WYKŁAD III POZNANIE SPOŁECZNE

STEREOTYPY Stereotyp, to schemat reprezentujący grupę lub rodzaj osób wyodrębnionych z uwagi na jakąś łatwo zauważalną cechę określającą ich społeczną tożsamość. Twórca pojęcia (zaczerpniętego z poligrafii, oznaczającego pierwotnie kopię pierwotnej formy drukarskiej do druku wypukłego), Walter Lippman w 1922 r. pisał: „Przejmujemy to, co zdefiniowała już za nas kultura i zwykle spostrzegamy to, co przejęliśmy w formie stereotypów ukształtowanych przez tę kulturę”. Podobnie, jak kategoryzację, stereotypizację współcześnie uznaje się za naturalny proces psychologiczny, nie świadczący o niedostatkach moralnych lub poznawczych osób posiadających stereotypy. Pokrewne i powiązane ze stereotypami pojęcia to: uprzedzenie (negatywne, emocjonalne ustosunkowanie do innej grupy) oraz dyskryminacja (wrogie działania wobec grupy innej/obcej.

STEREOTYPY - GENEZA Teoria rzeczywistego konfliktu interesów pomiędzy grupami (nie wyjaśnia uprzedzeń wobec grup, z którymi się nie rywalizuje w rzeczywistości, a nawet z którymi nie ma kontaktu). Teoria przeniesienia agresji (gniew i frustracja wobec grupy zbyt abstrakcyjnej, nieznanej lub zbyt silnej). Efekt jednorodności grupy obcej – ignorancja nt. grupy obcej oraz odmienny sposób kodowania informacji: o członkach grupy obcej, jako informacji o grupie, a o członkach grupy własnej, jako informacji o poszczególnych osobach (Hildegarda i Kunegunda vs Zosia i Krysia). Potrzeba ludzi do przynależenia do cenionych grup społecznych (ważne dla samooceny) – teoria tożsamości społecznej.

STEREOTYPY – MODYFIKACJA I KONTROLA Hipoteza kontaktu G. Allporta (konieczne warunki: współpraca i współzależność, a nie rywalizacja; równy status społeczny stron; wielokrotność i zaangażowanie w kontakt; wsparcie instytucjonalne). Przykład projektu „klasy – układanki” E. Aronsona Rekategoryzacja: tworzenie innych „nas” i innych (zredukowanych) „onych”. Świadoma kontrola – intencjonalne powstrzymywanie wpływu stereotypów na nasze myśli i zachowania.

IMPLIKACJE DLA ROZWIĄZYWANIA KONFLIKTÓW Teoretyczna i empiryczna wiedza z obszaru psychologii społecznej pokazuje pewne możliwości redukowania liczby i intensywności konfliktów oraz ich skutecznego rozwiązywania: Używając opisów poszczególnych osób lub grup – pamiętaj, że niemal zawsze równocześnie dokonujesz ich oceny. Na ogół wyrażenie oceny spotyka się z zaprzeczeniem (o ile nie jest wystarczająco korzystna), bądź usprawiedliwianiem się. Oceniając w kategoriach moralnych – pamiętaj, że jesteś surowszym sędzią, o ile to możliwe skupiaj się zatem na cechach sprawnościowych. Pamiętaj o błędach tendencyjnego testowania hipotez. Staraj się tworzyć jak najszersze, niestereotypowe „my”, oparte o kategorie sytuacyjne, zadaniowe, funkcjonalne.

STEREOTYPY W PRACY Wyżsi mężczyźni (pow. 183 cm) są nadreprezentowani w zarządach i na wysokich stanowiskach amerykańskich spółek (58% vs 14,5% w populacji). Osoby atrakcyjne szybciej znajdują pracę (są postrzegane jako bardziej inteligentne, szczere, sympatyczne, ugodowe). Finansiści i księgowi są postrzegani jako osoby nudne, zainteresowane wyłącznie cyframi i modelami, a nie innymi ludźmi. Mężczyźni są postrzegani jako lepsi przywódcy, menadżerowi - w krajach Unii Europejskiej tylko co dziesiąte stanowisko w zarządach firm zajmuje kobieta. Wśród menedżerów stanowią one średnio 11 proc. – projekt „euroKobieta”. Matki są niepokojąco często uważane za gorszych pracowników – ok. 20% pracodawców wyraża się wprost w ten sposób, a 80% badanych w ramach projektu „Mama w pracy”, przyznało, że spotkało się z dyskryminacją młodych i przyszłych matek w miejscu pracy.

BADANIA ZACHOWAŃ - METODY OBSERWACYJNE (OPISYWANIE ZACHOWANIA SPOŁECZNEGO) metoda obserwacyjna: technika, w której badacz obserwuje ludzi i systematycznie rejestruje pomiary ich zachowanie obserwacja systematyczna: forma metody obserwacyjnej, w której obserwatorem jest wyszkolony badacz społeczny, który przystępuje do odpowiedzi na pytania odnoszące się do określonego zjawiska społecznego, obserwując i kodując je zgodnie z wcześniej przygotowanym zbiorem kryteriów. obserwacja uczestnicząca: forma obserwacji systematycznej, w której obserwator wchodzi w interakcję z obserwowanymi ludźmi, ale stara się w żaden sposób nie wpłynąć na sytuację.

BADANIA ZACHOWAŃ – METODA EKSPERYMENTALNA metoda eksperymentalna: metoda badania relacji przyczynowo – skutkowych; badacz losowo przydziela uczestników eksperymentu do różnych sytuacji i upewnia się, że sytuacje te są identyczne pod wszystkimi względami z wyjątkiem jednego, zdefiniowanego przez zmienną niezależną (badacz oczekuje, że ten jedyny warunek będzie miał przyczynowy wpływ na reakcje ludzi) zmienna niezależna: zmienna, którą badacz zmienia albo różnicuje, aby stwierdzić, że ma ona wpływ na jakąś inną zmienną; badacz oczekuje, że ta właśnie zmienna będzie powodowała zmiany jakiejś innej zmiennej zmienna zależna: zmienna, którą badacz mierzy po to, by stwierdzić, czy na nią wpływa zmienna niezależna; badacz stawia hipotezę, że zmienna zależna zależy od poziomu zmiennej niezależnej

NAJSŁYNNIEJSZE EKSPERYMENTY PSYCHOLOGII SPOŁECZNEJ

NAJSŁYNNIEJSZE EKSPERYMENTY PSYCHOLOGII SPOŁECZNEJ

NAJSŁYNNIEJSZE EKSPERYMENTY PSYCHOLOGII SPOŁECZNEJ

SALOMON ASCH (1955) BADANIA NAD KONFORMIZMEM STANLEY MILGRAM (1963) BADANIA NAD POSŁUSZEŃSTWEM WOBEC AUTORYTETU/WŁADZY PHILIP ZOMBARDO (1971) STANFORDZKI EKSPERYMENT WIĘZIENNY