1 2 3

WIEK WYNALAZKÓW

Rozwój nauk przyrodniczych

W XIX w. nastąpił okres intensywnego rozwoju nauk przyrodniczych W XIX w. nastąpił okres intensywnego rozwoju nauk przyrodniczych. Nowe teorie i odkrycia zaczęły budzić zainteresowanie już nie tylko wąskiego grona uczonych i badanych, lecz także coraz większej wykształconej części społeczeństwa. Teoria ewolucji, ogłoszona w 1859 r. przez Karola Darwina. Jego koncepcja polegała na twierdzeniu, iż zwierzęta i rośliny ulegają ewolucji, czyli stopniowym zmianom, których najważniejszą przyczyną jest dobór naturalny, wynikający z walki o byt. Darwin ogłosił, że współczesny człowiek ukształtował się w wyniku wielu milionów lat ewolucji i pochodzi od tych samych przodków co małpy człekokształtne. Teoria ta była wielokrotnie krytykowana przez chrześcijan i judaistów. Lecz miała także swoich zwolenników.

CIEKAWOSTKA ! Karol Darwin Prowadząc wciąż badania nad transmutacją gatunków, Darwin pogrążył się w pracy. Przepracowanie negatywnie wpłynęło na zdrowie Darwina. 20 września doświadczył „nieprzyjemnej palpitacji serca”, po której jego lekarze przekonali go do przerwy w pracy i kilkutygodniowego odpoczynku na wsi. Ciągły stres zbierał swoje żniwo, wskutek czego od czerwca uczony był niezdolny do pracy ze względu na problemy żołądkowe, bóle głowy i problemy z sercem. Przez resztę życia wielokrotnie nie mógł pracować z powodu powyższych dolegliwości.

Zmiennością i dziedzicznością organizmów zajmował się także Gregor Mendel, lecz jego badania nie wzbudziły tak dużych kontrowersji, jak tezy Darwina. Dzięki długotrwałym obserwacjom i analizą stworzył on podstawy genetyki i ustalił istnienie wielu prawidłowości w procesie dziedziczenia.

Przełomowych odkryć dokonano również w dziedzinie fizyki i chemii Przełomowych odkryć dokonano również w dziedzinie fizyki i chemii. W 1869 r. Dmitrij Mendelejew opracował układ okresowy pierwiastków. Powstał też nowy dział nauki zajmujący się promieniotwórczością. Zjawisko to odkrył w 1869 r. Antoine Henri Becquerel, a badania w tej dziedzinie prowadziło francusko-polskie małżeństwo – Pierre Curie i Maria Skłodowska-Curie. W 1898 r. odkryli oni dwa promieniotwórcze pierwiastki polan i rad. Ponadto Polacy Karol Olszewski i Zygmunt Wróblewski dokonali skroplenia powietrza, a także tlenu, azotu i węgla. Niemiecki uczony Max Planck opracował zaś teorię kwantów.

Rozwój medycyny i higieny

W XIX w. dokonały się rewolucyjne zmiany związane z przestrzeganiem higieny. Nastąpił wówczas przełom w życiu społeczeństwa, które dotąd nie przywiązywało większej wagi do kwestii czystości. Coraz częściej zdawano sobie sprawę, że higiena jest podstawą zdrowia. Zwolennikiem tej metody był Vincent Priessnitz, przekonujący o leczniczym działaniu natrysków wodnych. Duzy wpływ na spadek śmiertelności i poprawę zdrowia miał postęp w medycynie. Największe zasługi w tej dziedzinie miał francuski chemik i biolog Ludwik Pasteur oraz niemiecki lekarz Robert Koch. Pierwszy z nich wynalazł szczepionkę przeciwko wściekliźnie, a drugi odkrył istnienie bakterii wywołujących gruźlicę i cholerę.

CIEKAWOSTKA ! Vincent Priessnitz Vincent Priessnitz ur. 4 paździer- nika 1799 zm. 28 listopada 1851– samouk w zakresie medycyny niekonwencjonalnej i naturalnej pochodzący z ówczesnego Śląska Austriackiego. Samodzielnie nie napisał i nie wydał niczego, swoje doświadczenie i metody przekazał córce Jadwidze, która skwapliwie notowała dyktowane przez ojca treści.

Duże znaczenie zyskało wówczas również zastosowanie antyseptyki, czyli sposobu odkażania ran. Twórcami tej metody byli m.in. węgierski lekarz Ignaz Semmelweis oraz Brytyjczyk Joseph Lister. Opracowane przez nich rozwiązania przyjmowały się jednak bardzo wolno i miały początkowo wielu przeciwników. Przełomowym wydarzeniem dla medycyny było odkrycie przez Wilhelma Roentgena promieni X. Dzięki nim możliwe stało się prześwietlenie ciała człowieka. Zaczęła się rozwija tak zwana RADIOLOGIA.

Nowe środki transportu

Na przełomie XIX i XX w. konstruowano kolejne pojazdy wykorzystywane jako środki transportu. Maszynę parową, której obsługa była uciążliwa, zaczęły zastępować silniki spalinowe. Pojawiły się wówczas samochody, niewymagające podczas jazdy żadnej dodatkowej obsługi poza kierowaniem. Silniki nowego typu, znaczenie mniejszy i lżejszy od parowego, pozwolił także podjąć próby zbudowania samolotu. W miastach rozwijała się komunikacja zbiorowa, a dzięki poprawie jakości nawierzchni dróg i ulic coraz popularniejsze stawały się również rowery.

