Leczenie insuliną: cukrzyca typu 1 Poznaję cukrzycę Leczenie insuliną: cukrzyca typu 1 Dr n. med. Agnieszka Szypowska Dr n. med. Hanna Trippenbach-Dulska Lek. med. Maria Lipka Lek. med. Anna Ramotowska ADC/p/AA_InP/e/1/3/11 © 2011 Abbott

Różne rodzaje insulin 3

Insulina Hormon białkowy produkowany przez komórki beta trzustki (wyspy Langerhansa) Podawanie za pomocą wstrzyknięć Działanie: wpływa na przemianę węglowodanów, białek i tłuszczów Insulina jest białkiem, więc ulega trawieniu w przewodzie pokarmowym. Dlatego podajemy ją za pomocą wstrzyknięć podskórnych, domięśniowych lub dożylnych). Technika wykonywania wstrzyknięć jest prosta i wszyscy członkowie rodziny mogą się jej nauczyć. Insulina działa jak klucz w zamku - otwiera komórki i umożliwia przedostanie się glukozy do ich wnętrza (obniżenie stężenia glukozy we krwi). Glukoza jest natomiast paliwem dostarczającym komórce energii potrzebnej do wszystkich procesów życiowych. Aby łatwiej to zrozumieć, wyobraźmy sobie, że komórki to piec, glukoza to węgiel, a insulina jest łopatką służącą do dokładania węgla do pieca. 4

Insuliny posiłkowe krótkodziałające* Insulina ludzka (regular) Nazwy handlowe insuliny: Actrapid, Humulin R, Gensulin R, Polhumin R Początek działania po ok. 30 minutach Szczyt działania po ok. 2 godzinach Koniec działania po ok. 6 godzinach (do 8 godzin) Konieczne zjedzenie drugiego posiłku po ok. 2,5 godzinach od podania insuliny Drugi posiłek zwykle mniejszy niż pierwszy Dla każdego preparatu insuliny można określić następujące parametry: Początek działania - czas od wykonania zastrzyku, po którym insulina przedostaje się do krwi Szczyt działania - czas od wykonania zastrzyku do osiągnięcia maksymalnego działania insuliny (najwięcej cząsteczek insuliny przeszło do krwi), niektóre insuliny nie mają szczytu działania. Koniec działania - czas od wykonania zastrzyku do zakończenia działania (znika zbiornik insuliny utworzony pod skórą) Insuliny ludzkie krótko działające zabezpieczają napływ glukozy z posiłku. Cząsteczka tej insuliny ma taką samą budowę, jak cząsteczka insuliny produkowanej przez człowieka. Insuliny te są wytwarzane przez bakterie Escherichia coli lub komórki drożdży, a następnie dokładnie oczyszczane. Insulina ta tworzy w tkance podskórnej heksamery, z których powoli przedostaje się do krwi. Insulina ludzka krótko działająca ze względu na 6 godzinny czas działania podawana jest na 2 posiłki. Oznacza to, że wykonujemy jedno wstrzyknięcie i zjadamy dwa posiłki. W celu uniknięcia niedocukrzenia drugi posiłek zjadamy w szczycie działania insuliny, czyli po ok. 2- 2,5 godzinach po wstrzyknięciu. Drugi posiłek to przegryzka węglowodanowa, zwykle powinna dostarczać mniej kalorii niż pierwszy posiłek, co spowodowane jest zmniejszającym się działaniem insuliny. * „Cukrzyca” pod red. J. Sieradzki, 2006 Nazwy handlowe Actrapid®, Humulin® R, Gensulin® R, a także Polhumin® R stanowią własność intelektualną odnośnych firm: NovoNordisk®, Eli Lilly®, Bioton® oraz Polfa Tarchomin® SA i zostały wykorzystane w niniejszej prezentacji jedynie w celach informacyjnych. 5

Insuliny posiłkowe szybkodziałające* Analogi insuliny szybko działające Nazwy handlowe insuliny: Humalog, NovoRapid Początek działania po ok. 15 minutach Szczyt działania po ok. 1 godzinie Koniec działania po ok. 4 godzinach Insulina podawana do każdego posiłku Analogi szybko działające insuliny ludzkiej to insuliny nowej generacji, stworzone przez człowieka. Cząsteczka insuliny ludzkiej została nieznacznie zmieniona, dzięki temu uzyskano nowe właściwości. Analogi szybko działające nie tworzą heksamerów, dzięki temu szybciej przedostają się z tkanki podskórnej do krwi. Działają szybciej i krócej niż insulina ludzka krótko działająca. * „Cukrzyca” pod red. J. Sieradzki, 2006 Nazwy handlowe Humalog® R, a także NovoRapid® R stanowią własność intelektualną odnośnych firm: Eli Lilly® oraz NovoNordisk® i zostały wykorzystane w niniejszej prezentacji jedynie w celach informacyjnych. 6

