POWSZECHNA HISTORIA PRAWA - prawo osobowe

Prezentacja na temat: "POWSZECHNA HISTORIA PRAWA - prawo osobowe"— Zapis prezentacji:

1 POWSZECHNA HISTORIA PRAWA - prawo osobowe
dr Jan Halberda

2 PRZEDMIOT Kto i w jakim zakresie jest podmiotem prawa („BYĆ”, „MIEĆ”)? Kto i w jakim zakresie może DZIAŁAĆ?

3 Możność bycia podmiotem praw i obowiązków
ZDOLNOŚĆ PRAWNA Możność bycia podmiotem praw i obowiązków A) PRAWO FEUDALNE - B) PRAWO OD XIX W. – 0%=x – BRAK ZDOLNOŚCI PRAWNEJ 0%<x<100% – CZĘŚCIOWA ZDOLNOŚĆ PRAWNA 0%<x<100% – WZGLĘDNA ZDOLNOŚĆ PRAWNA 100%=x – PEŁNA ZDOLNOŚĆ PRAWNA ZASADY REWOLUCJI FRANCUSKIEJ (WOLNOŚĆ, RÓWNOŚĆ, BRATERSTWO), DEKL (WOLNOŚĆ, WŁASNOŚĆ, OPÓR PRZECIW UCISKOWI) KOLEKTYWIZM INDYWIDUALIZM, WOLNOŚĆ JEDNOSTKI (m.in.) STANOWOŚĆ POWSZECHNOŚĆ, RÓWNOŚĆ

4 OGRANICZENIA ZDOLNOŚCI PRAWNEJ
CECHA PRZYCZYNA OGR. STOPIEŃ OGR. ZAKRESY OGR. OKRES DZISIAJ WOLNOŚĆ NIEWOLA ZNP - (IUS NAUFRAGII) WCZ.ŚREDN. NIE STANOWOŚĆ PRZYNALEŻNOŚĆ DO STANU: WZP PRAWA: MAŁŻ., OPIEK., SPADK., RZECZ., KARNE PR.FEUD., XIX W. (ALE NIEKTÓRZY SĄ RÓWNIEJSI – PRZYW.FEUD. -LANDRECHT, USTAWY POLIT. W AUSTRII) SZLACHTA HANDEL I RZEMIOSŁO DUCHOWIEŃ-STWO PR.LENNE, NIER., SPADK., OPIEKA, MIESZCZANIE J.W., CHŁOPI J.W., ZAMIESZK., PR.SPADK.,

5 OGRANICZENIA ZDOLNOŚCI PRAWNEJ
CECHA PRZYCZYNA OGR. STOPIEŃ OGR. ZAKRESY OGR. OKRES DZISIAJ POCHO-DZENIE CUDZOZIEMIEC ZNP -> CZP NIERUCH., IUS ALBINAGII ­KADUK, DETRAKT; ZAS. GOŚCINNOŚCI WCZ.ŚREDN. -> PR.FEUD. W PEWNYM ZAKRESIE ŻYDZI (NIEPRZYJACIELE CHRYSTUSA / SŁUDZY SKARBU) CZP MAŁŻ., NIERUCH., UBIÓR, ZAMIESZK., URZĘDY, SŁUDZY, ŚWIADKOWIE, PR. FEUD., XIX W. (W ABGB – ZGODA PRZY MAŁŻ.) NIE RELIGIA INNOWIERCY MAŁŻ., NIERUCH., URZĘDY, SŁUDZY, ŚWIADKOWIE, PR. FEUD., XIX W.; ZWŁ. OD REF. PŁEĆ KOBIETY SPADK.NIERUCH., OPIEKA, WŁADZA MĘŻOWSKA I OJCOWSKA, ŚWIADKOWIE PR. FEUD., XIX W. (KN, ABGB, BGB)

6 OGRANICZENIA ZDOLNOŚCI PRAWNEJ
CECHA PRZYCZYNA OGR. STOPIEŃ OGR. ZAKRESY OGR. OKRES DZISIAJ ZDROWIE FIZYCZNE UŁOMNI, GŁUSI, ŚLEPI, CHROMI, TRĘDOWACI ZNP, CZP PR.LENNE, NIERUCH., OPIEKA, MAŁŻ. PR. FEUD. NIE ZDROWIE PSYCHICZNE CHORZY PSYCH., NIEDOROZW. CZP J.W. OD PÓŹN. ŚREDN. TAK CZEŚĆ/DOBRA SŁAWA/IMIĘ DZIECI NIEŚLUBNE. WYK. ZAWODU, POP. CZYNU STAN, HERB, NAZWISKO, PR.SPADK. (IUS BASTARDIAE – KADUK), URZĘDY, ŚWIADKOWIE PR. FEUD., XIX W. (ZWŁ. W KN – DZIECI) W PR. PUBL.

