Podmioty prawa z uwzględnieniem spółek prawa handlowego

Podmiotowość prawna Dzięki podmiotowości prawnej niektóre kategorie jednostek mogą występować w roli podmiotów stosunków cywilnoprawnych, bez względu na to, czy mają osobowość prawną, czy też są jej pozbawione, do uzyskania podmiotowości prawnej wystarczy zdolność prawna, nie wymaga się osobowości prawnej

Pojęcie zdolności prawnej Zdolność prawna jest nieodłącznym atrybutem każdej osoby fizycznej, osoby prawnej oraz jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, której ustawa przydała zdolność prawną (art. 33¹ KC) Określana jako kwalifikacja normatywna podmiotów stosunków cywilnoprawnych To właściwość prawna, nie prawo podmiotowe Charakter abstrakcyjny

Zdolność prawna określana jest jako możność bycia (stania się) podmiotem praw i obowiązków z zakresu prawa cywilnego

Osoba fizyczna a zdolność prawna Przysługuje każdemu człowiekowi od chwili urodzenia -> art. 8 KC Warunkiem jest żywe urodzenie się dziecka; przyjmuje się, że miarodajnym momentem dla stwierdzenia urodzenia żywego, jest chwila w której dziecko znalazło się całkowicie poza ciałem matki (dla powstania zdolności prawnej dziecko musi w tym momencie wykazywać oznaki życia) Domniemanie prawne (wzruszalne) z art. 9 KC

Status prawny dziecka poczętego W przypadku nasciturusa mamy do czynienia z warunkową zdolnością prawną -> ochrona dziecka nienarodzonego kształtuje się generalnie wokół rzymskiej paremii mówiącej o tym, że dziecko nienarodzone należy traktować tak, jak już by się narodziło, ilekroć chodzi o jego korzyść; ochrona nasciturusa bez różnicowania w zakresie okresów życia prenatalnego (na każdym etapie taka sama), realizowana głownie w oparciu o przepisy KRO

Zdolność prawna przysługuje nasciturusowi pod warunkiem zawieszającym, że urodzi się żywy Dzięki warunkowej zdolności prawnej dochodzi do zabezpieczenia praw podmiotowych Na podstawie przepisów KRO do ochrony praw nienarodzonego ustanowić kuratora; kuratela ustaje z chwilą urodzenia się dziecka

Ustanie zdolności prawnej os Ustanie zdolności prawnej os. fizycznej związane jest ze śmiercią człowieka (moment śmierci najczęściej utożsamiany jest ze śmiercią mózgową); dowodem śmierci jest akt zgonu -> w przypadkach szczególnych wymagane jest sądowe uznanie za zmarłego (zaginięcie człowieka, brak informacji o osobie, postępowanie wyjaśniające nie daje odpowiedzi na pytanie, czy dana osoba pozostaje przy życiu, czy też nie), albo stwierdzenie zgonu (sytuacja braku zwłok, jednak przy jednoczesnym istnieniu dowodów świadczących o śmierci danej osoby w wyniku racjonalnych okoliczności tj. np. katastrofa lotnicza; przeprowadzone postępowanie dowodowe wskazuje, że śmierć jest niewątpliwa)

Osoba prawna a zdolność prawna Osoby prawne posiadają zdolność prawną O tym, czy dana jednostka organizacyjna posiada osobowość prawną decyduje ustawodawca; w prawie polskim przyjęta została formalno – normatywna metoda regulacji (art. 33 KC), a więc taka gdzie ustawa wskazuje na jednostki wyposażone w osobowość prawną - „nazywa” je osobami prawnymi (odmienna metoda – metoda ogólnego formułowania; ustawodawca poprzestaje na wskazaniu ogólnych cech właściwych dla osób prawnych -> należy zbadać wpierw, czy dana jednostki spełnia wymagania ustawowe - posiada określone cechy, a tym samym czy ma osobowość prawną)

Jednostki organizacyjne z art. 331 KC jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, którym ustawa przydała zdolność prawną, nazywane często tzw. ułomnymi osobami prawnymi są podmiotami prawa Podmiotami takimi są spółki osobowe prawa handlowego – spółka posiada odrębną od wspólników zdolność prawną, a co za tym idzie, może być podmiotem praw i obowiązków, np. przysługuje jej prawo własności nieruchomości (zob. art. 8 § 1 KSH)

Zdolność do czynności prawnych Jest to zdolność do samodzielnego nawiązywania, zmiany i unicestwiania stosunków prawnych, poprzez własne działania, podejmowane we własnym imieniu Nie musi przysługiwać każdemu podmiotowi wyposażonemu w zdolności prawną! Jednostki organizacyjne występujące w obrocie jako podmioty stosunków cywilnoprawnych mają pełną zdolność do czynności prawnych (działalność organów)

Osoba fizyczna a zdolność do czynności prawnych Pełna zdolność do czynności prawnych (os. pełnoletnie i nie ubezwłasnowolnione, kobieta, która zawarła związek małżeński w wieku 16 lat za zezwoleniem sądu opiekuńczego -> zob. art. 10 KC, art. 10 KRO) Ograniczona zdolność do czynności prawnych (os. między 13 a 18 rokiem życia, os. ubezwłasnowolnione częściowo) Brak zdolności do czynności prawnych (os. które nie ukończyły 13. roku życia, os. ubezwłasnowolnione całkowicie)

Skutki ograniczonej zdolności do czynności prawnych: brak kompetencji do dokonywania wskazanych wyraźnie w przepisach szczególnych określonych rodzajów czynności prawnych kontrola przedstawiciela ustawowego w zakresie określonych czynności prawnych pełna kompetencja w zakresie czynności prawnych Skutki braku zdolności do czynności prawnych -> art. 14 KC

Spółki Generalnie spółki dzielą się na spółki handlowe oraz spółkę cywilną Do spółek handlowych zaliczamy spółki OSOBOWE I KAPITAŁOWE Spółka cywilna nie jest spółką handlową

Spółki handlowe osobowe kapitałowe Spółki osobowe -> spółka jawna, partnerska, komandytowa i komandytowo-akcyjna Spółki kapitałowe -> spółka akcyjna i spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

W ramach spółek kapitałowych wyróżniamy spółki prywatne oraz spółki publiczne. Wg innego kryterium także spółki zwykłe oraz szczególne, a więc takie typy spółek które są tworzone i funkcjonują w oparciu o przepisy szczególne, art. 611 KSH wymienia takie typy spółek, są to np. spółki prowadzące działalność bankową, domy maklerskie, prowadzące giełdę, towarzystwa emerytalne, itd.