Insuliny bazowe* Insulina ludzka NPH (nazwy handlowe insuliny: Insulatard, Humulin N, Gensulin N, Polhumin N) Początek działania po 2 godzinach Szczyt działania między ok. 5-11godziną Koniec działania po 18-20 godzinach Insulina mętna, wymaga zmieszania Podaje się 2 razy na dobę, u osób w remisji 1 raz na noc Analogi długodziałające: Lantus (glargina) podawana 1 raz na dobę Levemir (detemir) podawany 1-2 razy na dobę Insulina bazowa jest podawana na napływ glukozy z wątroby, czyli na zapotrzebowanie podstawowe organizmu. Zapewnia dostarczenie glukozy do tkanek w okresach między posiłkami i w okresach głodu. Jest to insulina ludzka NPH, która jest insuliną ze szczytem działania. Nowej generacji analogi długo działające są to insuliny stworzone przez człowieka. Cząsteczka insuliny ludzkiej została nieznacznie zmodyfikowana, aby uzyskać insulinę bezszczytową o bardziej przewidywalnym działaniu niż insulina NPH. * „Cukrzyca” pod red. J. Sieradzki, 2006 Nazwy handlowe Insulatard®, Humulin® N, Gensulin® N, a także Polhumin® N stanowią własność intelektualną odnośnych firm: NovoNordisk®, Eli Lilly®, Bioton® oraz Polfa Tarchomin® SA i zostały wykorzystane w niniejszej prezentacji jedynie w celach informacyjnych.

Insulinoterapia 8

Leczenie insuliną Za pomocą penów Za pomocą pompy insulinowej 9 Dawniej insulinę podawano za pomocą strzykawek. Obecnie isulina podawana jest za pomocą długopisów zwanych penami, w których znajduje się zbiornik z insuliną zwany penfilem, i cienka igła. Peny przechowuje się w temperaturze pokojowej, nie w lodówce, dlatego co 6 tygodni należy wymienić penfil. Dostępne są różne długości igieł. Najmniejsza ilość insuliny, którą można podać penem to 0,5 j. Nie ma potrzeby odkażania skóry ani przed, ani po podaniu insuliny. Zalecane miejsca podawania to brzuch wokół pęka, udo, górny zewnętrzny kwadrant pośladka i ramię. Pompa insulinowa jest niewielkim urządzeniem służącym do ciągłego podskórnego wlewu insuliny. W pompie znajduje się zbiornik z insuliną, do którego podłączony jest cienki dren z końcówką stanowiącą wkłucie. Wkłucie to cieniutka rurka, którą umieszcza się w tkance podskórnej i przymocowuje plastrem. Wkłucia zakładane są w tych samych miejscach, w których wykonuje się zastrzyki penami i powinny być wymieniane co 3 dni. Należy pamiętać, że pompa insulinowa nie potrafi sama określić dawki insuliny, którą należy podać. Dawkę musisz każdorazowo zaprogramować samodzielnie! Nazwy handlowe MiniMed Paradigm®, Humalog® KwikPen, a także Medtronic® oraz Eli Lilly® stanowią własność intelektualną odnośnych firm: Medtronic® oraz Eli Lilly® i zostały wykorzystane w niniejszej prezentacji jedynie w celach informacyjnych. 9

Konwencjonalna insulinoterapia Dwa wstrzyknięcia insuliny na dobę Posiłki: Stałe godziny jedzenia Stała ilość jedzenia Stały rodzaj posiłków Posiłki dostosowane do insuliny Trudności w uzyskaniu normoglikemii Ryzyko hipoglikemii 10

Konwencjonalna insulinoterapia – schemat 8 10 12 14 16 18 20 22 24 2 Ranna insulina regular zabezpiecza I i II śniadanie Ranna insulina NPH zabezpiecza obiad i podwieczorek Wieczorna insulina regular zabezpiecza I i II kolację Wieczorna insulina NPH reguluje poziom cukru w nocy Konwencjonalna insulinoterapia Konwencjonalna insulinoterapia – schemat Nie jest zalecana w leczeniu cukrzycy typu 1 Konwencjonalna insulinoterapia polega na jednorazowym lub (częściej) dwukrotnym wstrzyknięciu insuliny w ciągu doby. Zwykle w godzinach rannych i wieczornych podaje się insulinę o przedłużonym działaniu, a do śniadania i kolacji - niewielkie ilości insuliny krótko działającej. Taki rodzaj insulinoterapii wymaga zachowania stałych godzin posiłków i stałej ich ilości oraz składu. Taka forma leczenia wiąże się więc z rygorystycznym przestrzeganiem diety i nie jest zalecana dla pacjentów z cukrzycą typu 1 przez Polskie Towarzystwo Diabetologiczne. 11

Insulina bazowa: analog długodziałający Przykład podawania insuliny w funkcjonalnej insulinoterapii Śniadanie Obiad Podwieczorek Kolacja Insulina posiłkowa: analog szybkodziałający podawany do każdego posiłku Insulina bazowa: analog długodziałający Analog szybko działający do każdego posiłku. 12

