Rachunek kosztów działań w logistyce Zarządzanie Logistyczne - wykład 6 Rachunek kosztów działań w logistyce

Problemy z rozliczaniem kosztów pośrednich Udział kosztów pośrednich (zarówno wydziałowych, jak i ogólnozakładowych) w kosztach całkowitych jest duży i wykazuje tendencje rosnące Kierownictwo potrzebuje informacji dotyczących podejmowanych decyzji (ocena rentowności, gospodarności) i umożliwiających motywowanie oraz kontrolę

Problemy z rozliczaniem kosztów pośrednich Właściwe rozliczanie kosztów wydziałowych na produkty jest konieczne z punktu widzenia wymagań sprawozdawczości finansowej, W tradycyjnych systemach rachunku kosztów koszty wydziałowe są wstępnie gromadzone w przekroju miejsc powstawania kosztów (MPK), wyodrębnionych w ramach produkcji podstawowej i pomocniczej, aby po dokonaniu rozliczenia kosztów produkcji podstawowej obciążyć zlecenia produkcyjne przechodzące przez dane miejsce powstawania kosztów

Problemy z rozliczaniem kosztów pośrednich Koszty pośrednie nieprodukcyjne są zwykle rozliczane dla celów analiz Koszty bezpośrednie obciążają produkty bezpośrednio na podstawie pomiaru i dokumentacji źródłowej

Problemy z rozliczaniem kosztów pośrednich Podstawowe czynniki wpływające na procedury ujmowania, kontroli i rozliczania kosztów pośrednich są następujące: Poziom i zmiany w poziomie kosztów pośrednich przedsiębiorstwa, Różnorodność produktów oraz złożoność procesów zachodzących w przedsiębiorstwie, Liczba i zróżnicowanie stanowisk pracy, stopień mechanizacji, technologie

Problemy z rozliczaniem kosztów pośrednich Obowiązujące metody rozliczania kosztów pośrednich były odpowiednie w czasach, gdy przedsiębiorstwo wytwarzało ograniczoną liczbę wyrobów, a koszty materiałów i płac bezpośrednich miały znacznie większy udział w kosztach wytworzenia niż koszty pośrednie Metody tradycyjne są obecnie uznawane za stronnicze i niedostosowane do potrzeb współczesnego zarządzania

Wymagania współczesnego przedsiębiorstwa Rozwój konkurencji prowadzi do zmian w zakresie technologii, automatyzacji procesów wytwarzania, poszerzenia oferty produktów, skrócenia cyklu ich życia Zmiany w technologii prowadzą do zmian w strukturze kosztów (spadek udziału płac bezpośrednich w kosztach wytworzenia, spadek udziału kosztów materiałów bezpośrednich) Wniosek: zmienia się otoczenie przedsiębiorstwa i jego wnętrze

Wnioski Tradycyjny system rachunku kosztów może prowadzić do znaczących zniekształceń w kalkulacji kosztów, poszukiwano zatem metody, która zapewni: Poprawę informacji o kosztach do podejmowania decyzji cenowych, Poprawę analizy rentowności w przekroju produktów, klientów, działań oraz wydziałów, Poprawę miar działalności ośrodków odpowiedzialności, Poprawę znajomości przyczyn powstawania kosztów.

Rachunek kosztów działań Rachunek kosztów działań poprzez powiązanie kosztów z przyczynami ich powstawania może skutecznie rozwiązać przedstawione wcześniej problemy W rachunku kosztów działań koszty pośrednie rozlicza się na produkty odpowiednio do działań wywołujących te koszty

Rachunek kosztów działań Koszty pośrednie Pula kosztowa działania 1..n Stawka kosztów na jednostkę miary działania 1..n Produkty