7 PRAWO FRANCUSKIE 331. Dzieci zrodzone nie małżeństwie, oprócz zrodzonych w związku …………, lub …………, mogą zostać prawemi, przez małżeństwo następnie zawarte, oyca swego i matki, gdy ie uznaią prawnie, przed małżeństwem swoiém, albo w samymże akcie obchodu małżeńskiego.

8 PRAWO FRANCUSKIE 373. Sam tylko oyciec taką władzę w czasie małżeństwa sprawuie. 376. Jeżeli dziecię szesnastu lat nie zaczęło, może go oyciec trzymać w zamknięciu, na czas nie dłuższy nad miesiąc; i na ten koniec prezydent trybunału okręgu, na żądanie oyca, wyda rozkaz przytrzymania.

9 PRAWO AUSTRIACKIE §. 91.Mąż jest głową familii. Jako takiemu służy szczególniej prawo kierowania gospodarstwem domowem, lecz także ma obowiązek dawać żonie stosownie do swego majątku przyzwoite utrzymanie i bronić ją w każdym przypadku.

10 PRAWO NIEMIECKIE § Do męża należy rozstrzyganie we wszystkich sprawach tyczących się wspólności małżeńskiego życia; w szczególności wyznacza on miejsce zamieszkania i mieszkanie. Żona nie jest obowiązaną stosować się do rozstrzygnięcia męża, jeżeli to rozstrzygnięcie przedstawia się jako nadużycie jego prawa. § Przez zawarcie małżeństwa zarząd majątku żony i prawo do pobierania użytków przechodzi pod władzę męża (mienie wniesione). Do mienia wniesionego należy także majątek, który żona nabywa podczas trwania małżeństwa.

11 PRAWO NIEMIECKIE LEGITIMATIO PER SUBSEQUENS MATRIMONIUM
§ 1719. Przez wstąpienie ojca w związek małżeński z matką, dziecko nieślubne uzyskuje z chwilą zawarcia małżeństwa stanowisko prawne dziecka ślubnego. LEGITIMATIO PER SUBSEQUENS MATRIMONIUM

12 NABYWANIE ZDOLNOŚCI PRAWNEJ
URODZENIE ŻYWE DZIECKO KRZYK SŁYSZANY PRZEZ ŚCIANĘ, OTWARCIE OCZU, OBRZUCENIE ŚCIAN WZROKIEM, PRZEŻYCIE PARU DNI PRZYJĘCIE DO RODZINY NADANIE IMIENIA, PODNIESIENIE PRZEZ OJCA (SUBLATIO), DANIE MU POKARMU POCZĘCIE OCHRONA OGRANICZONA (PR.SPADK., KARNE) (nasciturus pro iam nato habetur, quotiens de commodis eius agitur) WYZWOLENIE NIEWOLNIKA, ITP.

13 PRAWO AUSTRIACKIE §. 22. Nieurodzone nawet dzieci, zostają pod opieką ustawy cywilnej od chwili ich poczęcia. Uważane są za urodzone ze względu na prawa ich własne, nie zaś na prawa osób trzecich; jednakże dziecię urodzone nieżywe, uważane jest ze względu na prawa, któreby mu, gdyby żyło, służyły, jak gdyby nigdy poczętem nie było. NASCITURUS PRO IAM NATO HABETUR, QUOTIENS DE COMMODIS EIUS AGITUR

14 UTRATA ZDOLNOŚCI PRAWNEJ
ŚMIERĆ FIZYCZNA ŚMIERĆ CYWILNA PR.ANG., FRANC. – SKUTEK SKAZANIA PR.MAJĄTKOWE (SPADK.), MAŁŻ., ŚMIERĆ KLASZTORNA PR.ANG., FRANC. – WSTĄPIENIE DLA KLASZTORU J.W. ŚMIERĆ DOMNIEMANA, UZNANIE ZA ZMARŁEGO XIX W. NIEWOLA IUS NAUFRAGII, UJĘCIE CUDZOZIEMCA WYWOŁANIE/PROSKRYPCJA PR.NIEM. – ZAOCZNY WYROK ŚMIERCI, WYJĘCIE SPOD PRAWA BRAK OCHRONY PRAWNEJ

15 PRAWO FRANCUSKIE 25. Przez ……, traci skazany własność wszystkich dóbr które posiadał; spadek otworzony iest dla wszystkich dziedziców po nim; ci obeymuią dobra iego w takimże samym sposobie, iak gdyby umarł naturalnie i bez testamentu. (…) Nie może ani rozporządzać dobrami swemi, w całości lub w części, bądź przez darowizny między żyiącemi, bądź przez testamenta, ani cokolwiek bądź przyymować pod tym tytułem, chyba tylko na alimenta. (…) Nie może wchodzić w małżeńskie związki, któreby iakiżkolwiek skutek cywilny przynosiły. Jeżeli zawarł pierwéy małżeński związek, ten się rozwięzuie, co do wszelkich skutków cywilnych.Żona iego i dziedzice po nim, mogą używać praw im służących, i działać iakby po naturalney iego śmierci.