INSULINĘ DOSTOSOWUJEMY DO POSIŁKÓW Funkcjonalna insulinoterapia PENY POMPA INSULINOWA Różne godziny posiłków Różna ilość jedzenia na posiłek Różna jakość jedzenia Dozwolona głodówka Możliwy wysiłek fizyczny o zmiennym nasileniu INSULINĘ DOSTOSOWUJEMY DO POSIŁKÓW Funkcjonalna insulinoterapia to elastyczny schemat podawania insuliny, który może być prowadzony za pomocą pompy insulinowej lub wielokrotnych iniekcji penem. Przy tym sposobie leczenia możesz wrócić do codziennych zajęć, uprawiać wyczynowo sport, spożywać posiłki o różnych godzinach, w dowolnych ilościach i mieć przy tym dobre wyrównanie metaboliczne. Przy stosowaniu funkcjonalnej insulinoterapii najrzadziej dochodzi do powikłań, a chorzy osiągają najwyższą możliwą jakość życia. Jest to metoda polecana przez Polskie Towarzystwo Diabetologiczne dla pacjentów z cukrzycą typu 1. 13

Insulina bazowa: insulina NPH podawana rano i przed snem o godz. 22.00 Przykład podawania insuliny w funkcjonalnej insulinoterapii I i II śniadanie Obiad i podwieczorek I i II kolacja Insulina posiłkowa: Insulina ludzka krótkodziałająca (regular) podawana 3 x na dobę do głównych posiłków Insulina bazowa: insulina NPH podawana rano i przed snem o godz. 22.00 W zależności od potrzeb i trybu życia poszczególnych osób, można zastosować różne schematy funkcjonalnej insulinoterapii. Np. trzy razy na dobę podajemy insulinę ludzką (regular) do śniadania, obiadu i kolacji (każda dawka pokrywa dwa posiłki) oraz 2 razy insulinę bazową - rano i przed snem. Kolejne rysunki przedstawiające różne możliwości podawania insuliny posiłkowej. W zależności od rodzaju posiłku, trybu dnia można do posiłków podać insulinę ludzką lub analog szybko działający: 3 x insulina ludzka krótko działająca do 6 posiłków. Do każdego posiłku analog insuliny szybko działający. W zależności od potrzeb analog insuliny szybko działający lub insulina ludzka. Insulina bazowa - insulina ludzka o przedłużonym działaniu lub analog insuliny długo działający. 14

Przykład podawania insuliny w funkcjonalnej insulinoterapii Insulina posiłkowa: Insulina ludzka krótkodziałająca (regular) do śniadania i obiadu Do kolacji podany szybkodziałający analog Insulina bazowa: Insulina NPH podawana rano i przed snem godz. 22.00 I i II śniadanie Obiad i podwieczorek I kolacja Insulina ludzka i analog szybko działający w zależności od potrzeb, np. rano insulina ludzka na pierwsze i drugie śniadanie i obiad, a następnie analog szybko działający na kolację. 15

Przelicznik insulina / wymiennik i dawkowanie 16

Przelicznik insulina/wymiennik Przelicznik insulina/wymiennik – ilość insuliny zużywanej do 1 WW Przelicznik insulina/wymiennik ustala lekarz Najwyższy przelicznik insulina/wymiennik jest w godzinach rannych Produkty o wysokim indeksie glikemicznym zwiększają przelicznik o 30-50% Dawka insuliny na posiłek to liczba wymienników razy przelicznik insulina/wymiennik W trakcie funkcjonalnej insulinoterapii można spożywać posiłki zawierające różną ilość wymienników - aby było to możliwe trzeba wiedzieć, jaka ilość insuliny jest potrzebna na przyswojenie 1 wymiennika. Prawidłowo ustalone przeliczniki insulina/wymiennik umożliwiają osiągnięcie prawidłowych glikemii poposiłkowych. Przelicznik insulina/wymiennik, bywa zmienny w zależności od pory dnia i rodzaju węglowodanów. 17

Jak obliczyć na nowo przelicznik insulina/wymiennik Zmierzyć cukier przed i 1,5 godziny po posiłku Jeżeli poposiłkowa glikemia jest prawidłowa, można obliczyć przelicznik insulina/wymiennik Dawkę insuliny należy podzielić przez wymienniki: Na I śniadanie 5 WW: 10 j. analogu szybkodziałającego: 5 WW = 2 j./WW Na I śniadanie 3 WW, na II śniadanie 2 WW → razem 5 WW: 10 j. insuliny regular: (3 + 2 = 5 WW) = 2 j./WW Przelicznik insulina/wymiennik może ulec zmianie, np. koniec remisji. W tej sytuacji trzeba go obliczyć na nowo, można to zrobić po wyrównaniu glikemii posiłkowych. Aby ocenić glikemię poposiłkową, trzeba zmierzyć poziom cukru ok. 1,5 godziny po posiłku. Należy pamiętać, że insulinę ludzką krótko działającą podajemy na 2 posiłki, dlatego ilość wymienników to suma wymienników z dwóch posiłków. 18

