Możliwości kształcenia kadr na potrzeby rybołówstwa Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie Wydział Nauk o Żywności i Rybactwa 71-550 Szczecin, ul. K. Królewicza 3-4 Możliwości kształcenia kadr na potrzeby rybołówstwa i przetwórstwa Unii Europejskiej Wawrzyniec Wawrzyniak, Agnieszka Tórz, Przemysław Czerniejewski

Przemiany w rybołówstwie światowym miały miejsce od początku lat siedemdziesiątych tzn. od powstania stref ekonomicznych. Kryzys w rybołówstwie światowym spowodowany, częściowo przełowieniem stad ryb najbardziej poszukiwanych na rynku, jak i polityką ograniczającą połowy poprzez powstanie stref ekonomicznych spowodował załamanie się światowego rybołówstwa i przemianę polityki rybackiej w kierunku zrównoważonego rybołówstwa. Takie przemiany wymagają naukowego podejścia do zachodzących zmian gospodarczych w rybołówstwie jak i edukacji kadr zajmujących się rybołówstwem i przetwórstwem rybnym. Zrównoważone rybołówstwo to taki jego rozwój, który zapewni zaspokojenie potrzeb współczesnego społeczeństwa bez naruszania swobód gospodarczych przyszłych pokoleń. Opublikowany przez FAO w 1995 roku „Kodeks odpowiedzialnego rybołówstwa” wprowadza zrównoważone wykorzystanie zasobów rybnych w harmonii ze środowiskiem, połowy i akwakultura nie powinny szkodzić ekosystemom, zasobom oraz ich jakości tworzenia wartości dodanej w procesie przetwórstwa, co powinno spełniać wymagania sanitarne a działalność handlowa powinna zapewnić na rynku produkty dobrej jakości. Taki zrównoważony rozwój zapewnia triadę: człowiek –gospodarka-środowisko zapewniający życie przyszłym pokoleniom. Rybołówstwo należy zatem rozumieć jako zrównoważone działania gospodarcze w połowach, przetwórstwie i handlu rybnym.

Specyfiką rybołówstwa i nauk rybackich jest ich interdyscyplinarność obejmująca nauki tj. techniczne, przyrodnicze, ekonomiczne, społeczne, socjologiczne, prawne, polityczne. Nauki rybackie zajmują się m. in. opracowywaniem zrównoważonego rozwoju gospodarki rybackiej, w tym optymalizacją połowów a także produkcji rybackiej, przetwórstwem rybnym oraz dystrybucją ryb i ich produktów na rynku. Wypadkową nauk rybackich i wynikające z nich działania powinna być poprawa życia na obszarach zależnych od rybołówstwa i rybactwa. Nauki rybackie i edukacja rybacka powinna wspierać przygotowanie rybołówstwa i rybactwa na zachodzące zmiany wynikające z procesów biologicznych, gospodarczych, klimatycznych oraz globalizacyjnych.

Nauka rybacka, to między innymi ocena zasobów każdego z akwenów od strony biologicznej, środowiskowej, oceanograficznej i na tej podstawie głównym jej zadaniem jest określenie produktywności akwenu od strony ogólnobiologicznej i ichtiologicznej a następnie ukierunkowanie eksploatacyjne ichtiofauny i innych organizmów np. kalmarów, omułków itp. Każdy z akwenów posiada inną bioróżnorodność rybacką i każdy akwen jest inaczej oceniany. Naukowym podejściem do oceny rybackiej akwenu jest jego naukowa opinia opierająca się o ocenę ekologiczną, biologiczną i produkcyjną akwenu np. oszacowanie produkcji biologicznej Głębi Gdańskiej, wiąże się z oceną tarlisk dorszowych, produkcji planktonu, bentosu, bytującego na płyciznach przybrzeżnych, występowania śledzia, szprota i innych gatunków ryb oraz szacunkiem wielkości stada dorszowego i jego wieku itp. A o tym powinien wiedzieć każdy pracownik gospodarki rybackiej, co związane jest z podnoszeniem jego wiedzy czyli edukacją.

Nauki rybackie to nie tylko ocena biologicznych zasobów, ale również technologia zabezpieczenia surowca rybnego, przetwórstwa rybnego, a także zrównoważony rozwój ekonomiczny rynku rybnego i całej gospodarki rybackiej. Sukces gospodarki rybackiej jest zależny od nauk rybackich i edukacji pracowników a większość problemów istniejących w gospodarce rybackiej, może zostać dzięki nauce rozwiązana, dlatego badania naukowe i dostarczana wiedza poprzez edukację kadry kierowniczej i bezpośrednich pracowników prowadzona w gospodarce rybackiej powinna być wspierana finansowo. Można to rozwiązać poprzez wprowadzenie rybactwa jako kierunku zamawianego.

Przeeksploatowanie środowiska przyrodniczego   Zmniejszenie bioróżnorodności Zmiana klimatu Czynniki endogeniczne w rybołówstwie Zmniejszenie stanu zasobów rybnych Bariery i dysproporcje w handlu międzynarodowym Bieda i niedożywienie Nierównomierny rozwój społeczno-gospodarczy Rys. 1. Relacje między zmniejszeniem stanu zasobów rybnych i innymi zagrożeniami rozwoju współ­czesnego świata (Brocki 2005)