Rachunek kosztów działań Obszary zastosowań: Marketing: kalkulacja kosztów oparta na działaniach może oddziaływać na podejmowanie lepszych decyzji cenowych na podstawie precyzyjnie określonych kosztów produktu Produkcja: informacja o kosztach poszczególnych działań jest bardzo istotna, zdefiniowane przyczyny powstawania kosztów można eliminować lub ograniczać

Rachunek kosztów działań Księgowość: przeorganizowanie i uszczegółowienie informacji o kosztach, podstawa do podjęcia decyzji o implementacji rachunku kosztów działań (czy korzyści związane z uzyskaniem dodatkowych informacji uzasadniają prace i koszty związane z wdrożeniem systemu)

Etapy rachunku kosztów działań Etap I: identyfikacja istotnych działań występujących w przedsiębiorstwie Etap II: ustalenie kosztów wyodrębnionych działań Etap III: określenie nośników kosztów działań Etap IV: rozliczenie kosztów pośrednich poszczególnych działań na produkty

Identyfikacja istotnych działań występujących w przedsiębiorstwie W systemie ABC koszty zebrane wg podmiotów muszą zostać ujęte w przekroju działań, a następnie w przekroju obiektów kosztowych (wyrobów, usług, klientów itd.) Konieczne jest wyodrębnienie działań, można wykorzystać analizę procesów gospodarczych (BPA – Business Process Analysis), warto jednak szczegółowo wyodrębnione działania pogrupować, o ile nie pogorszy to jakości wyceny kosztów

Identyfikacja istotnych działań występujących w przedsiębiorstwie Podmiot X Podmiot Y zasoby Proces 1 Proces 3 Proces 2 działanie 1 działanie 3 działanie 4 działanie 5 działanie 6 działanie 2

Identyfikacja istotnych działań występujących w przedsiębiorstwie Zużywane zasoby Wykonywane działania Poziom działań Działania dot całej firmy Zarządzanie, budynki i grunty, oświetlenia i ogrzewanie Obsługa techniczna pp, opis techniczny, zmiany w technice, udoskonalania produktów Działania dot rodzajów produktów Działania dot partii produktów Przygotowanie produkcji, przemieszczanie mat., zlecenia zakupu, nadzór Działania dot jednostki produktu Czas pracy bezp., materiały, utrzymanie ruchu, energia techn.

Identyfikacja istotnych działań występujących w przedsiębiorstwie Istotna jest klasyfikacja działań: Działania dotycząca jednostki produktu: są funkcją wielkości produkcji danego wyrobu; Działania dotyczące partii produktów: nie są bezpośrednio uzależnione od wielkości produkcji, ale raczej od liczby partii, w których wytwarzany jest produkt; Działania dotyczące rodzajów produktów: nie są bezpośrednio uzależnione ani od wielkości produkcji ani od liczby partii, ale są raczej zależne od liczby rodzajów wytwarzanych produktów; Działania dotyczące całego przedsiębiorstwa: są wspólne dla wytwarzanych w przedsiębiorstwie produktów

Ustalenie kosztów wyodrębnionych działań Każdemu z wyodrębnionych działań przypisuje się koszty w postaci pul kosztowych. Aby otrzymać precyzyjny podział kosztów między wyróżnione działania należy wykonać następujące kroki: Analiza na poziomie globalnym Analiza na poziomie wyróżnionych podmiotów Przyporządkowanie kosztów poszczególnym działaniom

Ustalenie kosztów wyodrębnionych działań Analiza na poziomie globalnym polega na: rozpoznaniu możliwości łączenia pewnych danych z księgi głównej w bardziej ogólne kategorie Rozpoznaniu możliwości dzielenia pewnych danych z księgi głównej na bardziej szczegółowe kategorie Rozpoznaniu prawidłowości rozliczania świadczeń wydziałów pomocniczych i kosztów wspólnych