Dawkowanie insuliny w zależności od rodzaju posiłku i rodzaju insuliny Posiłek o wysokim indeksie glikemicznym: Podaj analog szybkodziałający 10-15 minut przed posiłkiem, zwiększ o 30-50% przelicznik insulina/wymiennik Insulina regular – produkty o wysokim indeksie glikemicznym mogą stanowić tylko 30-50% WW w posiłku Dawkowanie insuliny w zależności od rodzaju posiłku i rodzaju insuliny. Posiłek o wysokim indeksie glikemicznym - tego typu posiłki wchłaniają się bardzo szybko i powodują gwałtowne przecukrzenie. Podaj analog szybko działający na 10-15 min. przed posiłkiem, zwiększ o 30-50% przelicznik insulina/wymiennik, analog powinien być podany przed posiłkiem, aby szczyt jego działania nie rozminął się ze szczytem wchłaniania jedzenia. Insulina ludzka krótko działająca - produkty o wysokim indeksie glikemicznym mogą stanowić tylko 30-50% WW w posiłku, aby uniknąć przecukrzenia po posiłku. 19

Dawkowanie insuliny w zależności od rodzaju posiłku i rodzaju insuliny Posiłek z dużą zawartością tłuszczu: Podaj insulinę regular na sumę WW i WBT, po 2,5 godzinie zjedz przekąskę 1-2 WW Jeżeli stosujesz analog szybkodziałający, podaj po 2 godzinach dodatkową, małą dawkę insuliny Dawkowanie insuliny w zależności od rodzaju posiłku i rodzaju insuliny. Posiłek z dużą zawartością tłuszczu. Podaj insulinę ludzką krótko działającą na sumę WW i WBT, po 2,5 godzinie zjedz przekąskę węglowodanową 1-2 WW, aby nie mieć hipoglikemii. Ta insulina działa 6 do 8 godzin po wstrzyknięciu, a więc jej czas działania jest wystarczająco długi aby zabezpieczyć wolno wchłaniający się posiłek z dużą zawartością tłuszczu. Jeżeli stosujesz analog szybko działający podaj po 2 godzinach dodatkową, małą dawkę insuliny. Czas działania analogu szybko działającego jest zbyt krótki, aby zabezpieczyć napływ glukozy z długo wchłaniającego się posiłku białkowo-tłuszczowego. 20 20

Zmiana dawki insuliny bazowej (insulina o przedłużonym działaniu lub analog długodziałający) Dawka insuliny bazowej oceniana jest głównie na podstawie nocnych glikemii Zmniejszenie dawki insuliny bazowej: Wysiłek fizyczny Okres po chorobie Remisja Zwiększenie dawki insuliny bazowej: Stres Choroba z gorączką Koniec remisji Zmiana dawki insuliny bazowej (insulina o przedłużonym działaniu lub analog długo działający). Dawka insuliny bazowej oceniana jest głównie na podstawie nocnych glikemii, gdyż wtedy nie jemy, należy zjeść ostatni posiłek ok. godz 18. Powinien to być posiłek węglowodanowy, aby wchłaniał się krótko. Zmniejszenie dawki insuliny bazowej Wysiłek fizyczny, wakacje urlop Okres po chorobie Remisja Zwiększenie dawki insuliny bazowej Stres przewlekły Choroba z gorączką Koniec remisji 21

Dawka korekcyjna insuliny Dawka korekcyjna (korekta) jest to dodatkowa dawka insuliny podawana w celu obniżenia poziomu cukru do wyznaczonej wartości docelowej Lekarz określi, jaka jest Twoja dawka korekcyjna insuliny, czyli: O ile mg% obniża poziom cukru we krwi jedna jednostka insuliny lub Ile jednostek insuliny należy podać, żeby obniżyć poziom cukru o 100 mg% Dawka korekcyjna może być podana jako dodatkowa dawka insuliny lub jeżeli poziom cukru nie jest bardzo wysoki (< 300 mg%) może być dodana do dawki posiłkowej insuliny, ale trzeba wydłużyć czas między korektą a posiłkiem Dawka korekcyjna powinna być zwiększona przy przecukrzeniu z obecnością acetonu w moczu Dawka korekcyjna powinna być zmniejszona, jeżeli korygujemy przecukrzenie w nocy Dawka korekcyjna (korekta) jest to dodatkowa dawka insuliny podawana w celu obniżenia poziomu cukru do wyznaczonej wartości docelowej. Lekarz określi, jaka jest Twoja dawka korekcyjna insuliny, czyli o ile mg% obniża poziom cukru we krwi jedna jednostka insuliny lub ile jednostek insuliny należy podać, żeby obniżyć poziom cukru o 100 mg%. Dawka korekcyjna może być podana jako dodatkowa dawka insuliny lub, jeżeli poziom cukru nie jest bardzo wysoki (<300mg%), może być dodana do dawki posiłkowej insuliny, ale trzeba wydłużyć czas między korektą a posiłkiem. 22

