DOROBEK CYWILIZACYJNY RZYMIAN

Z niewielkiej osady nad Tybrem przez około kilka stuleci wyrosło potężne miasto, które następnie zbudowało potężne i rozległe imperium. Jego cywilizacja i kultura stała się częścią składową i jednym z fundamentów współczesnej cywilizacji europejskiej. Mowa oczywiście o Rzymie, stolicy "starożytnej Italii".

PRAWO Głównym naukowym dorobkiem Rzymian było prawo. Prawo rzymskie, stworzone w czasach antycznym jest w dniu dzisiejszym fundamentem europejskich systemów prawnych w szczególności działu prawa cywilnego. Współcześnie funkcjonują i zachowują swoją aktualność sformułowane w starożytności rzymskie sentencje i zasady prawne, których w oryginalnym, łacińskim brzmieniu uczą się studenci prawa na współczesnych uniwersytetach. Należą do nich między innymi zasady: prawo nie działa wstecz (Lex retro non agit), twarde prawo ale prawo (Dura lex sed lex), umowy powinny być dotrzymywane (pacta sunt servanta). Pierwszą kodyfikacją prawa rzymskiego stanowiło Prawo XII tablic. Dokonano jej w 441 r. p.n.e. Spisania praw domagali się plebejusze, aby utrudnić bogatym i posiadającym wpływy patrycjuszom dowolność interpretacji i naginanie obowiązującego prawa zwyczajowego. Prawa te spisano na dwunastu wielkich tablicach i ustawiono je na Forum Romanum tak, aby każdy mógł się z nimi zapoznać.

W Rzymie prawników, którzy dokonywali interpretacji prawa określano mianem pretorów. W okresie cesarstwa największym autorytetem prawnym oraz źródłem wszelkich praw został cesarz. Za panowania Teodozjusza I dokonano spisania praw rzymskich wydanych w latach 312 - 437. W VI w. powstał największy i najważniejszy zabytek prawa rzymskiego. Był to kodeks Justyniana. Kodyfikacji w nim zawartych dokonano bowiem za panowania bizantyjskiego cesarza Jusytyniana. Kodeks składał się z opracowanego w 529 r. zestawu, który zawierał obowiązujące wtedy edykty cesarskie oraz z części która zawierała orzeczenia prawne pogrupowane w kategorie tematyczne. Jej przygotowanie zakończono w 533 r. Załącznikiem do kodeksu Justyniana był dodatkowo podręcznik obowiązującego prawa.

Prawo dwunastu tablic (łac Prawo dwunastu tablic (łac. lex duodecim tabularum) – pierwsza kodyfikacja prawa rzymskiego dokonana w latach 451-449 p.n.e. Do kodyfikacji doszło na fali walk plebejuszy z patrycjuszami o wpływ na rządy państwem. Jednym z postulatów plebejuszy było spisanie prawa zwyczajowego. Jego znajomość i interpretacja zarezerwowane były dla pontyfików wywodzących się z patrycjuszy, co umacniało ich władzę. Prawo to zostało wyryte na 12 spiżowych tablicach i wystawione na Forum rzymskim. Kodeks ten przedstawiał stosunki społeczne w ówczesnym państwie rzymskim i był spisem prawa zwyczajowego. Obejmował prawo cywilne, karne, państwowe, sakralne i procesowe (procedurę sądową). Przewidywał bardzo surowe kary za naruszenie prawa własności.

ustawa XII tablic miała następujący porządek: Tablice I, II, III - prawo procesowe (np. Si in ius vocat est ito = jeśli zostałeś wezwany na sąd, to się staw) Tablice IV i część V - organizacja wewnętrzna rodziny rzymskiej (np. ojciec nie może sprzedać syna więcej niż 3 razy) Część tablicy V - spadkobranie (np. zasady dziedziczenia testamentowego) Tablica VI stosunki gospodarcze między rodzinami rzymskimi (np. obowiązek wykonywania oświadczeń złożonych uroczyście podczas aktu mancypacji) Tablica VII - prawa sąsiedzkie (np. zakaz zmiany biegu wody deszczowej na niekorzyść sąsiada) Tablica VIII - przestępstwa naruszające prawa obywatela rzymskiego (np. kara 25 asów za obrazę wolnego obywatela) Tablice IX i X - prawa sakralne i publiczne (np. zakaz pochówku i spalania zwłok na terenie Rzymu) Tablice XI i XII - różne przepisy