Ustalenie kosztów wyodrębnionych działań Przegląd kosztów ewidencjonalnych w każdym podmiocie wewnętrznym pod kątem ich przyporządkowania do wyróżnionych działań: Przyporządkowanie kosztów bezpośrednich działań poszczególnym działaniom Przyporządkowanie poszczególnym działaniom pozostałych kategorii kosztów

Określanie nośników kosztów działań Niektórym działaniom można przyporządkować kilka różnych nośników kosztów. Ważne jest jednak by do kalkulacji produktów wybrać najodpowiedniejszą jednostkę miary, która: Odzwierciedla zapotrzebowanie danego produktu w stosunku do innych produktów na dane działanie Odzwierciedla przyczynę powstawania kosztów Jest zrozumiała i łatwa do zmierzenia

Określanie nośników kosztów działań Przykłady: Zaopatrzenie materiałowe: liczba zamówień, liczba dostaw, liczba otrzymanych faktur; TPP: liczba uruchomień maszyn, liczba serii produkcyjnych Obsługa ogólnotechniczna: liczba konserwacji i napraw, liczba napraw Opakowanie i przygotowanie do wysyłki: liczba partii do wysłania, liczba wydanych pozycji

Rozliczanie kosztów pośrednich Ustalenie kosztów jednostkowych wymaga obliczenia stawki kosztów określonych działań i kosztów działań obciążających poszczególne rodzaje produktów – trzeba podzielić koszty każdego działania przez liczbę jednostek nośnika kosztów działania

Przykład Przedsiębiorstwo wytwarza w podobnych warunkach technologicznych oraz przy zastosowaniu tych samych maszyn i urządzeń trzy rodzaje produktów: A, B, C.

Dane podstawowe Produkt A Produkt B Produkt C Wielkość produkcji (szt) 1000 600 100 Cena (zł/szt) 12 20 Materiały bezpośrednie (zł/szt) 3 Płace bezpośrednie (zł/szt) 2 Roboczogodziny na sztukę Maszynogodziny na sztukę 1 Przezbrajanie pras 10 Transport wewnętrzny (kontenery) 60 30 Przygotowanie konstrukcji i technologii (godz) 40 80 180 Testowanie prototypów 6

Nośniki kosztów zasobów Zasoby Nośnik Koszt zasobu (zł) Amortyzacja Bezpośrednio 1500 Energia Kilowatogodziny 250 Konserwacje i remonty Godziny 2000 Wynagrodzenia pracowników nadzoru 4000 Wynagrodzenia pozostałe 500 Wynagrodzenia technologów Usługi obce 2950 Pozostałe % 1000

Macierz zasobów zasoby Amortyzacja Energia Konserwacje i remonty Wynagrodzenie pracowników nadzoru Wynagrodzenia pozostałe Wynagrodzenia technologów Usługi obce Pozostałe Nośnik bezp kWh h % produkcja 600 300 700 50 450 10 Montaż 200 150 100 Przezbrajanie 20 Transport 400 290 Pkt 500 40 Testowanie 60 30 1110 Razem: 1500 1000 2000 2950

Rentowność w podejściu tradycyjnym Produkt A Produkt B Produkt C Razem Przychody ze sprzedaży 12000 2000 26000 Materiały bezpośrednie 3000 1800 300 5100 Płace bezpośrednie 1200 200 3400 Marża brutto 7000 9000 1500 17500 58,33% 75% 67,31% Koszty wydziałowe 8353 5012 835 14200 -1353 3988 665 3300 -11,27% 33,24% 12,69%

Macierz zasobów (przypomnienie) zasoby Amortyzacja Energia Konserwacje i remonty Wynagrodzenie pracowników nadzoru Wynagrodzenia pozostałe Wynagrodzenia technologów Usługi obce Pozostałe Nośnik bezp kWh h % produkcja 600 300 700 50 450 10 Montaż 200 150 100 Przezbrajanie 20 Transport 400 290 Pkt 500 40 Testowanie 60 30 1110 Razem: 1500 1000 2000 2950