Pompa insulinowa 23

Pompa insulinowa Dozownik insuliny zawiera: Zbiornik na insulinę 3 ml Plastikowy dren zakończony metalowym lub teflonowym wkłuciem 6-9 mm wprowadzonym do tkanki podskórnej Insulina podawana małymi porcjami, sposób najbardziej zbliżony do pracy komórek beta trzustki Precyzyjne dawkowanie insuliny 0,1-0,025 j. W pompie stosuje się analogi szybko działające insuliny. Pompa nie dawkuje sama insuliny, każdą dawkę insuliny trzeba samemu obliczyć i zaprogramować. Nazwy handlowe MiniMed Paradigm®, a także Medtronic® stanowią własność intelektualną firmy Medtronic® i zostały wykorzystane w niniejszej prezentacji jedynie w celach informacyjnych. 24

Korzyści wynikające ze stosowania pompy insulinowej Poprawa kontroli metabolicznej Niższa wartość HbA1c Mniejsze wahania glikemii Mniej epizodów ciężkiej hipoglikemii w tym: Nieuświadomionych hipoglikemii Przespanych nocnych hipoglikemii Sport Dowolne dziedziny Bez konieczności planowania aktywności fizycznej z wielogodzinnym wyprzedzeniem Można wstawać rano o dowolnej porze Dobre wyrównanie metaboliczne pomimo: Stresu Nieregularnego trybu życia Poprawa kontroli metabolicznej to: Niższa wartość HbA1c, mniejsze wahania glikemii. Mniej epizodów ciężkiej hipoglikemii w tym: Nieuświadomionych hipoglikemii i przespanych nocnych hipoglikemii. Sport: dowolne dziedziny, bez konieczności planowania aktywności fizycznej z wielogodzinnym wyprzedzeniem. Można wstawać rano o dowolnej porze. Dobre wyrównanie metaboliczne pomimo: narażenia na sytuacje stresujące i nieregularny tryb życia. Nazwy handlowe MiniMed Paradigm®, a także Medtronic® stanowią własność intelektualną firmy Medtronic® i zostały wykorzystane w niniejszej prezentacji jedynie w celach informacyjnych.

Pompa insulinowa Napływ glukozy z wątroby na zapotrzebowanie podstawowe BAZA – 24 godzinny wlew insuliny (zaprogramowana co godzinę dawka insuliny), wymodelowany indywidualnie Napływ glukozy z posiłku BOLUS Bolus prosty na WW Bolus przedłużony na WBT Bolus złożony na WW + WBT Zgodnie z zasadami funkcjonalnej insulinoterapii stosując leczenie za pomocą pompy insulinowej dawkę insuliny dzieli się na dwie części: bazę - insulina bazowa, na napływ glukozy z wątroby, wymodelowana indywidualnie dla każdego pacjenta, bazę modeluje lekarz, bolusy - insulina posiłkowa, w zależności od rodzaju posiłku jest możliwość podania różnych bolusów Dwa różne sposoby przepływu insuliny, w zależności od źródła glukozy: BAZA - insulina potrzebna na napływ glukozy z wątroby BOLUSY - insulina na napływ glukozy z posiłków BOLUSY PROSTE - na posiłki składające się z WW BOLUSY PRZEDŁUżONE - na posiłki zawierające WBT BOLUSY ZŁOżONE - na posiłki zawierające WW i WBT

> 10 roku życia/dorośli Dawka dobowa: baza i bolus DAWKA DOBOWA % bazy zależy od wieku dziecka: 1-4 rok życia: Baza: 0-20% dawki dobowej 5-9 rok życia Baza: 20-30% dawki dobowej > 10 roku życia/dorośli Baza: 30-50% dawki dobowej Zmienne przeliczniki insulina/wymiennik Śniadanie Kolacja Baza ustalana jest z pomocą lekarza prowadzącego. Różne będą bazy w zależności od wieku dziecka: Małe dzieci - zwykle większe dawki insuliny przed godziną 24.00, mniejsze dawki insuliny nad ranem Młodzież - większe zapotrzebowanie nad ranem na skutek działania hormonów (objaw brzasku) Obiad 24 godzinny wlew insuliny – dawka insuliny programowana na każdą godzinę

Zmiana dawki insuliny w bazie Zwiększanie lub zmniejszanie dawki insuliny poprzez zmianę dawki na 2-3 godziny przed oczekiwanym efektem, Płynne, schodkowe przejścia przy zmianie dawki insuliny (zmniejszanie, zwiększanie bazy o 0,1-0,2 j. co godzinę) Nie należy w bazie programować bolusów Stosowanie pompy insulinowej umożliwia indywidualne wymodelowanie wlewu insuliny. Nazwy handlowe MiniMed Paradigm®, a także Medtronic® stanowią własność intelektualną firmy Medtronic® i zostały wykorzystane w niniejszej prezentacji jedynie w celach informacyjnych.

