1 Ku nowej ekonomii politycznej Opracowanie na podstawie tekstu Shigeto Tsuru (1982)

2 Nowa myśl ekonomiczna Paula A. Samuelsona (1973)..teoria podziału nie została jeszcze ustalona >>Niewidzialna ręka rynku<< Adama Smitha, która usiłowała przekształcić samolubne interesy ludzkości w najlepsze rozwiązania dręczących społeczeństwo problemów: co i jak, ale niekoniecznie w najlepsze rozwiązanie problemów: dla kogo

3 Warunki normatywności rynku konkurencyjnego 1) Barometryczne wskaźniki takie, jak ceny, stawki płac, stopy procentowe itd. powinny wiernie odzwierciedlać zmiany danych ekonomicznych i nie podlegać manipulacjom 2) Powinna panować suwerenność konsumenta ze wszystkimi jej następstwami 3) Możliwość uznania za nieistotne w praktyce efektów zewnętrznych

4 Warunki normatywności rynku konkurencyjnego - krytyka Żaden z powyższych warunków nie jest obecnie spełniony w zadowalający sposób: ad1) W wielu gałęziach szerzy się praktyka cen administrowanych ad2) Pojedynczy konsument, kierując się własnym sądem nie potrafi ocenić co jest dla niego najlepsze i zgodnie z tym postępować ad3) Efekty zewnętrzne stały się poważnym problemem w porównaniu do czasów Marshalla

5 Problematyka efektów zewnętrznych Następstwem szybkiego wzrostu gospodarczego krajów rozwiniętych, jest cała masa trudnych do opanowania strat zewnętrznych Np zatruwanie życia organicznego związkami rtęci i kadmu, smog fotochemiczny, itd. [ONZ, Sztokholm 1972] Internalizacja efektów zewnętrznych jako koszt ex ante lub ex post ich sprawców: - wprowadzenie opłaty za zanieczyszczanie - wyższość internalizacji ex ante nad ex post? - wadliwość analizy kosztów i korzyści

6 Czy potrzebna ekonomia polityczna? Z twierdzenia A. Smitha o niewidzialnej ręce rynku wynika, że mechanizm rynku konkurencyjnego, jeśli pozostawi się go w spokoju, nabiera własnego normatywnego znaczenia i jedyne, co ekonomiści powinni robić, to tylko pozwolić rynkowi sprawować pełną władzę i wykluczyć wszelkie sztuczne zakłócenia Świadomość jednak wadliwości rynku oznacza, że ktoś musi wziąć na siebie zadanie kierowania gospodarki ku pewnym normatywnym celom- zwrócenie się ku ekonomii politycznej

7 Czy możliwe jest przywrócenie giętkości cenom czynników produkcji? Karol Marks przewidział, iż w miarę rozwoju wielkiego przemysłu tworzenie prawdziwego bogactwa w mniejszym stopniu zależy od czasu i ilości wydatkowanej pracy niż od siły narzędzi wykorzystywanych w czasie pracy- załamanie się sposobu produkcji opartego na wartości wymiennej Tsuru uważa, że wyznaczanie cen czynników (płac i st. procentowych) powoli staje się pozbawione obiektywizmu rynkowego i zaczyna zależeć od stosunków władzy - na przykład dużych korporacji lub związków zawodowych

8 Jakie zadania badawcze powinni realizować ekonomiści? Powinni być przygotowani do formułowania sądów normatywnych, co wymaga szczegółowego określenia procesów, z pomocą których można wyprowadzić sądy normatywne ze społecznej zgodności Powinni rozszerzyć zakres badań tak, aby obejmowały one to, co kiedyś uznawano za korzyści i straty zewnętrzne- potrzeba zastąpienia idei ekonomii zamkniętego systemu równowagi, ideą dyscypliny otwartej na współpracę z sąsiadującymi naukami

9 Jakie zadania badawcze powinni realizować ekonomiści? Problem podziału jest zadaniem naglącym, zarówno w aspekcie teoretycznego wyjaśnienia, jak i praktycznych rozwiązań Neoklasyczna teoria podziału zbankrutowała i nie jest w stanie wyjaśnić zmian sposobu produkcji wynikających z postępu technicznego Można określić koszyk minimów obywatelskich- podstawowych dóbr konsumpcyjnych i usług oraz zagwarantować jego dostarczenie każdemu obywatelowi poprzez redystrybucję fiskalną instrumentami polityki podatkowej

10 Jakie zadania badawcze powinni realizować ekonomiści? Przestawienie się ekonomistów na badania normatywne prowadzi do ponownego zbadania z punktu widzenia dobrobytu agregatowych wartości, jak GNP- Kenneth Boulding i Joan Robinson wskazują na znaczenie badania w jaki sposób i do jakiego typu działalności ma być kierowane zatrudnienie i inwestycje, zaś J. Tobin i W. Nordhaus, zajmujący się statystycznym oszacowaniem GNP rozważają możliwość włączenia do jego oszacowania szkód i antyszkód

11 Jakie zadania badawcze powinni realizować ekonomiści? Wątpliwość przyjęcia w krajach rozwiniętych stopy wzrostu GNP, jako docelowego wskaźnika dobrobytu Ekonomiści powinni rozważyć problem krajów rozwiniętych dotyczący oszczędzania czasu pracy w procesie produkcji i zadowolenia z pracy - Ilość globalnego czasu społecznego wydatkowana na rzeczywistą produkcję (rolnictwo, górnictwo, budownictwo, przemysł) ograniczyła się do 3,5% [E. F. Schumacher 1973] - Nowoczesna technika pozbawiła człowieka pracy przyjemnej, wykonywanej rękami i mózgiem, na rzecz pokawałkowanej

12 Ekonomia dobrobytu powinna zajmować się raczej intensywnością wykorzystywania czasu z punktu widzenia dobrobytu niż długością czasu jako taką Poważnym zagrożeniem dla neoklasycznego paradygmatu jest zwłaszcza położenie nacisku na humanistyczne aspekty codziennych działań w przeciwieństwie do technicznej wydajności jako takiej [Shigeto Tsuru 1973]