Rozliczone koszty (zł) zasoby Amortyzacja Energia Konserwacje i remonty Wynagrodzenie pracowników nadzoru Wynagrodzenia pozostałe Wynagrodzenia technologów Usługi obce Pozostałe Produkcja 600 150 1400 1200 100 450 Montaż 200 300 400 Przezbrajanie 50 Transport 10 290 00 Pkt 40 1000 700 Testowanie 30 1110 Razem: 1500 250 2000 4000 500 2950

Stawki na jednostkę działania zasoby Poziom działania Nośnik kosztów działania Koszt działania w zł Liczba jednostek nośnika Stawka na jednostkę nośnika (zł) produkcja Jednostka Mh 4000 1 Montaż Rbh 1200 2400 0,5 Przezbrajanie Seria Serie 1500 50 30 Transport Kontenery 100 15 Pkt Rodzaj Godziny 3000 300 10 Testowanie rodzaj Liczba testów

Macierz działań zasoby Produkt A Produkt B Produkt C Razem produkcja 2000 1800 200 4000 Montaż 1000 1200 2400 Przezbrajanie 20 10 50 Transport 60 30 100 Pkt 40 80 180 300 Testowanie 2 6

Rozliczone koszty działań (zł) zasoby Produkt A Produkt B Produkt C Razem produkcja 2000 1800 200 4000 Montaż 500 600 100 1200 Przezbrajanie 300 1500 Transport 900 450 150 Pkt 400 800 3000 Testowanie 5000 4850 4350 14200

Jednostkowe koszty pośrednie (zł) zasoby Produkt A Produkt B Produkt C produkcja 2,00 3,00 Montaż 0,50 1,00 Przezbrajanie 0,60 Transport 0,90 0,75 1,50 Pkt 0,40 1,33 18,00 Testowanie Razem 5,00 8,08 43,50

Produkt A Produkt B Produkt C Razem Przychody ze sprzedaży 12000 2000 26000 Materiały bezp 3000 1800 300 5100 Płace bezp 1200 200 3400 Marża brutto 7000 9000 1500 17500 58,33% 75% 67,31% Produkcja na prasach 4000 Montaż 500 600 100 4500 6600 12300 37,5% 55% 60% 47,31% Przezbrajanie Transport w 900 450 150 5550 750 9300 25% 46,25% 37,% 35,77% PKiT 400 800 Testowanie 4150 -2850 3300 16,67% 34,58% -142,5% 12,96%

Zadania Rozpisz na działania proces: Magazynowanie Transport Obsługa klienta Dla każdego działania przypisz nośnik kosztów Dla każdego działania przypisz zasoby z których korzysta Dla każdego z zasobów przypisz nośnik zasobów

Różnice pomiędzy tradycyjnym podejściem a ABC Podejście tradycyjne Podejście ABC Jedna lub dwie pule kosztów pośrednich dla każdego wydziału lub zakładu (zazwyczaj niejednorodne) Podstawy rozliczania kosztów pośrednich często nie są nośnikami kosztów Podstawy rozliczania kosztów pośrednich to zwykle wielkości finansowe Wiele jednorodnych pul kosztów pośrednich związanych z wieloma wyodrębnionymi działaniami Podstawy rozliczania kosztów pośrednich to zwykle wielkości niefinansowe

Pytania Scharakteryzuj tradycyjny sposób rozliczania kosztów pośrednich Przedstaw podstawowe problemy związane z wykorzystaniem tradycyjnych metod rozliczania kosztów pośrednich Wymień zmiany w otoczeniu przedsiębiorstw, które przyczyniły się do wzrostu udziału kosztów pośrednich w całości kosztów przedsiębiorstwa

Wymień etapy rachunku kosztów działań Omów hierarchię kosztów działań

Sobańska, red Koszty w ujęciu strategicznym i operacyjnym, rozdział Tomasz Wnuk-Pel + Zieliński