Programowanie bazy* Małe dzieci – zwykle większe dawki insuliny przed godziną 24.00, mniejsze dawki insuliny nad ranem Młodzież – większe zapotrzebowanie nad ranem na skutek działania hormonów (objaw brzasku) Na wykresie przedstawione są profile insuliny w bazie sczytane z pomp dzieci z dobrym wyrównaniem metabolicznym w różnych grupach wiekowych. Różne będą bazy w zależności od wieku dziecka: Małe dzieci - zwykle większe dawki insuliny przed godziną 24.00, mniejsze dawki insuliny nad ranem. Im starsze dziecko tym bardziej zaznacza się objaw brzasku, czyli większe zapotrzebowanie na insulinę nad ranem. * Szypowska A., Acta Paediatrica 2009

Czasowa zmiana bazy Baza Czasowa zmiana bazy umożliwia zmniejszenie lub zwiększenie dawki insuliny w bazie na określony czas, po tym czasie nastąpi samoistny powrót do poprzedniej bazy Czasową zmianę bazy programuje się w procentach lub jednostkach/godzinę 140%/3 h Baza Bardzo istotne jest częste używanie czasowej zmiany bazy. Dawkę insuliny bazowej ustala się na daną sytuację. W ciągu dnia zmienia się aktywność fizyczna, pojawiają się sytuacje stresujące, choroba. Zawsze w takich momentach trzeba pamiętać o zmianie dawki insuliny w bazie. 50% na 3 h godziny 30

Zmiana bazy Zwiększenie dawki insuliny w bazie: Choroba z gorączką Stres Zmniejszona aktywność fizyczna Koniec remisji Zmniejszenie dawki insuliny w bazie: Wysiłek fizyczny Biegunka i wymioty Okres po chorobie Zmienić bazę można poprzez: Ustawienie nowej bazy (30-70% mniejsza na wysiłek, 30-50% większa na chorobę) Zaprogramowanie czasowej zmiany bazy

Insulina podawana na posiłki – bolus Bolus prosty: Cała insulina podana tak jak z pena, na WW Należy podawać 15 minut przed posiłkiem U małych dzieci można podzielić na części i podać przed, w trakcie i po posiłku Bolus przedłużony na WBT: Programujemy ilość insuliny i czas podawania Insulinę na 1 WBT rozkładamy na 3 godziny Czas podawania insuliny (godziny) = ilość WBT + 2 Bolus złożony → programujemy na WW i WBT Dawka insuliny = ilość wymienników pomnożona przez przelicznik insulina/wymiennik Nazwy handlowe Diana Diabecare R®, a także SOOIL Development Co. Ltd. stanowią własność intelektualną firmy SOOIL Development Co. Ltd. i zostały wykorzystane w niniejszej prezentacji jedynie w celach informacyjnych.

Różne bolusy – większa swoboda w jedzeniu WBT WW WW + WBT

Wkłucia Wkłucia metalowe Wkłucia należy wymieniać co 3 dni Nie zaginają się w tkance podskórnej Lepszy przepływ insuliny Bolesne w miejscach o słabo rozwiniętej tkance podskórnej Wkłucia należy wymieniać co 3 dni Należy zmieniać miejsca zakładanych wkłuć Dezynfekcja skóry W razie zaczerwienienia po wyjęciu wkłucia posmarować maścią z antybiotykiem Możliwość zakażenia → zgłosić się do chirurga Wkłucia należy dobrać indywidualnie dla każdego pacjenta, są dostępne wkłucia teflonowe i metalowe. Bardzo ważne jest wyszkolenie w których miejscach należy zakładać wkłucia do pompy. Konieczna jest zmiana miejsc, tak aby wygoiła się skóra i tkanka podskórna. Wkłucie jest ciałem obcym, dlatego nie należy przetrzymywać go w tkance podskórnej, aby uniknąć odczynów miejscowych.

Leczenie insuliną

Leczenie insuliną Efekt obniżenia stężenia glukozy po podaniu danej dawki insuliny zależy od wielu czynników: Wielkości posiłku Wcześniej przyjętej dawki insuliny Wysiłku fizycznego Warunków, w jakich się aktualnie znajdujemy: stres, choroba, wakacje… 36

Leczenie insuliną Pytania przed podaniem insuliny: Jaka jest aktualna wartość glikemii? Co zamierzasz zjeść? Więcej lub mniej niż zwykle? O większej czy mniejszej zawartości węglowodanów? Co zamierzasz robić po posiłku? Wysiłek fizyczny, praca, szkoła czy odpoczynek? Co stało się ostatnio w podobnej sytuacji? (Sprawdź w dzienniczku samokontroli) 37

