Symposium Positive Psychology, 3rd July, Wrocław PSYCHOLOGIA SZCZĘŚCIA Bogdan Wojciszke Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej

Szczęście to pewien wyobrażony stan, niegdyś przez żywych przypisywany zmarłym, zaś obecnie przypisywany dzieciom przez dorosłych, a dorosłym – przez dzieci (Thomas Szasz)

Odsetki szczęśliwych i nieszczęśliwych Polaków (próby ogólnopolskie, Czapiński & Panek, 2009) Szczęśliwi Nieszczęśliwi

Odsetki Polaków zadowolonych i niezadowolonych z życia (próby ogólnopolskie, Czapiński & Panek, 2009) Zadowoleni Niezadowoleni

W skali światowej, 80% ludzi deklaruje, że są szczęśliwi: Dobrostan psychiczny dla 916 sondaży, 45 narodów, 1.1 milliona ludzi

Odsetki deklarujących różny stopień szczęścia (Polska, 2009)

Odsetki deklarujących różny stopień satysfakcji z życia (jakie jest moje życie, Polska, 2009)

Wewnątrz kultury występują duże różnice w satysfakcji z różnych dziedzin życia, a różnice te są stałe w czasie Czapiński & Panek (2005) Małżeństwo Dzieci

Wewnątrz kultury występują duże różnice w satysfakcji z różnych dziedzin życia, a różnice te są stałe w czasie Czapiński & Panek (2005) Osiągnięcia życio Praca Życie seks Małżeństwo Dzieci

Wewnątrz kultury występują duże różnice w satysfakcji z różnych dziedzin życia, a różnice te są stałe w czasie Czapiński & Panek (2005) Stan kraju Perspektywy Finanse rodzinne Osiągnięcia życio Praca Życie seks Małżeństwo Dzieci

WYZNACZNIKI KONSEKWENCJE Dobrostan psychiczny Osobowość Relacje społeczne Składnik uczuciowy Emocje pozytywne Brak negatywnych Aktywności Zdrowie Składnik poznawczy Ogólne oceny satysfakcji Ogólne oceny szczęścia Satysfakcje z dziedzin Warunki i zdarzenia Osiągnięcia życiowe

Od czego zależy szczęście?

Jacy ludzie są szczęśliwi? Korelacja cech Wielkiej Piątki z dobrostanem (według metaanaliz): Satysfakcja z życia Szczęście Neurotyzm -.24 -.25 Ekstrawersja .17 .27 Ugodowość .16 .19 Sumienność .22 .16 Otwartość na doświadcz. .14 .06

Warunki – zmienne incydentalne choć względnie stałe Najbardziej typowe warunki: Czynniki kulturowe i demograficzne (kultura, narodowość, miejsce zamieszkania, płeć, wiek) Historia osobista jednostki (np. traumatyczne dzieciństwo, wypadki, zdobyte nagrody itp.) Status życiowy: wykształcenie, stan cywilny, status zatrudnienia, pozycja zawodowa, stan zdrowia, religijność, dochody

Związek bogactwa ze szczęściem jest silniejszy w obrębie niskich niż wysokich dochodów (na poziomie tak narodów, jak i jednostek) Innymi słowy: bieda przynosi dużo nieszczęścia, bogactwo przynosi trochę szczęścia To przejaw większej wrażliwości ludzi na zdarzenia negatywne niż pozytywne (zło jest silniejsze od dobra)

Związek bogactwa ze szczęściem jest silniejszy w obrębie niskich niż wysokich dochodów (na poziomie tak narodów, jak i jednostek) Wyjaśnienie w kategoriach potrzeb: niezaspokojenie pewnych podstawowych potrzeb czyni ludzi nieszczęśliwymi, po ich zaspokojeniu (pożywienie, schronienie, bezpieczeństwo, więzi społeczne) dalsze przyrosty dochodu w niewielkim stopniu zmieniają poziom szczęścia Jednak zmieniają się kryteria oceny, że jest dobrze apetyt rośnie w miarę jedzenia

Odsetki szczęśliwych i nieszczęśliwych Polaków (próby ogólnopolskie, Czapiński & Panek, 2006) Odsetki rodzin, których regularny przychód nie zaspokaja podstawowych wydatków Szczęśliwi Nieszczęśliwi

Odsetki szczęśliwych i nieszczęśliwych Polaków (próby ogólnopolskie, Czapiński & Panek, 2006) Odsetki rodzin, których regularny przychód nie zaspokaja podstawowych wydatków Szczęśliwi Nieszczęśliwi

W ciągu 40 lat (1956-1998) dochód Amerykanów uległ więcej niż podwojeniu, choć poziom szczęścia pozostawał bardzo stabilny

Jednak zasoby finansowe stanowią bufor poziomu szczęścia, kiedy zdarzy się jakieś nieszczęście Wykazano to w badaniach podłużnych na osobach u progu emerytury (Smith, Langa et al., 2005) Zamożność mierzono przed pojawieniem się nieszczęścia (choroby, niesprawności) Ludzi o bogactwie powyżej mediany reagowali znacznie mniejszym spadkiem dobrostanu na nieszczęście niż ludzie poniżej mediany na wstępie