SAMOCHÓD OLDSMOBILE… KABINA KIEROWCY KIEROWNICA OŚWIETLENIE KORBA STALOWE RESORY OPONY

ROWER … Rower zapewniał nie tylko rozrywkę lecz także był popularnym i niedrogim środkiem transportu. W konstrukcji rowerów na przełomie XIX i XX w. wprowadzono wiele zmian, dzięki którym jazda stawała się wygodniejsza i bezpieczniejsza.

PIERWSZY SAMOLOT … Pierwszy lot braci Orville’a i Wilburga Wright odbył się 17 grudnia 1903 r. Trwał zaledwie 12 sekund, w czasie których maszyna pokonała 36,5 m. W 1905 r. udoskonalony samolot przebył już odległość ponad 60 km w niespełna 40 minut, a cztery lata później na oczach widzów okrążył Statuę Wolności. SKRZYDŁA SAMOLOTU ŁAŃCUCH ROWEROWY 2 ŚMIGŁA SILNIK PILOT

STEROWCE … Sterowce, czyli wyposażone w napęd balony, nazywano także zeppelinami. Na początku XX w. stanowiły najpopularniejszy środek transportu powietrznego. Jednak w latach trzydziestych zostały wyparte z użycia przez tańsze w eksploatacji i szybsze samoloty pasażerskie.

Rozwój komunikacji i transportu

Druga połowa XIX w. to czas intensywnego rozwoju komunikacji. W żegludze morskiej w większym stopniu zaczęto wykorzystywać parowce. Jednocześnie, aby skrócić trasy podróży morskich, budowano kanały. Do największych z nich należały Kanał Sueski i Kanał Panamski. W zawrotnym tempie rozwijała się także kolej. Powstały wówczas zarówno krótkie odcinki linii lokalnych, jak i linie kolejowe liczące tysiące kilometrów Już u schyłku XVIII w. odbywano podróże powietrzne. Początkowo były to balony. W 1895 r. Ferdynand Zeppelin skonstruował sterowiec szkieletowy, którym w 1900 r. odbył udany lot nad Jeziorem Bodeńskim. Wydarzeniami, które zapoczątkowały erę lotnictwa były: podróż samolotem nad kanałem La Manche oraz pierwszy lot samolotem.

CIEKAWOSTKA! Ferdynand Zeppelin Ferdynand Zeppelin ur. 8 lipca 1838 w Konstancji nad Jeziorem Bodeńskim, zm. 8 marca 1917 w Berlinie – niemiecki generał, inżynier i konstruktor lotniczy, w 1900 roku zbudował pierwszy sterowiec o konstrukcji szkieletowej. Uczył się w Stuttgarcie. Od 1887 do 1889 pełnił funkcję posła króla Wirtembergii w Berlinie. W 1889 został awansowany na generała i zakończył służbę wojskową

Od lat 80. XIX w. zaczęła się także motoryzacja. Pierwsze pojazdy mechaniczne z silnikiem spalinowym skonstruowali niezależnie od siebie niemieccy inżynierowie Karl Benz i Gottlieb Daimler. W kolejnych latach Rudolf Diesel wynalazł wysokoprężny silnik spalinowy. Ponadto opatentowano opony pneumatyczne i skrzynię biegów. Na początku XX w. rozpoczęto masową produkcje samochodów. W 1863 r. w Londynie otwarto pierwszą linię metra.

ŻYCIE CODZIENNE

Nowe wynalazki techniczne wpływały na urozmaicenie i ułatwienie życia codziennego. Najwcześniej docierały one do wysoko rozwiniętych państw Europy Zachodniej i USA, a potem do Japonii . Oświetlenie domów mieszkalnych, hal produkcyjnych itp. unowocześniano w XIX w. kilkakrotnie. Początkowo zamiast świec używano lamp naftowych, potem gazowych, a pod koniec XIX w. oświetleniem elektryczny. Rozwinęło się dzięki wynalezieniu żarówki przez Thomasa Alvę Edisona. Powstały także windy oraz ruchome schody. W gospodarstwach domowych już w połowie XIX w. używano lodówek, maszyn do szycia, a później również maszyn do pisania. Odkrycia Ludwika Pasteura umożliwiły konserwowanie pożywienia za pomocą pasteryzacji, czyli dzięki zastosowaniu wysokiej temperatury. Opatentowany przez Edisona fonograf, zastąpiono gramofonem. Przełomowym odkryciem był telefon wynaleziony w 1879 r. przez Alexandra Grahama Bella. Skonstruowano także radio.

Wynalazki Bella i Edisona … Żarówka elektryczna opatentowana przez Edisona emitowała światło za pomocą włókna wykonanego z nietopliwego metalu. Telefon działa na zasadzie przetworzenia głosu na sygnał elektryczny w mikrofonie oraz odwrócenia tego procesu w słuchawce. Urządzenie umożliwia prowadzenie rozmów na duże odległości za pośrednictwem systematycznie rozbudowanej sieci telefonicznej. Fonograf, wynaleziony w 1877 r., był jednym z pierwszych aparatów służących do zapisywania i odtwarzania dźwięków. Sygnał był w nim utrwalany na stalowym cylindrze, nakładanym na walec napędzany korbą.

WAŻNE !!! 1859 r. – teoria ewolucji Karola Darwina 1886 r. – odkrycie fal radiowych 1903 r. – pierwszy lot samolotem Kwant – najmniejsza porcja, o jaką może się zmienić dana wielkość fizyczna. Elektrokardiograf – elektroniczny aparat do graficznej rejestracji czynności serca. Stetoskop – słuchawka lekarska służąca do osłuchiwania narządów wewnętrznych.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ KINGA KWIECIEŃ kl. IIIc