16 ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH
WIEK POCZĄTKOWO DECYDOWAŁY TESTY IN CONCRETO: SPRAWNOŚĆ/ MĘŻNOŚĆ/ BROŃ, POTEM GRANICA ABSTRAKCYJNA – LAT (KOBIETY WCZEŚNIEJ); OD XVI W. METRYKI TREND KU WPROWADZENIU 3 ETAPÓW, KU USTALENIU ABSTRAKCYJNYCH GRANIC MAŁOLETNOŚĆ (DO LAT), LATA SPRAWNE (DOJRZAŁOŚĆ, DO LAT), LATA ROZTROPNE (PEŁNOLETNOŚĆ) GRANICA 20 (ZGB) -21 LAT (KN, ABGB, BGB) PŁEĆ KOBIETY PRZEZ CAŁE ŻYCIE POD OPIEKĄ (MUNDIUM); MNIEJSZE OGRANICZENIA W PRAWIE MIEJSKIM; ASYSTENCJA W SĄDZIE, BRAK ZDOLNOŚĆ DO CZ. PR. I ZARZĄDU MAJĄTKIEM W MAŁŻEŃSTWIE, ZDRO-WIE POCZĄTKOWO FIZYCZNE, POTEM PSYCHICZNE TRYB ŻYCIA USTANOWIENIE KURATELI (DLA MARNOTRAWCÓW)

17 OSOBY PRAWNE ŚREDNIOWIECZE – KOLEKTYWIZM,
TEORIA FIKCJI – OSOBA FIKCYJNA (KOMENTATORZY), OSOBA MISTYCZNA (KANONIŚCI), OSOBA MORALNA (PR.NATURALNE) KORPORACJE (ZWIĄZKI OSÓB): - ZW. POLITYCZNE: PAŃSTWO (O ILE NIE PATRIMONIUM), - GMINY, MIASTA, OPOLA, GROMADY (MAJĄTEK, OBOWIĄZKI, BURMISTRZ/SOŁTYS), - ZW. RELIGIJNE (KAPITUŁY, KLASZTORY, KOLEGIATY, KAHAŁY), - ZW. ZAWODOWE (GILDIE I CECHY), - ZW. HUMANITARNE (BRACTWA), - ZW. NAUKOWE (UJ), - ZW.KAPITAŁOWE (SPÓŁKI OD XVI W.) FUNDACJE (MASY MAJĄTKOWE): - PIAE CAUSAE – MAJĄTEK PRZEZNACZONY NA CELE DOBROCZYNNE, - ZAKŁADY UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ (PRZYTUŁKI, SZPITALE) XIX WIEK – INDYWIDUALIZM, NIECHĘĆ DO OSÓB PRAWNYCH (POTĘGA KOŚCIOŁA, OBAWA RUCHÓW WYWROTOWYCH) T.FIKCJI – SAVIGNY, T.REALNA – OTTO GIERKE LANDRECHT – NIE MA PRZEPISÓW, ABGB – NIE MA, TYLKO W USTAWACH POLIT., KN – NIE MA, WSPOMINA O GMINACH I SP, BGB I ZBG – KOMPLEKSOWA REGULACJA ZASADY POWSTAWANIA – TRYB KONCESYJNY (Z REGUŁY FUNDACJE), – TRYB NORMATYWNY – REJESTRACYJNY (Z CZASEM: Z REGUŁY KORPORACJE)

18 OSOBY PRAWNE FRANCJA USTAWA LE CHAPELLIER 1791 – ZAKAZ KOALICJI ROBOTNIKÓW XIX W. – STOW.UŻYTECZNOŚCI (KONCESJA), STOW.NIEZAROBKOWE (ZAKAZ) USTAWA WALDECK-ROUSSEAU 1901 – STOW. (REJESTR.; BEZ WYZNANIOWYCH) NIEMCY STOW.GOSP. (KONCESJA), STOW.W CELACH IDEALNYCH (REJESTR., Z MOŻL.SPRZECIWU WŁADZY) SZWAJCARIA REJESTR

19 – prawo małżeńskie osobowe
Za tydzień – prawo małżeńskie osobowe