Jednak zasoby finansowe stanowią bufor poziomu szczęścia, kiedy zdarzy się jakieś nieszczęście Wykazano to w badaniach podłużnych na osobach u progu emerytury (Smith, Langa et al., 2005) Zamożność mierzono przed pojawieniem się nieszczęścia (choroby, niesprawności) Ludzi o bogactwie powyżej mediany reagowali znacznie mniejszym spadkiem dobrostanu na nieszczęście niż ludzie poniżej mediany na wstępie

Wygrali loterię Paraplegicy

Oceny ogólnego szczęścia i przyjemności codziennych (Brickman, Coates & Janoff-Bulman, 1978)

Oceny ogólnego szczęścia i przyjemności codziennych (Brickman, Coates & Janoff-Bulman, 1978)

Cud adaptacji: paraplegicy są w stanie być aktywni i szczęśliwi

Adaptacja do zdarzeń pozytywnych jest zwykle kompletna (German panel sample over 17 years, Diener, Lucas & Scollon, 2006) Małżeństwo Wdowieństwo

Adaptacja do zdarzeń pozytywnych jest zwykle kompletna (German panel sample over 17 years, Diener, Lucas & Scollon, 2006) Rozwód

Reguła adaptacji Adaptacja do dobrych zdarzeń jest szybka i kompletna, natomiast do zdarzeń złych jest wolniejsza i niekompletna; większość ludzi nigdy nie adaptuje się kompletnie do: bezrobocia śmierci partnera śmierci dziecka hałaśliwego miejsca zamieszkania długich dojazdów do pracy

Aktywności Aktywności intencjonalne: Działania i praktyki dowolnie wybierane przez ludzi (w przeciwieństwie do warunków, które się „same” przydarzają) choć w miarę powtarzania i praktyki również te aktywności mogą ulegać automatyzacji Które wymagają pewnego wysiłku Aktywności intencjonalne to najbardziej obiecująca droga podwyższenia osobistego szczęścia

Doświadczenie przepływu (Mihaly Csikszentmihalyi) WYZWANIA Duże LĘK PRZEPŁYW Małe Duże UMIEJĘTNOŚCI APATIA NUDA Małe

Czy można w trwały sposób nasilić własne szczęście? Tak, Sonja Lyubomirski i współpracy przekonują, że działa tu aż 12 różnych sposobów Każdy działa na kogoś, ale nie wszystkie działają na każdego

2. Ćwiczenie optymizmu Martin Seligman Optymizmu można się nauczyć Pesymistyczny wzorzec wyjaśniania porażek: upatrywanie ich powodów w czynnikach wewnętrznych stałych globalnych

2. Ćwiczenie optymizmu Martin Seligman Optymizmu możne się nauczyć Pesymistyczny wzorzec wyjaśniania porażek: upatrywanie ich powodów w czynnikach wewnętrznych stałych globalnych

Emocjonalne konsekwencje narzekania (cudzego)

Emocjonalne konsekwencje narzekania (własnego)

Polska kultura narzekania Norma negatywnych stanów emocjonalnych Norma negatywnych sądów o świecie społecznym Skrypty (rytuały) narzekania

Skrypty narzekania: oceny kontaktu

Skrypty narzekania: oceny kontaktu i rozmówcy

Szczęście ma nadspodziewanie silne konsekwencje dla Stanu zdrowia Osiągnięć życiowych Relacji społecznych

Szczęście poprawia zdrowie Wydłuża życie Obniża zapadalność na wiele chorób Obniża liczbę i intensywność symptomów Świadczą o tym dane Poprzeczne Podłużne Eksperymentalne

Fig. 1. Percentage of Major League Baseball players surviving to a given age as a function of their smile intensity in photographs. Percentage of Major League Baseball players surviving to a given age as a function of their smile intensity in photographs. Each curve represents the probability of survival as predicted by a particular smiling behavior: no smile, partial smile, or full (Duchenne) smile. Abel E L , Kruger M L Psychological Science 2010;21:542-544 Copyright © by Association for Psychological Science

Stan zdrowia: badanie zakonnic (Danner, Snowdon i Firesen, 2001) Zakonnica zero emocji: Urodziłam się w 1909 roku jako najstarsze z siedmiorga dzieci… Mój rok kandydacki spędziłam w Domu Matki ucząc chemii. Z Bożą pomocą zamierzam przyczynić się do dobra naszego Zakonu, do rozpowszechnienia religii i do uświęcenia mojego własnego życia. Zakonnica z emocjonalnością bardzo pozytywną: Bóg dobrze rozpoczął moje życie obdarzając mnie swą łaską o niezmierzonej wartości. Mój rok kandydacki spędziłam w wielkim szczęściu studiując na Notre Dame. Teraz z radością czekam na założenie świętego habitu Naszej Pani i na życie pełne Boskiej Miłości. Najszczęśliwsze przeżywały o 10 lat najmniej szczęśliwe

Osobowość sprzyjająca szczęściu a zachorowania na grypę po zarażeniu wirusem

Jednak co za dużo to niezdrowo (osiągnięcia finansowe – Brytyjczycy)

Dziękuję za uwagę!