Budownictwo i architektura. Rzymianie zasłynęli w dziedzinie architektury i budownictwie. Otóż posługiwali się oni po mistrzowsku cegłą. Wynaleźli cement, co umożliwiło im stosowanie zaprawy przypominającej dzisiejszy beton. Dzięki temu mogli budować ogromne gmachy i wielkie sale, przykryte nie płaskimi stropami, lecz sklepieniem beczkowym i krzyżowym, a także kopułami. Specjalny gatunek cementu pozwalał im na budowanie murów odpornych na działanie wody. Ułatwił także wznoszenie mostów i nadbrzeży portowych. Najbardziej charakterystyczne budowle dla Rzymu to Koloseum, Panteon.

Rekonstrukcja rzymu

Największym osiągnięciem w dziedzinie architektury i budownictwa były pierwsze wodociągi - akwedukty. Rzymianie stali się w tej dziedzinie mistrzami, wprowadzając do miejskiego życia takie udogodnienia. Doprowadzały one, rurami z ołowiu lub wypalonej gliny, wodę ze źródeł w górach do miasta. Budowano do tego specjalny rodzaj mostów złożonych z łuków, na których układano te rury.

AKWEDUKT PONT-DU-GARD

Kolejnym wynalazkiem Rzymian były termy, czyli tak zwane „łaźnie” rzymskie. We wszystkich miastach Cesarstwa rzymskiego budowano łaźnie publiczne (termy). Był to kompleks budowli, służących nie tylko do kąpieli, lecz również do spędzania długich godzin wolnego czasu. Były one po prostu miejscem spotkań i rozmów ze znajomymi. Łaźnie wyposażone były we frigidarium (pomieszczenie z chłodnym basenem), hypokaust (cały system rur, przez które płynęła ciepła woda i ogrzewała pomieszczenia), tepidarium (ciepła sala z ogrzewanym basenem), caldarium (ciepłe pomieszczenie, ale z chłodnym basenem), laconicum (sala, w której znajdowała się wanna parowa, wytwarzająca bardzo wysoką temperaturę). Rzymianie nie używali mydła; nacierali ciało oliwką, a następnie wraz z nią przy pomocy skrobaczki (strygilda) zdrapywali z ciała brud.

Wnętrze - termy

termy Dioklecjana

STAROŻYTNE ŁAŹNIE RZYMSKIE W BATH

Kolejną cechą specyficzną dla rzymskiego budownictwa były sklepienia i łuki. Znalazły one zastosowanie w akweduktach. Najsłynniejsze chyba stanowią część Koloseum i są przykładem mistrzostwa architektonicznego. W latach 120-180 n.e. za panowania Hadriana wzniesiono wszystkim bogom świątynię - Panteon - o imponujących rozmiarach. Zbudowano ją na planie okrągłym, zwieńczono dominującą całą budowlę kopułą w formie półkuli i podzieloną na mniejsze fragmenty kasetonami. Wierzchołek kopuły zaopatrzono w otwór, dzięki któremu do wnętrza wpada światło. Na fasadę składa się portyk z ośmioma kolumnami.