W Europie, obecnie jednym z silniejszych rybackich ośrodków naukowych i edukacyjnych jest Wydział Nauk o Żywności i Rybactwa Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie. Posiada on pełne prawa akademickie doktoryzowania i habilitacji w dyscyplinie rybactwo i technologii żywności pochodzenia wodnego oraz wykształconą kadrę naukową zajmującą się m.in. akwakulturą, rybołówstwem, rybackimi zasobami wód, przetwórstwem ryb i rynkiem rybnym. W swojej 62 letniej działalności edukacyjnej Wydział wykształcił 7 265 absolwentów, 353 doktorantów i przeprowadził 131 kolokwiów habilitacyjnych. Wydział ukończyło również 111 absolwentów zagranicznych, wydoktoryzowało się 36 doktorów z takich krajów, takich jak: Argentyna, Egipt, Irak, Jugosławia, Meksyk, Niemcy, Nikaragua, Peru, Tajlandia, Wietnam, przeprowadzono 5 kolokwiów habilitacyjnych dla obywateli z takich krajów jak Australia, Jugosławia, Wietnam. Na wniosek Rady Wydziału Senat Uczelni nadał 12 wybitnym uczonym tytuł doktora honoris causa, w tym 5 z zagranicy (2 z USA, 2 z Niemiec i 1 z Kanady).

Profesorowie Wydziału Nauk o Żywności i Rybactwa, ZUT w Szczecinie byli i są obecni w gremiach kształtujących oblicze polskiej nauki i gospodarki między innymi prowadzili badania w Antarktyce i Arktyce. Wielu naszych pracowników uczestniczyło w ekspedycjach antarktycznych Polskiej Akademii Nauk na stacji im. Henryka Arctowskiego.

Wydział Nauk o Żywności i Rybactwa ma swoje korzenie w powołanym w 1951 roku Wydziale Rybackim Wyższej Szkole Rolniczej w Olsztynie (obecnie Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie). W 1966 roku znaczna część kadry naukowo-dydaktycznej tego Wydziału została przeniesiona do Szczecina, gdzie w Wyższej Szkole Rolniczej został powołany Wydział Rybactwa Morskiego. W momencie powstania, był to wówczas jedyny w Europie Wydział o takim profilu kształcenia.

Centrum Immobilizacji i Innowacyjnych Materiałów Opakowaniowych, Struktura Wydziału Aktualnie na Wydziale funkcjonuje 1 Centrum 5 katedr i 10 samodzielnych zakładów.   Centrum Immobilizacji i Innowacyjnych Materiałów Opakowaniowych, Dyrektor Centrum: prof. dr hab. inż. Artur Bartkowiak

Katedra Hydrobiologii, Ichtiologii i Biotechnologii Rozrodu Kierownik: prof. dr hab. inż. Krzysztof Formicki

Katedra Mikrobiologii i Biotechnologii Stosowanej Kierownik: prof. dr hab. Waldemar Dąbrowski

Kierownik: prof. dr hab. inż. Mikołaj Protasowicki Katedra Toksykologii Kierownik: prof. dr hab. inż. Mikołaj Protasowicki

Katedra Technologii Żywności Kierownik: dr hab. inż. Marek Wianecki

Katedra Technologii Mięsa Kierownik: prof. dr hab. inż. Kazimierz Lachowicz Zakład Akwakultury Kierownik: dr hab. inż. Jacek Sadowski, prof. nadzw.

Zakład Ekologii Morza i Ochrony Środowiska Kierownik: prof. dr hab. inż. Juliusz Chojnacki Zakład Fizjologii Żywienia Człowieka Kierownik: prof. dr hab. Mariola Friedrich

Zakład Gospodarki Rybackiej Kierownik: prof. dr hab. inż. Wawrzyniec Wawrzyniak Zakład Hydrochemii i Biologicznych Zasobów Wód Kierownik: prof. dr hab. inż. Jacek Kubiak

Zakład Inżynierii Procesowej i Maszynoznawstwa Kierownik: dr hab. inż. Jerzy Balejko, prof. nadzw.

Zakład Podstaw Żywienia Człowieka Kierownik: prof. dr hab. Elżbieta Kucharska

Zakład Towaroznawstwa i Oceny Jakości Kierownik: dr hab. inż. Barbara Czerniejewska- Surma

Zakład Sozologii Wód Kierownik: dr hab. inż. Arkadiusz Nędzarek

Zakład Technologii Mleczarskiej i Przechowalnictwa Żywności Kierownik: dr hab. inż. Małgorzata Jasińska, prof. nadzw.

Naukowe Stacje Badawcze przy Wydziale Nauk o Żywności i Rybactwa Rybacka Stacja Doświadczalna w Nowym Czarnowie Statek Naukowo-Badawczy "SNB-AR1„

Stacja badań modelowych w Ińsku

Obecnie władzę na Wydziale sprawują: Dziekan Wydziału: dr hab. inż. Agnieszka Tórz Prodziekan ds. kształcenia na kierunkach Technologia żywności i żywienie człowieka oraz Mikrobiologia stosowana: dr hab. inż. Małgorzata Sobczak Prodziekan ds. finansowych oraz kształcenia na kierunku Rybactwo: dr hab. inż. Jacek Sadowski, prof. nadzw. Prodziekan ds. jakości kształcenia oraz kształcenia na kierunku Towaroznawstwo: dr inż. Agata Witczak

W Szczecinie oprócz Wydziału Nauk o Żywności i Rybactwa gospodarką rybacką zajmuje się Akademia Morska, która kształci kadry rybackie z zakresu nawigacji i sprzętu połowowego. Te dwie uczelnie szczecińskie stanowią silne akademickie, naukowe i edukacyjne podejście do gospodarki morskiej i rybołówstwa, co przyczynia się, że Szczecin jest jednym z silniejszych ośrodków akademickich kształcących kadry dla rybołówstwa i przetwórstwa rybnego

Dziękuję za uwagę