Samokontrola

Samokontrola Kontrola masy ciała Sposób odżywiania Wysiłek fizyczny Samokontrola to ogół decyzji i czynności, które pacjent podejmuje każdego dnia, by kontrolować swoją chorobę, a tym samym mieć wpływ na przebieg i rokowanie cukrzycy. Elementy samokontroli: Sposób odżywiania. Kontrola masy ciała. Dobór wysiłku fizycznego. Samodzielne pomiary glikemii i acetonurii. Rozpoznawanie objawów niedocukrzenia i hiperglikemii. Dostosowywanie dawek insuliny. Pomiary ciśnienia tętniczego. Pomiary ciśnienia Pomiary glikemii 39

Ciągły pomiar glikemii W celu pomiaru 24 godzinnego pomiaru glikemii konieczne jest założenie do tkanki podskórnej elektrody Urządzenie wymaga kilkukrotnej kalibracji pomiarami cukru z glukometru Ze względu na pomiar glikemii z płynu śródtkankowego, a nie z krwi w momencie wahań glikemii jest opóźnienie czasowe pomiędzy odczytami z glukometru i elektrody Glikemię monitoruje się przy pomocy pomiarów poziomu glukozy z krwi włośniczkowej za pomocą glukometru. Możliwe są także pomiary glikemii za pomocą ciągłego 24 godzinnego pomiaru glikemii z płynu śródtkankowego. W tym celu trzeba założyć do tkanki podskórnej dodatkową elektrodę. Dane z elektrody przesyłane są do dodatkowego urządzenia lub do pompy insulinowej. Nazwy handlowe MiniMed Paradigm®, FreeStyle® Navigator, a także Medtronic® oraz Abbott® stanowią własność intelektualną odnośnych firm: Medtronic oraz Abbott i zostały wykorzystane w niniejszej prezentacji jedynie w celach informacyjnych.

Ciągły pomiar glikemii Mierzy przez 24 godziny stężenie glukozy w płynie śródtkankowym Zapisywane wartości glikemii przedstawiane są w formie wykresu graficznego i zapisu cyfrowego Analiza wykresu glikemii pomaga w uzyskaniu jak najlepszego wyrównania cukrzycy.

Insulinoterapia a pomiary glikemii Glukometr

Test wiedzy

Pytania dla wszystkich Po podaniu ludzkiej insuliny krótkodziałającej (regular): Posiłek można zjeść po 30 minutach, gdyż po takim czasie rozpoczyna się działanie tego rodzaju insuliny Szczyt działania następuje ok. 2 godzinach po podaniu Po ok. 2,5 godzinie należy zjeść drugi, mniejszy posiłek, gdyż jest to insulina dwuposiłkowa Wszystkie odpowiedzi są poprawne

Pytania dla wszystkich Po podaniu ludzkiej insuliny krótkodziałającej (regular): Posiłek można zjeść po 30 minutach, gdyż po takim czasie rozpoczyna się działanie tego rodzaju insuliny Szczyt działania następuje ok. 2 godzinach po podaniu Po ok. 2,5 godzinie należy zjeść drugi, mniejszy posiłek, gdyż jest to insulina dwuposiłkowa Wszystkie odpowiedzi są poprawne

Pytania dla wszystkich Po podaniu insuliny szybkodziałającej (analogu): Posiłek można zjeść po 10-15 minutach po podaniu, gdyż wtedy rozpoczyna się jej działanie Szczyt działania osiąga po ok. 1 godzinie po podaniu Należy ją podawać do każdego posiłku Wszystkie odpowiedzi są poprawne

Pytania dla wszystkich Po podaniu insuliny szybkodziałającej (analogu): Posiłek można zjeść po 10-15 minutach po podaniu, gdyż wtedy rozpoczyna się jej działanie Szczyt działania osiąga po ok. 1 godzinie po podaniu Należy ją podawać do każdego posiłku Wszystkie odpowiedzi są poprawne

Pytania dla wszystkich Insuliny bazowe: Nie trzeba ich podawać, jeśli nie jem Trzeba podawać je codziennie, niezależnie od spożywanych posiłków Można podawać je 1 lub 2 razy na dobę Prawidłowe odpowiedzi to: b) i c)

Pytania dla wszystkich Insuliny bazowe: Nie trzeba ich podawać, jeśli nie jem Trzeba podawać je codziennie, niezależnie od spożywanych posiłków Można podawać je 1 lub 2 razy na dobę Prawidłowe odpowiedzi to: b) i c) Nazwy handlowe MiniMed Paradigm®, a także Medtronic® stanowią własność intelektualną firmy Medtronic® i zostały wykorzystane w niniejszej prezentacji jedynie w celach informacyjnych.

