynika? Każdy kiedyś chce odpocząć, a kaczki wypracowały sobie taki system, że jednocześnie mogą odpoczywać i czuwać nad swoim oraz stada bezpieczeństwem. Kaczory z reguły nie należą do monogamistów: jak mogą to zapładniają tyle samic w okolicy ile się da. Wszystko po to, aby materiał genetyczny był silnie zrekombinowany, co w efekcie ma dać silniejsze potomstwo. Prof. Jan Sokołowski w „Atlasie Ptaków Polski” pisał, że kaczki te potrafią zjeść nawet mysz jeśli tylko uda się im ją złapać. Bazę pokarmową krzyżówki stanowi wszystko co można zjeść. Najstarszy, potwierdzony wiek krzyżówki wynosi 29 lat.  

Karolina Mielczarek, klasa 5 f Wykonała: Karolina Mielczarek, klasa 5 f Źródła: Nowa encyklopedia powszechna PWN- tom 3 www.ekologia.pl www.pl.wikipedia.org www.jerzygrzesiak.pl www.ptakipolski.pl