Koloseum w rzymie

koloseum

Panteon w rzymie

Charakterystyczne dla rzymskiej architektury monumentalnej są łuki triumfalne, wolno stojące budowle w formie bramy arkadowej. Okazją do ich wznoszenia stawały się wygrane przez Rzym wojny. Zwycięskie wojsko miało zwyczaj wchodzić przez nie do opanowanego miasta. Rzymianie, mając wielkie upodobanie do igrzysk, budowali również cyrki. Cyrki i organizowane w nich igrzyska spełniały ważną rolę w polityce Cesarstwa, odwracając uwagę ludu od rzeczywistych problemów politycznych czy społecznych. Cyrk był podłużną budowlą, ozdobioną posągami, ołtarzami i obeliskami. Urządzano w cyrku wyścigi rydwanów konnych. Inną ulubioną rozrywką Rzymian było oglądanie walk gladiatorów. Do tego celu budowano specjalne budowle - amfiteatry. Miały one kształt elipsy, punktem centralnym była arena, wokół niej usytuowana była widownia, wznosząca się ku górze półkoliście lub koliście (np. Koloseum).

łuk triumfalny Tytusa

łuk triumfalny Konstantyna

Wielkie osiągnięcie Rzymian, system bardzo rozbudowanej sieci dróg Wielkie osiągnięcie Rzymian, system bardzo rozbudowanej sieci dróg. Istniało powiedzenie: „Wszystkie drogi prowadzą do Rzymu”. Rzymianie położyli wielkie zasługi dla rozwoju dróg znacznie ułatwiających komunikację i transport. Budowa tych sieci była im zresztą niezbędna. Wciąż poszerzające się terytorium Rzymu wymagało sprawnej organizacji i kontroli nad uzależnionymi prowincjami. W 312 p.n.e. powstała najstarsza droga rzymska - Via Appia, która kierowała się w stronę ziem ludu Samnitów. Jej nazwa pochodzi od Appiusza Klaudiusza Caecusa, cenzora, który nadzorował jej budowę. Droga ta była wykonana z tzw. kocich łbów oraz wyposażono ją w kamienie milowe. Fragmenty tego pierwotnego bruku zachowały się do dziś fragmentarycznie zarówno po jednej, jak i po drugiej stronie via Appia. W 109 r. n.e. z rozkazu Trajana powstała Via Traiana, którą można było dojść do Bari. Z kolei w kierunku północnym, do Rimini prowadziła Via Flaminia, pochodząca z 220 p.n.e. Ważnym szlakiem z Brundisium do Grecji i Bizancjum była Via Egnatia., W stronę Hiszpanii od Rodanu ciągnęła się Via Domitia.

Droga rzymska

Droga rzymska

Rzymski dom. Siedzibą rzymskiej rodziny, szczególnie tej zamożniejszej była willa. Początkowo miała ona charakter wiejskiego domu, który otaczały zabudowania gospodarcze. Willa znajdowała się w centrum posiadłości ziemskich, które różniły się od siebie wielkością. Z biegiem czasu (od około II w. p.n.e.) Rzymianie zaczęli stawiać bardziej okazałe i wygodne wille z obszernym podwórzem. Najchętniej budowano je poza miastem, na terenach wiejskich czy na wybrzeżu morskim. Dom w postaci willi stał się typową siedzibą Rzymianina. Najbogatsi Rzymianie posiadali takich kilka w różnych miejscach. Majątek, który przynależał do willi pozostawiali oni pod pieczą specjalnego zarządcy (villicus), który nadzorował pracę niewolników i kolonów. W prowincji rzymskiej - Brytanii funkcjonowało przynajmniej 60 takich willi. Rzymska willa miała charakter obszernej wiejskiej rezydencji. Wyposażona była w kanalizację, podłogi ogrzewane, łaźnie, a niektórzy właściciele fundowali sobie ozdobne mozaiki w pokojach. Liczba pokoi i sypialni była jednak stosunkowo niewielka. Willę otaczały pomieszczenia gospodarcze - spichlerze i przybudówki.