Pytania dla wszystkich Jeśli Twój przelicznik insulina/wymiennik do śniadania wynosi 2, chcąc zjeść drożdżówkę (4 WW), podasz sobie: 6 j. insuliny 8 j. insuliny 9 j. insuliny 2 j. insuliny

Pytania dla wszystkich Jeśli Twój przelicznik insulina/wymiennik do śniadania wynosi 2, chcąc zjeść drożdżówkę (4 WW), podasz sobie: 6 j. insuliny 8 j. insuliny 9 j. insuliny 2 j. insuliny Nazwy handlowe MiniMed Paradigm®, a także Medtronic® stanowią własność intelektualną firmy Medtronic® i zostały wykorzystane w niniejszej prezentacji jedynie w celach informacyjnych.

Pytania dla wszystkich Insulinę bazową należy zmniejszyć w sytuacji: Choroby przebiegające z biegunką i/lub wymiotami Wysiłek fizyczny Niskie stężenia glukozy w nocy (ok. godz. 3.00) Wszystkie odpowiedzi są poprawne

Pytania dla wszystkich Insulinę bazową należy zmniejszyć w sytuacji: Choroby przebiegające z biegunką i/lub wymiotami Wysiłek fizyczny Niskie stężenia glukozy w nocy (ok. godz. 3.00) Wszystkie odpowiedzi są poprawne

Pytania dla wszystkich Chcąc zjeść spaghetti, należy podać: Bolus prosty Bolus przedłużony Bolus złożony Nie trzeba podawać insuliny

Pytania dla wszystkich Chcąc zjeść spaghetti, należy podać: Bolus prosty Bolus przedłużony Bolus złożony Nie trzeba podawać insuliny

Pytania dla wszystkich Stwierdziłeś u dziecka przecukrzenie, podałeś korektę, po 2 godzinach glikemia nadal jest wysoka. Co robisz? Podaję korektę penem Sprawdzam stan techniczny każdego elementu pompy insulinowej, szukam przyczyny wystąpienia przecukrzenia Sprawdzam aceton w moczu Wszystkie odpowiedzi są poprawne

Pytania dla wszystkich Stwierdziłeś u dziecka przecukrzenie, podałeś korektę, po 2 godzinach glikemia nadal jest wysoka. Co robisz? Podaję korektę penem Sprawdzam stan techniczny każdego elementu pompy insulinowej, szukam przyczyny wystąpienia przecukrzenia Sprawdzam aceton w moczu Wszystkie odpowiedzi są poprawne Nazwy handlowe NovoPen® Echo, a także NovoNordisk® stanowią własność intelektualną firmy NovoNordisk® i zostały wykorzystane w niniejszej prezentacji jedynie w celach informacyjnych.

Pytania dla rodziców/opiekunów Dawka korekcyjna insuliny: Jest ustalana przez lekarza Jest to dawka insuliny potrzebna do obniżenia glikemii, jeżeli masz przecukrzenie Może być dodana do dawki posiłkowej insuliny, gdy glikemia nie jest wyższa niż 300 mg% Wszystkie odpowiedzi są poprawne

Pytania dla rodziców/opiekunów Dawka korekcyjna insuliny: Jest ustalana przez lekarza Jest to dawka insuliny potrzebna do obniżenia glikemii, jeżeli masz przecukrzenie Może być dodana do dawki posiłkowej insuliny, gdy glikemia nie jest wyższa niż 300 mg% Wszystkie odpowiedzi są poprawne Nazwy handlowe MiniMed Paradigm®, a także Medtronic® stanowią własność intelektualną firmy Medtronic® i zostały wykorzystane w niniejszej prezentacji jedynie w celach informacyjnych.

Pytania dla rodziców/opiekunów Dawkę insuliny bazowej należy zwiększyć w następującej sytuacji: Choroba przebiegająca z gorączką Sytuacja stresowa Wysoka glikemia w nocy (o godz. 3.00) Wszystkie odpowiedzi są poprawne

Pytania dla rodziców/opiekunów Dawkę insuliny bazowej należy zwiększyć w następującej sytuacji: Choroba przebiegająca z gorączką Sytuacja stresowa Wysoka glikemia w nocy (o godz. 3.00) Wszystkie odpowiedzi są poprawne

Pytania dla rodziców/opiekunów Szukając przyczyny wystąpienia przecukrzenia, weźmiesz pod uwagę: Za mały przelicznik insulina/wymiennik lub źle wyliczona dawka insuliny Zagięte wkłucie, które wymaga wymiany na nowe Brak insuliny lub uszkodzony dren Wszystkie odpowiedzi są poprawne

Pytania dla rodziców/opiekunów Szukając przyczyny wystąpienia przecukrzenia, weźmiesz pod uwagę: Za mały przelicznik insulina/wymiennik lub źle wyliczona dawka insuliny Zagięte wkłucie, które wymaga wymiany na nowe Brak insuliny lub uszkodzony dren Wszystkie odpowiedzi są poprawne Nazwy handlowe Accu-Chek® Spirit, a także Roche® stanowią własność intelektualną firmy Roche® i zostały wykorzystane w niniejszej prezentacji jedynie w celach informacyjnych.

Gratulacje