Willa rzymska

Malarstwo. Miało ono przede wszystkim charakter monumentalny, ścienny. Popularne były też mozaiki (czarno-białe lub wielobarwne). Sztuka rzymska wniosła wiele trwałych wartości do europejskiej sztuki zarówno pod względem technicznym, jak i artystycznym. Spadkobiercami i w dużym stopniu kontynuatorami sztuki rzymskiej były sztuka okres wczesnego chrześcijaństwa, a następnie sztuka Bizancjum. Literatura i religia starożytnego Rzymu

Obraz rzymski

Rzeźba rzymska. Rzeźba rzymska pozostawała w zależności od rzeźby greckiej, choć nieco się od niej różniła. Szczególne osiągnięcia odnieśli Rzymianie w rzeźbie portretowej. Impuls dla rozwoju tej gałęzi rzeźbiarstwa stanowił kult przodków. Dał o sobie znać także etruski realizm. Twórcy portretów starali się nie tylko utrwalić fizyczny obraz portretowanej osoby, ale także jej stan ducha. Stąd wielką wagę przywiązywali do oczu, dokładnie kreśląc źrenice. Oczy nadawały całej twarzy określony wyraz. W portretach utrwalone zostały twarze cesarzy, filozofów, wodzów, senatorów i matron. Później rzeźbione portrety straciły indywidualny charakter. Zastąpiły je pełne powagi rzeźby osób. Inną gałęzią rzeźby była płaskorzeźba. Zdobiono nią ołtarze, łuki triumfalne i kolumny.

Wilczyca kapitolińska – rzeźba

Oktawian august

Marek Aureliusz

Rzymianie również w 45 r. p. n. e Rzymianie również w 45 r. p.n.e. zreformowali kalendarz, który był pierwowzorem naszego dzisiejszego kalendarza.

Kalendarz rzymski

Literatura w starożytnym Rzymie. Dla rozwoju literatury rzymskiej kluczowe znaczenie miał kontakt warstwy wykształconych Rzymian z grecką kulturą. Twórcy rzymscy wzorowali się na literaturze greckiej. Z tych pierwotnych form w okresie archaicznym (240-ok. 80 r. p.n.e.) rozwinęła się właściwa literatura. Jej początki związane są z tłumaczeniem dzieł greckich na potrzeby rodzącego się w Rzymie teatru. Na jego "deskach" wystawiano słynne greckie tragedie i komedie. Ich łacińskie wersje są dziełem Liwiusza Andronikusa. Do najsłynniejszych rzymskich twórców tragedii należeli Enniusz, Newiusz, Pakuwiusz, Akcjusz. Jeśli chodzi o twórców komedii to prym wiedli Terencjusz i Plaut, w sztuce poezji Lucyliusz w eposie Enniusz i Newiusz. W II w. zaczęto poruszać w komediach italską tematykę. W tym tez czasie Publiusz, Lucjusz Juniusz Brutus i Mucjusz Scewola stworzyli podstawy późniejszego rzymskiego systemu prawnego. Ważną dziedziną literatury była historiografia. Annaliści piszący roczniki posługiwali się początkowo językiem greckim, ale w czasach Katona Starszego zarzucono grekę na rzecz łaciny.

Rzymianie chętnie zajmowali się historią, gdyż w powszechnym przekonaniu poznawanie przeszłości przygotowało do działalności politycznej, uczyło, jak postępować w czasach pokoju, jak prowadzić kampanie wojenne, jak staczać bitwy. Jedno z Rzymskich przysłów, które zachowało się aż po dzień dzisiejszy brzmi: „Historia magistra vitae” („Historia jest nauczycielką życia”). W Rzymie wysoki poziom osiągnęła historiografia. Pamiętniki ,relacje z ważncyh wydarzeń, wojen, to dzisiaj wielkie dzieła, podziwiane przez czytelników, będące dla nas bardzo przydatnym źródłem historycznym. Pierwsze poematy w języku łacińskim powstały jeszcze w III w. p.n.e. Pod wpływem Greków, poprzez czerpanie od nich wzorców pisania poezji i innych dzieł literackich, Rzymianie zaczęli sami, swą twórczość pisarską. Ich dzieła okazały się wybitne i do czasów współczesnych są omawiane w szkołach, jako wzorce. Najważniejszymi poetami byli Wergiliusz, Horacy, Owidiusz. Rzymianie zaczęli również zajmować się filozofią, tak jak na przykład Seneka.

Prezentacje przygotowała: Magda Gogołkiewicz z klasy 1F